‍ انتخابات عراق و تجربه افغانستان
 

انتخابات پیش‌رو و زود هنگامِ عراق نه تنها خواست دولت آن کشور نبود، احزابی هم که قدرت سیاسی را میان خود تقسیم کرده و امید داشتند یک دورۀ دیگر را نیز بر سریر حکمرانی بسر برند، هم انتظار برگزاریش را نداشتند.
در حقیقت انتخاباتی که مقرر است انجام شود، نتیجه سربَرکشیدن بخش مهمی از یک لایه جامعه عراق است. مردمانی که به‌رغم سالها انتظار، سهمی از مشارکت سیاسی را شاهد نبودند.
این بخش از جامعۀ جوان و پرانرژی اما فقیر و حاشیه‌نشین، از سیاست بازیِ بی‌امان و ناکارآمدی های بی‌انتهای دولتمردان و از قهر بی‌معنای رهبران مذهبی با سیاست سخت آزرده و در خروشند. آنان در یک جنبش کور و بی‌رهبر ولی سخت ملتهب، میدان‌دار همان گزاره مرسوم «تحریر» میدان تحریر شدند.
حاصل اعتراضات و تظاهرات پُرتعداد و فراگیر آنها، یبب تحمیل انتخاباتی شد که شاید تنها گریزی شمرده می‌شد که سیاسیون عراقی برای عبور از آن بحران، بدان تن دادند. 
اگرچه مردان سیاست در عراق پس از آن تصمیم از سر اجبار، برآن شدند موانعی چون توزیع دایره های انتخاباتی را فراروی مجلس و هیئت عالی انتخابات عراق قرار دهند تا حتی‌الامکان زمان برگزاری به عقب اندازند اما وقتی این ترفندها را دنبال می کردند، این احتمال را می دادند که همین تاخیر و تعلل عامدانه، اسباب آن را موجب می سازد تا انتخابات مورد انتظار آنها با تحولاتی مهم در منطقه چون فرار آمریکا و اثر وضعی آن یعنی برآمدن طالبان مقارن شود؟
اساساً این مورد در تصور سیاسیون عراقی اعم از عرب و کرد نبود و فرض اصلی ایشان آن بود که امریکا در منطقه می ماند.
اکنون انتخابات عراق با زمانی کمتر از سه ماه نسبت به سقوط کابل، در فضایی غیرقابل پیش‌بینی و تا حدی مبهم اما آماده اشتعال میان جریان های سیاسی هم در بخش عربی و هم کردی که بشدت به معارضه درون بخشی و سپس اقلیمی می اندیشند و در کشوری که تمرین سیاست‌ورزی در آن تجربه‌ای کوتاه دارد، برگزار خواهد شد. 
ابهام اصلی این دوره انتخابات عراق نابرابری عمیق اقتصادی و اجتماعی میان استان های آن کشور است. به عنوان مثال؛ دراستان‌های نفت‌خیزی چون ذی‌قار و المثنی عدالتی در توزیع منابع ثروت عمومی برقرار نشده است. لذا همین عاملی گردیده که التهابات در فرات میانه طی یکسال و نیم اخیر کم‌تعداد نباشد.
تنوع احزاب و جریان های سیاسی هم در کشوری که کمتر از دو دهه است تجربه نظام مشارکت انتخاباتی، آن‌هم با رویکردهایی از رقابت‌پذیری و مبارزه تا تحریم انتخابات را به آزمون گذاشته، بر دامنۀ نگرانی های موجود در روند کشاکش‌های انتخاباتی به‌شدت افزوده است.
از سوی دیگر، مبارزات انتخاباتی در میان نامزدهایی که کمیت آنها با نزدیک به یکهزار نفر حائز توجه است، تصویر روشنی از انتخاباتی آرام را در پردۀ ذهن ترسیم نمی‌کند. 
اگرچه مباحث انتخاباتی برای احزاب سیاسی در موضوعاتی چون: چگونگی مواجه با حضور نظامی آمریکا در آن کشور به رغم مصوبه پیشین مجلس عراق، رفع اتهامات از شاخۀ‌های نظامی وابسته به برخی شعبات احزاب، بازگشت عراق به مناسبات عربی ( اردن و مصر و یا خلیج فارسی) ، استمرار فعالیت دولت آقای الکاظمی و امثال این موضوعات معنا یافته است اما برای مردم عادی که از پائیز 2019 با تظاهرات خود دولت آقای عادل المهدی را ساقط کردند و زمینۀ انتخابات را رقم زدند اینگونه مسائل تنها وقتی معنا دارد که در کنار آن برنامه‌های برای رفع مضیقه‌های ناشی از مشکلات رفاهی، اشتغال، معیشت و بهداشت توأم با مبازه علیه فساد فراگیر هم ارائه گردد.
دقت در مباحث موجود جریان‌های حزبی حکایت دارد آنچه احزاب در کمتر از چند هفته باقیمانده به انتخابات بدان نپرداخته‌اند همانا ارائه برنامه برای رفع مشکلات روزانه مردمانی است که از شرایط موجود سخت ناراضی و سرخورده هستند. 
از این رو، رویای ائتلاف سازی و اثرگذاری بر جلب آرای مردم، آن‌هم در شرایطی که بر کمیت حوزه های انتخاباتی به میزان فراوانی افزوده شده است بیش از حد غیرواقع است. حتی بنظر می‌رسد در انتخابات پیش‌هنگام سهم اقلیتهای قومی و دینی و حتی نژادی در مجلس بعد بیش از گذشته و تا حدی کم‌سابقه باشد خواهد شد. امری که بر شکنندگی قدرت اکثریت کنونی اثری حائز اهمیت می‌گذارد.
در چنین اوضاع و احوالی اگر
- تنشی در سطح رهبران سیاسی روی ندهد،
- آمریکا، آنگونه که شبانه افغانستان را تخلیه کرد سیاستی مشابه را برنگزیند تا خلاء امنیتی تازه‌ای برای عراق بَرسازد،
- زمینه و فضای تحرک آشکار شبکه‌های تروریستی را فراهم نیاید،
عراق پس از انتخابات با چه وضعیتی روبرو خواهد شد؟ 

