مسجدی که در قسطنطنیه پایتخت بیزانس به دستور فرماندار اموی ساخته شد

پس از محاصره سوم قسطنطنیه توسط #مسلمة_بن_عبدالملک در زمان سلیمان بن عبدالملک، حاکم اموی 97 هجری (715-717م)، #مسجدی در قسطنطنیه با توافق امپراتور لئون برای اسیران مسلمانی که در منطقه ی گالاتا اسکان داده شدند ساخته شد.

منابع اسلامی متعددی از این بنا یاد کرده اند و در De Administrando Imperio ، اثری منسوب به امپراتور کنستانتین پورفیروژنیتوس سوم، به صراحت آمده است که مسجدی در قسطنطنیه به درخواست مسلمه امیر اموی ساخته شده است.

مقدسی (946-1000 میلادی) از جغرافی دانان و سیاحانی است که در این زمینه اطلاعاتی ارائه کرده است، و از نوشته های کسانی که به آنجا آمده اند بهره برده است. او توضیح داد که امپراطور در زمان محاصره قسطنطنیه به درخواست فرمانده مسلمه بن عبدالملک، ساختمانی در طرف مقابل کاخ برای اسیران مسلمان ساخت. احتمال زیادی وجود دارد که او این اطلاعات را از تاریخ نگار بیزانسی Constantinus Prorphyrganetos گرفته باشد.

در قراردادهای منعقد شده بین عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و امپراتوری روم شرقی، می بینیم که این مسجد که به درخواست مسلمه ساخته شده است، به ویژه در رابطه با این موضوع که خطبه ها به نام چه کسی ایراد می شود، شناخته شده است.

سپس بعدها در زمان #خلیفه_فاطمی #الحکم (996-1021) خطبه های این مسجد در قسطنطنیه به نام او ایراد می شد.

طبق عهدنامه ای که در دوره #الظاهر الفاطمی (1021-1036) منعقد شد، امپراتور دستور مرمت مسجد را صادر کرد و موذن تعیین کرد و در سال 1027 خطبه به نام الظاهر ایراد شد.

امپراتور بیزانس، کنستانتین نهم مونوماکوس (1042-1055) به نشانه قدردانی از وی، پس از آزادی حاکم آبخازیا، هدایای مختلفی را برای #طغرل_بیگ فرستاد و همچنین دستور مرمت مسجد را صادر کرد و اجازه اقامه نماز در این شهر را صادر کرد.

و در سال 1049 خطبه به نام طغرل بیگ و خلیفه عباسی ایراد شد.

در سال 1055 خلیفه فاطمی #المستنصر فرستاده ای به قسطنطنیه فرستاد و در آنجا با فرستاده سلطان طغرل بیگ ملاقات کرد. در نامه ای که فرستاده طغرل بیگ ارسال کرد، از دولت بیزانس خواسته شد که به فرستاده وی اجازه دهد تا در مسجد نماز اقامه کند. اجازه داده شد و خطبه جمعه به نام قائم بعمر الله خلیفه عباسی ایراد شد.

در سال 1188، ایزاکیوس دوم، امپراتور بیزانس، فرستاده ای را نزد #صلاح_الدین_ایوبی فرستاد و پیشنهاد کرد که در ازای کلیساهای قدیمی ارتدکس در اورشلیم، خطبه در این مسجد را به نام سلطان و خلیفه عباسی بخوانیم و تحت فرمان امپراتوری بیزانس قرار گرفت.

صلاح الدین ایوبی از پیشنهاد امپراتور روم استقبال کرد. به همراه فرستاده امپراتور،منبر، واعظ، مؤذن و حافظان قرآن را به مسجد فرستاد. این هیئت که از طریق دریا به قسطنطنیه رسیده بود، طی مراسمی با حضور امپراتور، جامعه مسلمانان و بازرگانان مسلمان در این شهر مورد استقبال قرار گرفت. خطبه بعد از نماز جمعه به نام خلیفه عباسی و سلطان ایوبی ایراد شد.

در زمان آلکسیوس آنجلوس سوم (1195-1203م)، این مسجد در شورش ویران شد و در نتیجه دوباره بازسازی شد. بار دیگر در #جنگ_صلیبی_چهارم در سال 1204م ویران شد و با وجود مقاومت مسلمانان در مسجد و یونانیانی که به آنها کمک کردند، غارت و سوزانده شد.

امپراتور میکائیل هشتم پالیولوژیس دستور بازسازی مسجد را صادر کرد و حاکم ممالیک #سلطان_بایبارس, حصیرها، شمع‌دان‌های طلا، پرده‌ها، فرش‌ها و سایر اشیاء را به عنوان هدیه به مسجد قسطنطنیه فرستاد.

