نشستن تا چند؟
شعر #سایه
آواز ملیحه مرادی
بربت حسین بهروزی‌نیا
کمانچه فرج علی‌پور
(اجرای زنده در شیکاگو، آبان ۱۴۰۱)

خون دل خوردن و دلتنگ نشستن تا چند؟
دیگر ای غنچه برون آر سر از پیرهنت

💐 ۸ مارس روز جهانی زنان گرامی باد!

#مهسا_امینی
#زن_زندگی_آزادی
#حمایت_از_آوای_بانوان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

همزاد
شعر و دکلمه #سایه
آواز سعید شریعت
موسیقی زمینه حامد حسینی

هزار سال
میان جنگل ستاره‌ها پی تو گشته‌ام
ستاره‌ای نگفت
کزین سرای بی‌کسی
کسی صدات می‌کند؟

هنوز دیر نیست
هنوز صبر من به قامت بلندِ آرزوست
عزیزِ همزبان! تو در کدام کهکشان نشسته‌ای؟

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

غزلی منتشرنشده از استاد هوشنگ #ابتهاج


دیدی چه بد شديم گرفتار ديو و دد؟
کس را به ياد نيست چنین روزگار بد

دیدی که پيش‌تر ز تو هم بس ستمگران
رفتند و ماند از پسشان لعنت ابد

جهد است در جهالت و جهل است در جهاد
ابرام در خرافه و اهمال در خرد

دست ستم دراز و دهان دروغ باز
تزویر و زرق و روی و ریا بی حساب و حد

دانی که خودپرست کم از بت‌پرست نيست
خودبین برد به سوی خدا نيز دست رد

آری صنم‌پرست نباشد صمدشناس
ور خود به زرق خواند الله را صمد

ای دست حق علی بزند گردن تو را
کز بهر کار ناحق ازو خواستی مدد


نکته: این شعر به‌تازگی در فضای مجازی منتشر شده و برخی در مورد اینکه شعر از استاد باشد شک دارند. نگارنده این شعر را از زبان استاد شنیده و در صحت انتساب آن به ایشان جای هیچ تردیدی نیست. البته اگر دیگران این غزل را منتشر نمی‌کردند بنده نیز به خود اجازه نمی‌دادم چنین کنم.
بیت آخر را استاد برای کسانی گفته‌اند که طبق مسموعات در ماجرای حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۳۷۸)، دانشجویان را با ذکر یا علی از بلندی به پایین پرت می‌کردند. در واقع استاد با ادبیات همان قشر مذهبی با ایشان سخن گفته است و این بیت نمایانگر اعتقادات مذهبی سایه نيست.

@sayeoMusighi

برس ای موکب نوروز خوش‌آوازه که باز
زحمت زاغ زمستان ببری از چمنم
#سایه

با وجود دردها و داغ‌های بسیار، به رسم زندگی، به پاس انسان و آزادی، به امید خالی شدن چمن سبز ایران‌زمین از «زحمت زاغ زمستان»، بهار پیش‌رو شاد و خرّم باد!

@sayeoMusighi

بهار آمد...
شعر #سایه
آهنگ مجید درخشانی
آواز احسان جهانی

بهار آمد بیا تا داد عمر رفته بستانیم
به پای سرو آزادی سر و دستی برافشانیم

نسیم عطرگردان بوی خون عاشقان دارد
بیا تا عطر این گل در مشام جان بگردانیم

شرار ارغوان واخیزِ خون نازنینان است
سمندروار جان‌ها بر سر این شعله بنشانیم

سحر کز باغ پیروزی نسیم آرزو خیزد
چه پرچم‌های گلگون کاندر آن شادی برقصانیم

شقایق خوش رهی در پردۀ خون می‌زند، سایه
چه بی‌راهیم اگر همخوانی این نغمه نتوانیم

💐 نوروز ۱۴۰۲ بر ایرانیان خجسته باد! به امید شادی و آزادی و آبادی ایران

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

بهار آمد
شعر #سایه
آواز ملیحه مرادی

بهار آمد گل و نسرین نیاورد
نسیمی بوی فروردین نیاورد

چه افتاد این گلستان را چه افتاد
که آیین بهاران رفتش از یاد

بهارا زنده مانی، زندگی بخش
به فروردین ما فرخندگی بخش

میان خون و آتش ره گشاییم
ازین موج و ازین طوفان برآییم

دگربارت چو بینم شاد بینم
سرت سبز و دلت آباد بینم

❌ خواننده در این اجرای زیبای پای سفرۀ هفت‌سین نوروز ۱۴۰۲، «بینم» در بیت آخر را به «بینیم» بدل کرده که با وزن شعر سازگار نیست.