مزار ابوجریر طبری
بغداد
عکس از استاد غسان حمدان
@kultur

مَدارِسُ آياتٍ خَلَت مِن تِلاوَةٍ
وَمَنزِلُ وَحيٍ مُقفِرُ العَرَصاتِ

قصیده تائیه دعبل خزاعی، با صدای جلیل الکربلائی
@kultur

‍ نشست اربیل: آنچه دیده نشد

دو روزی است که در حاشیه کارهای دیگر، اخبار نشست اربیل را دنبال می کنم. نظرات متنوعی در شبکه های اجتماعی و اخبار رسانه‌های گروهی درباره این برنامه انعکاس یافته و گزارش‌هایی هم با تمرکز بر دامنه تبعات حقوقی و تعارضات سیاسی درون سیستم عراق - کشوری در آستانه انتخابات - منشر گشته است.

طبیعی است برای نگارنده که در جمع و تدوین کتاب "فرهنگ رجال و خاندان‌های معاصر عراق" مشارکت داشتم این نشست فارغ از ماهیت و اغراض سیاسی، واجد یک نکته بسیار مهم و اثرگذار بود: "عشایر و قبایل مشارکت کننده".

عراق سرزمینی مجتمع بر هویت عشایری است که از صدر اسلام تاکنون ریشه عموم تحولات و تغییرات آن بر خاستگاه تصمیمات سرشاخه‌ها و تیره‌های قبایل آن استوار است.

آنچه در میان اخبار این نشست دیده نشد همانا عقبه عشایری آن بود که بر بستر قبیله شَمّر بود.

"شَمّری"ها قبیله ای بزرگ، مهم، قحطانی و در پیوند عریق با حائل و بخش های مهم دیگری از شبه جزیره هستند که در ساخت عراق پس از جنگ اول جهانی نقش اثرگذاری داشته‌اند.