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

🌱 🌹 بهار آمد بیا تا داد عمر رفته بستانیم
شعر #سایه
آهنگ نوید دهقان
آواز سالار عقیلی
@sayeoMusighi

بهارا
شعر #سایه
آهنگ صادق چراغی
آواز کاوه یوسف‌زاده

بهارا، تلخ منشین، خیز و پیش آی
گره وا کن ز ابرو، چهره بگشای

بهارا خیز و زان ابر سبک‌رو
بزن آبی به روی سبزۀ نو

بهارا شور شیرینم برانگیز
شرار عشق دیرینم برانگیز

بهارا زنده مانی، زندگی بخش
به فروردین ما فرخندگی بخش

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

🍀 به مناسبت ۱۴ فروردین زادروز استاد ابوالحسن صبا
برگی از کتاب #موسیقی_ایرانی_در_شعر_سایه (مهدی #فیروزیان)
فرهنگ واژه‌های موسیقایی شعر سایه، مدخل صبا

یکی از ویژگی‌های این فرهنگ لغت موسیقایی این است که هرجا واژه با ایهام در شعر سایه به‌ کار رفته باشد، نویسنده آن را مشخص کرده است. برای نمونه در این بیت سایه، که در هیچ‌یک از دفترهای شعر وی چاپ نشده، صبا هم نام موسیقی‌دان بزرگ عصر ماست و هم باد صبا که در ادبیات پارسی همواره از آن یاد شده و نقش پیک کوی معشوق و پیام‌آور عاشقان را برعهده داشته است.
این دو معنی هر یک با واژه‌هایی از بیت تقویت می‌شود. معنی نخست با ساز نغمه و معنی دوم با نسیم و چمن و باغ خلد. اما این دو معنی از دیدی به یکدیگر نزدیک‌اند؛ زیرا به‌راستی جاودان‌یاد ابوالحسن صبا نیز پیامبر عشق بود. یادش گرامی باد.
@sayeoMusighi

‍ نامه‌های محمدعلی فروغی

نامه‌های اداری و خصوصی محمدعلی فروغی به‌کوشش محمد افشین‌وفایی و مهدی فیروزیان به‌تازگی توسط موقوفات محمود افشار چاپ و روانۀ بازار نشر شده است.

محمدعلی فروغی، ملقب به ذکاءالملک، یکی از مؤثرترین رجال سیاسی قرن اخیر و از چهره‌های فرهنگی مهم روزگار خویش است. او نخستین نخست‌وزیر دوران پادشاهی رضاشاه پهلوی و نیز فرزندش محمدرضاشاه بود. آثار علمی درخشانی چون سیر حکمت در اروپا و تصحیح کلیات سعدی نیز از فروغی برجا مانده که نمایانگر دانش و آگاهی گستردۀ اوست.

محدودۀ زمانی این نامه‌ها که به ترتیب تاریخی مرتب شده‌اند از سی‌ و دو سالگی تا پایان عمر فروغی را در بر می‌گیرد؛ یعنی می‌توان گفت مکتوبات موجود حاصل دوران تصدی مقام‌های مهم سیاسی و نیز دورۀ پختگی و کمال فروغی است.

در پایان کتاب آلبومی با بیش از هشتاد عکس از فروغی و اعضای خانواده‌اش و همچنین شخصیت‌های سیاسی و علمی ایرانی و خارجی که با او در ارتباط بوده‌اند قرار گرفته است که بعضی از این عکس‌ها برگرفته از آرشیو خصوصی و خانوادگی فروغی است و پیش از این در جایی منتشر نشده است.

فاطمه میرزا جعفری

خبرگزاری مهر، ۲۷ اسفند ۱۴۰۱

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

🌸 با بهار آمدی
شعر #سایه
آهنگ  گروه همنوازان خاموش
به سرپرستی آرش سعیدیان
آواز پارسا حسن‌دخت


باغبان مژدۀ گل می‌شنوم از چمنت
قاصدی کو که سلامی برساند ز منت؟

بشنو از سبزه که در گوشِ گلِ تازه چه گفت:
با بهار آمدی ای به ز بهار آمدنت 

@sayeoMusighi

بوی بهار می‌آید
شعر #سایه
آواز صبا پاشایی

بیا که بار دگر گل به‌بار می‌‌آید
بیار باده که بوی بهار می‌‌آید

هزار غم ز تو دارم به دل، بیا ای گل
که گل شکفته و بانگ هزار می‌‌آید


#حمایت_از_آوای_بانوان
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

هنر گام زمان
آهنگ بهزاد عبدی
آواز غلامرضا رضایی
دکلمه سهیلا حبیبی


به مناسبت پنجاه‌سالگی بهزاد عبدی (۲۰ فروردین ۱۳۵۲) بخشی از کتاب #شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی در وصف بیتی از تصنیف «هنر گام زمان» او با شعر #سایه

شاعران گاه به‌شیوه‌ای نهفته‌تر در موسیقی کناری به هنرنمایی می‌پردازند. یکی از نمونه‌های برجستۀ آن بیت زیر است:
آبی که برآسود زمینش بخورد زود
دریا شود آن رود که پیوسته روان است

وزن شعر «مستفعلُ مستفعلُ مستفعلُ مستف/ فع‌لن» است. چنین وزنی بخش‌پذیر به دو پارۀ همسان نیست و ازهمین‌رو به‌کارگیری قافیۀ میانی در آن روایی ندارد؛ اما سایه در بخش‌هایی ناهمسان قافیۀ میانی را به‌کار گرفته است. «آبی که برآسود» و «دریا شود آن رود» شش‌هجایی (برابر با «مستفعلُ مستف») و «زمینش بخورد زود» هفت‌هجایی (برابر با «لُ مستفعلُ مستف» در رکن‌بندی اصلی شعر) است و ساختار وزن به‌گونه‌ای است که خوانندۀ شعر پس از پاره‌های یادشده (جز «زود» در پایان مصرع) درنگی را شایسته نمی‌بیند. سخن‌دوستانی که غزل «هنر گام زمان» را در سیاه‌مشق می‌خوانند و می‌گذرند کم‌تر به هماهنگی سه قافیۀ میانی پی می‌برند. سایه در «بال در بال»، هنگام دکلمۀ «هنر گام زمان»، بیت یادشده را با درنگی کوتاه پس از واژه‌های قافیه («آسود»، «زود» و «رود») خوانده و بدین‌سان هماهنگی‌های موسیقی کناری شعر را تا اندازه‌ای نشان داده است. خنیاگران می‌توانند با برخورداری از امکانات کشش‌های دراز و سکوت‌های بلند در موسیقی، هماهنگی یادشده را بهتر نمود ببخشند.

بهزاد عبدی در آهنگی که بر «هنر گام زمان» ساخته به‌خوبی این کار را به‌انجام رسانده است. او هجای «اود» را در هر سه واژۀ قافیه‌ساز کشیده و پس از هر قافیه سکوتی یک‌ثانیه‌ای قرار داده است.
✍️ مهدی #فیروزیان

@sayeoMusighi

همزاد جهان
شعر #سایه
آواز عزیز قاسم‌زاده
تار مهدی احمدی
سنتور مهران رضایی

خون می‌چکد از دیده درین کنج صبوری
این صبر که من می‌کنم افشردن جان است

ای کوه تو فریاد من امروز شنیدی
دردی‌ست درین سینه که همزاد جهان است

🔺 با تأسف و انزجار، صدور حکم حبس یک‌ساله برای عزیز قاسم‌زاده، هنرمند گرامی و سخنگوی دلسوز کانون صنفی فرهنگیان گیلان، به جرم پیگیری حقوق و مطالبات صنفی را به‌شدّت تقبیح می‌کنیم. جای هنرمند و معلم و فعال فرهنگی و سیاسی #زندان نیست. زندان، جای غاصبان و غارتگران و جنایتکاران متجاوز به حقوق ملت ایران است.