عادی سازی رابطه با رژیم صهیونیستی تا وقتی بر بنیان توافقات سیاسی دولتی صورت پذیرد، نشان از یک تصمیم سیاسی دارد اما اگر این اتفاق با خاستگاهی چنین و در بستر مناسبات قبایلی روی دهد به یقین باید با نگاهی دیگر بدان نگریست.

سیدعلی موجانی

@kultur

‍ یکصد سال پس از قرارداد ۱۹۲۱

وقتی مرزهای تحمیل شده طبق توافق ۱۸۸۱م در شمالی ایران حسب قرارداد ۱۹۲۱ تثبیت شد، هیچکس تصور نمی داشت این توافق اثری به غایت مهم را در سیاست داخلی ایران قاجاری برجای نهد. لیکن واقعیت امر دیگری بود.
یکماه پس از آن توافق، کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ روی داد و مسیر برای تغییر نظام سیاسی از سلطنت به جمهوری رضاخانی گشوده شد.
جمهوری رضاخانی مخالفی سرشناس داشت:"سید حسن مدرس". او با تشکیل جبهه ای در برابر جمهوری ایستاد اما تاب آن را نداشت تا که مسیر سیل بنیان کنی که ایران را به زیر امواج خود گرفته بود، تغییر دهد.
جمهوری ناکام بر اصل ماجرا اثر نگذاشت. ردای سلطنت از قاجاریان که دیگر همسایه پرنفوذ شمالی تعهدی نداشت تا از احفاد آنان حمایت کند بر دوش "سربازی میرپنج" و "سرداری از سپه" قزاقان افتاد تا وی بتواند سلسله پهلوی را برقرار سازد.
بدینگونه در عهد پهلوی اول، " ایران نوین " ساخته شد. آنگونه که مورخان آن زمان نوشتند ارتشی پرقدرت و مرزهایی برقرار برآمدند تا شکوه و عظمت را به ایران برگردانند.
به همان میزان که قدرت مرکزی تثبیت می شد و صرفنظر از یک نمونه - مناسبات ایران و ترکیه - رابطه ایران با حوزه ژئوپلیتیک فرهنگی و تمدنی اش در میان همسایگان در کمند گرفتار شده بود.
قفقاز و ماورالنهر آن سوی مرز ۲۹۲۱ نشست، عراق عرب از عراق عجم گسست، شبه قاره تحت انقیاد استعمار بریتانیا در چشم انداز روابط هیتلر و رضا شاه از ایران برید، ایران که با انقلاب مشروطه الگوی یک نظام پارلمانی را در غرب آسیا را برقرار ساخته بود و موجب اعجاب ناظران منطقه ای بود، بی رمق در زیر تمنیات دیکتاتوری پهلوی اول وارد قماری سخت در تنظیم مناسبات میان سلطنت و فاشیسم سر به در آورده آن روزگاران شد.
هر میزان آرمان گرایی و توهم بازگشت رویای قدرت باستانی بر سر دولت ایران سایه می انداخت، منطقه گرایی بنیادین دیپلماسی دو قرن گذشته که مسیر موفقیت ایران را در تماس و تبادل با:
- خانات شروان، گنجه، دربند و ایروان در قفقاز؛
- بخارا، خوارزم خیوه، مرو و خوقند در ماورالنهر؛ - دولت های محلی دکن و مولتان، گجرات و سند در شبه قاره؛
- امامان مسقط و شیخ بحرین، امیر کویت و حائل، قائم مقام قطر و شیخ بصره، شریف مکه و شیوخ احساء؛
- در نهایت شیوخ سلیمانیه و بارزان؛
دنبال می کرد، رخ بر می گرفت و تهران عهد پهلوی قطبی دگر می یافت.
ارتش قوی پهلوی به یک سحرگه در سوم شهریور ۱۳۲۰، جان داد. مناسبات بدیع در اتفاق رضاخانی با قدرت های بزرگ که تصور هماوردی برای او ساخته بود به یک اتحاد میان دو قطب متضاد اما هم سود آن ایام، بر باد رفت.
ایران رضاخانی برای دو دهه در نقشه منطقه بود، اما چون توان اثرگذاری و بازی منطقه ای نداشت بی یار و یاور، زخم خورده و بی دفاع در قلب آسیا به ساعتی اشغال شد.
جرم بزرگی که این سرزمین کیفری سنگین برای آن داد، دوری از حوزه فرهنگی - تمدنش بود.
اگر ارتش نوین با سپاه شرقی و غربی و امیرالبحرهای شمال و جنوبش که بزرگترین دستاورد عصر پهلوی نخست بودند، تجربه حماسه خود انگیخته شهید بایندر در جنوب و سه مرزبان شمالی کناره ارس در دفاع از سرزمین و میهن را نداشت، ای بسا هیچگاه سر بر نمی آورد.
سیاست انزوای ژئوپلیتیک ایران، قدرت را پرداخته بود اما ساختمان توان ملی و تفوق سرزمینی ایران آن عهد که باید بر فلات ایران استوار باشد، فرو انداخته بود.
صد سال پس از ۱۹۲۱ میلادی که تحولی بنیادین در مسیر انزوای منطقه ای ایران و تغییرات در سیاست داخلی را رقم زد، شرایط به نحو غریبی متحول شده است. این نوبت دولت پهلوی اول در ایران نیست که به دور خود دیوار بکشد تا ایران نوین متوهمانه را برسازد، بلکه همسایگان هم پیوند از مرز ترکیه تا قفقاز جنوبی قد برافراشته و متوهمانه دیوار برساخته اند.
در شمال شرقی و غربی راه مسدود ساخته و در مشرق مرزهای تمدنی را مسخر کرده بلکه ایران را به حصار کشند.
تجربه تلخ و نزدیک تبعات قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت که دامنگیر ناوگان ایران گشت و سبب شد برای مدتی کوتاه اما اثرگذار، بحریه ایران در آب های سرزمینی آبگیر شوند هم یادآوری می کند که دسیسه برای انزوای ایران در اشکال متعدد برقرار و جدی است.
در این میانه؛ دیپلماسی و منطقه گرایی تنها راه مبارزه در برابر تکرار شرایط تاریخی پس از ۱۹۲۱ و در آستانه یکصد سالگی آن است که باید در مجالی دیگر به گفتگو در آن باب نشست.
@kultur