⛓🕊 به امید #آزادی_ایران
#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

به‌مناسبت روز بزرگداشت سعدی

شکایت هجران
شعر #سایه
آواز محمد اصفهانی
سه‌تار آریا عظیمی‌نژاد

همراه با مطالبی به نقل از کتاب #شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی (جلد دوم از مجموعۀ #سایه‌وموسیقی)

🔶 یکی از بهترین نمونه‌های گفت‌و‌گوی شاعرانۀ سایه با سخنوران پیش از خود را در بیت زیر از غزل «بی‌نشان» می‌بینیم که پیام دردمندانۀ آن را محمد اصفهانی نیز به‌خوبی در آواز خود بازتاب بخشیده است:
عاشق منم که یار به حالم نظر نکرد
ای خواجه درد هست ولیکن طبیب نیست
زیبایی بیتی را که خواندید هنگامی به‌درستی درخواهید یافت که بدانید سایه آن را با نگاه به شعر #سعدی و #حافظ و در پاسخ یا دنبالۀ سخن آنان سروده است. مطلع غزل سایه چنین است:
زین‌گونه‌ام که در غم غربت شکیب نیست
گر سر کنم شکایت هجران، غریب نیست

سایه غزل خود را بر وزن و قافیه و ردیف غزلی از سعدی سروده که در بیت یادشده (عاشق منم که...) به مصرع نخست آن اشاره شده و مصرع دوم غزل سایه (گر سر کنم...) هم به مصرع دوم آن غزل نزدیک است:
دردی‌ست درد عشق که هیچش طبیب نیست
گر دردمندِ عشق بنالد غریب نیست

پس از سعدی، حافظ همین وزن و قافیه را برگزیده و تنها با وارونه کردن معنی فعل، در ردیف به‌جای «نیست»، واژۀ «هست» را نهاده است. حافظ در یکی از بیت‌های غزل یادشده به مطلع غزل سعدی اشاره کرده و گفته است:
عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد
ای خواجه درد نیست وگرنه طبیب هست

حافظ عاشقان نالان و گله‌مند از یار را نکوهیده و سرزنشگرانه پرسیده است: تا کنون چه کسی عاشق شده و یار او را نادیده گرفته است؟ تو درد نداری ای بزرگوار! وگرنه یار آمادۀ درمان کردن است.
به‌ زبان دیگر حافظ وارونۀ سعدی می‌پندارد که درد عشق درمان‌پذیر است و عاشق نباید بنالد. «خواجه» چنان‌که در گزارش ما آمده به‌معنی «بزرگوار» است؛ اما بر پایۀ این پیوند بینامتنی و ناسازی معنایی که میان دو بیت حافظ و سعدی پدید آمده است، سعید حمیدیان دربارۀ بیت حافظ می‌گوید: «بعید هم نیست که مراد از ای خواجه، سعدی بوده باشد».

سایه هم مانند حافظ در بیت خود «خواجه» را
آورده؛ ولی خواست او سعدی، که بیشتر «شیخ» خوانده می‌شود، نیست؛ بلکه او اشاره به حافظ دارد که همگان او را «خواجه حافظ» و حتی گاه به‌تنهایی «خواجه» می‌خوانند. از همین‌رو اگر با حمیدیان همداستان باشیم و «خواجه» را خطاب حافظ به شاعر پیش از خود بدانیم، خطابِ سایه به حافظ را از اشارۀ حافظ به سعدی نغزتر می‌یابیم: ای خواجه! آن عاشقی که تو با پرسش سرزنشگرانه‌ات وجودش را انکار کردی، منم! من که درد داشتم و درمانگری نیافتم. من که مهر ورزیدم و مهربانی ندیدم.

باری! سایه چنان‌که روشن ساختیم در شعر خویش دو شاعر بزرگ را به گفت‌وگو فراخوانده و تلاقی اندیشۀ‌ آن دو را در آیینۀ شعر خود نمودی شگرف بخشیده است.
مهدی #فیروزیان 
https://www.tg-me.com/sayeoMusighi

🌲 به یاد #قیصر
آهنگ: عباس خوشدل
ترانه‌: قیصر امین‌پور
سه‌تار و آواز: مهدی #فیروزیان
نی و ترانه‌ی دوم: ارشامه تافته
@sayeoMusighi

🎼 بخشی از ساقی‌نامه
شعر #سایه
آواز علیرضا #افتخاری
تار شهرام #میرجلالی

بیا ساقی آن می که چون گل کند
همه باغ پر بانگ بلبل کند

به من ده که چون گل بخواهم شکفت
که راز شکفتن نشاید نهفت

بده ساقی آن می که هستم هنوز
همان عاشق می‌پرستم هنوز

به مستی که جان در سر می کنم
همه عمر در پای خم طی کنم

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

شعری بخوان
بیتی از #سایه
آواز محمدرضا #شجریان
کمانچه سهراب پورناظری
تار تهمورس پورناظری

منشین چنین زار و حزین چون روی‌زردان
شعری بخوان، سازی بزن، جامی بگردان!