به افغانستان طالبانی خوش آمدید

برج کنترل پرواز فرودگاه بین‌المللی کابل.
@kultur

بازگشت به تنظیمات اصلی
بیست و هفت سال پیش برای تجربه اندوزی به بایگانی وزارت امور خارجه معرفی شدم. اکنون با خرسندی به تنظیمات اصلی بازگشتم.
@kultur

پس از دو هفته باغ و راغ نشینی در بی کجاآباد، امروز به پیشنهاد بزرگی ماموریتی دیگری در حاشیه معطلی سازمانی شروع شد.
تا خدا چه خواهد....

از جای در بی‌جا روی وز خویشتن تنها روی
بی‌مرکب و بی‌پا روی چون آب اندر جو شوی


@kultur

عراق
ائتلاف چگونه شکل می گیرد؟
@kultur

طلع البدر علینا من ثنیات الوداع

ما شب چهارده از گردنه وداع بر ما طالع شد.

وجب الشكر علینا ما دعى لله داع

شکر خدا بر ما واجب است؛ تا هنگامی که ندای دعوت به سوی خدا طنین انگیز باشد

أیها المبعوث فینا جئت بالأمر المطاع

ای که بر ما مبعوث شده ای، تو با دستوری پذیرفته آمدی

جئت شرفت المدینة مرحباً یا خیر داع

آمدی و با ورودت مدینه را شرافت دادی ، خوش آمدی ای بهترین دعوت کننده

طلع النور المبین نور خیر المرسلین

نور آشکار طلوع کرد ، نور بهترین پیامبران

نور أمن وسلام نور حق و یقین

نور امنیت و سلامتی ، نور حق و یقین
@kultur

حکایت روزگارانی چنین
@kultur