🔶 پیام سایه در این بیت، دوری گزیدن از خمودگی و افسردگی، از راه پناه بردن به هنر (ادبیات و موسیقی) و شادخواری است.
در این روزگار تلخ‌تر از زهر که دشمنان بیرونی و درونی، سیاهی و تباهی را برای میهن اهورایی ما رقم زده‌اند، اگر خود نیز از حال خود غافل شویم و از این گریزگاه‌ها بی‌بهره بمانیم، تاب آوردن رنج و شکنج بیش از پیش دشوار و بلکه ناممکن خواهد شد.

💐 ۵ اردیبهشت زادروز سهراب پورناظری (۱۳۶۲، کرمانشاه)

#شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی
@sayeoMusighi

شکست
شعر #سایه
آواز قاسم رفعتی
موسیقی زمینه ارشک رفیعی

چند سطر از کتاب #شعر_سایه_در_موسیقی_ایرانی در نقد این اثر موسیقایی:

در چهارپارۀ چهاربیتیِ «شکست»، قاسم رفعتی با جابه‌جاییِ نابجایی، نخست دو بیت پایانی و سپس دو بیت آغازی شعر را خوانده‌ است. ازآنجاکه شعر کوتاه است سراسر آن را می‌آوریم تا روشن شود با این جابه‌جایی چگونه انسجام و سیر منطقی شعر از میان رفته است:
آسمان زیر بال اوج تو بود
چون شد ای دل که خاکسار شدی
سر به خورشید داشتیّ و دریغ
زیر پای ستم غبار شدی

ترسم ای دلنشین دیرینه
سرگذشت تو هم ز یاد رود
آرزومند را غمِ جان نیست
آه اگر آرزو به باد رود (تاسیان، ص ۱۱۷)
روی سخن نخست با «دل» و سپس با «دلنشین دیرینه»، به‌معنی «آرزویی از دیرباز در دل نشسته» است. سایه نگران است پس از اینکه دل ستم‌دیده و خوارشده از شور و تپش عاشقی و آرمان‌خواهی بازماند، آرزوهای مانده در دل هم از یاد برود. در بیت نغز پایانی نیز نشان داده آرزو نزد او از جان عزیزتر است. با جابه‌جایی ابیات در کار رفعتی، ترتیبِ یادشده از میان برخاسته و شعر سست و مبهم و نامفهوم شده است.

💐 ۶ اردیبهشت زادروز قاسم رفعتی (۱۳۲۴، تهران)
@sayeoMusighi

شعرخوانی سایه به یاد طبری

امروز (۹ اردیبهشت) سالروز درگذشت احسان طبری (۱۲۹۵-۱۳۶۸) نظریه‌پرداز سیاسی، نویسنده و شاعر است. فارغ از عقاید سیاسی (که در اینجا موضوع سخن نیست) او مردی دانشمند، پاکیزه‌رفتار، نجیب، آرام، بزرگوار و انسان‌دوست بود.
در آغاز انقلاب، حزب توده با انقلاب همراهی می‌کرد؛ ولی چند سال بعد، وقتی سران جمهوری اسلامی تصمیم به سرکوبی توده‌ای‌ها گرفتند، طبری در زندان اوین زندانی و «ارشاد» شد. در پی این ارشاد اسلامی، او در تلویزیون حاضر به نفیِ خویشتن و توبه شد. سایه آن روز دردمندانه سرود:
کاشکی خود مرده بودی پیش ازین
تا نمی‌مردی چنین ای نازنین
این سخن دارای هیچ شعار حزبی نیست و ربطی به گرایش سیاسی ندارد؛ فقط درد کسی است که می‌خواهد آدمیزاد آزاد باشد تا هرگونه می‌خواهد بیندیشد و مجبور نباشد برای رهایی از بند، برخلاف عقاید خود حرفی بزند. پس از این بیت، سایه از اینکه ناخواسته برای رفیق خود آرزوی مرگ کرده احساس بدبختی می‌کند و می‌گوید:
شوم‌بختی بین خدایا این منم
کآرزوی مرگ یاران می‌کنم
بیت‌های دیگر را از زبان #سایه جان بشنوید.
@sayeoMusighi