پس از آن در نتیجه ظهور یک جنبش شورشیگ در شام و پاپ دومینیکن، در این مکان به انجام عبادت پرداختند راهبان از این فرصت استفاده کردند و مسجد را به کلیسا تبدیل کردند و چراغی برای ناقوس کلیسا ساختند که بعداً به مناره ای برای مسجد تبدیل شد.

این معبد مسیحی که لاتین‌ها و جنوائی‌ها آن را «کلیسای سن پائولو» می‌نامیدند، یک کلیسای کاتولیک بود که به روم غربی مرتبط بود.

این مسجد بعدها که به کلیسا تبدیل شد  پس از فتح قسطنطنیه در سال 1475م توسط سلطان محمد دوم دوباره به مسجد تبدیل شد و دستور داد محراب و منبر به آن اضافه کنند.

بعدها توسط سلطان بایزید دوم به پناهندگان مسلمان اندلس که در سال 1492م از دست دادگاه های تفتیش عقاید اسپانیا فرار کردند و در محله گالاتا استانبول  ) ساکن شدند، نام ابن مسجد ، #مسجد_عرب داده شد.بعدها طی مرمت های آتی برخی از قسمت‌های مسجد با سبک معماری اندلسی تزیین شد که بعداً عرب‌های اندلسی پنجره‌ها و جلوی بیرونی آن را ساختند.


📚منبع:

Konstantinos Porphyrogenitus, De Administrando Imperio, ed. Gy. Moravcsik, tr. R. J. H. Jenkins, Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies, 1967

@tamadone_islami

تاریخ اسلام در ارمنستان

ارمنستان تقریباً 200 سال تحت سلطه عرب های مسلمان باقی ماند که به طور رسمی از سال 645 پس از میلاد شروع شد.مسیحیان ارمنی در طول سالیان متمادی حکومت امویان و عباسیان از خودمختاری سیاسی و آزادی مذهبی بهره مند بودند ...

در دوران حکومت اسلامی، اعراب در سایر نقاط خلافت در ارمنستان ساکن شدند.در قرن نهم میلادی، یک طبقه تثبیت شده از امیران عرب وجود داشت که کم و بیش معادل ناخارارهای ارمنی بودند.

@tamadone_islami

تاريخ مکتوبات اسلامی در ارمنستان

ارمنستان طی سالهای (642-648م) به خلافت اسلامی ملحق شد و یکی از استان ها و مناطق اداری و سیاسی به نام ارمنستان اسلامی (ارمینیه) تشکیل شد که شامل ارمنستان، گرجستان و قسمتی از قفقاز (آران و کشور آذربایجان امروزی ) می شد.

سیاست حاکمان عرب در قبال ارامنه با احتیاط و گاه حکمت همراه بود. آنها سیاست جذب ارامنه را دنبال نکردند و آنها را برای تغییر مذهب مسیحی و گرویدن به اسلام تحت فشار قرار ندادند‌ و ارمنی ها را به دین مسیحیت خود باقی گذاشتند.

البته این سیاست بسیار حکیمانه بود و زمینه را برای همکاری سیاسی و نظامی بین ارامنه و اعراب را فراهم کرد. همچنین مهم است که خلافت اسلامی به انحلال طبقه شاهزاده ارمنی متوسل نشد، بلکه حقوق و امتیازات آنها را حفظ کرد و گاه نیروهای نظامی خود را که با نیروهای نظامی عرب همکاری می کردند به آنها واگذار کرد.

ارمنستان بدلیل موقعیت حساس ژئوپلتیکی و جغرافیایی از جایگاه ویژه ای در خلافت اسلامی برخوردار بود که با انعقاد معاهده ای بین اعراب و ارامنه در سال 652 م که توسط حاکم ارمنستان شاهزاده تئودور ریشتونی و حاکم شام و خلیفه آینده امیر #معاویه امضا شد، تأیید شد.

سبئوس مورخ ارمنی، معاهده ای را که استقلال داخلی ارمنستان را تضمین می کرد، به عنوان «پیمان صلح (معاهده اسلامی)» توصیف کرد. این معاهده همکاری نظامی ارمنستان و خلافت اسلامی را تصریح می کرد. طبق این معاهده، ارمنستان همچنین حق حفظ نیروهای نظامی خود را تحت فرماندهی خلافت به دست آورد. این معاهده همچنین در صورتی که هر یک از طرفین در معرض هرگونه تجاوز خارجی قرار می‌گرفت، به عنوان یک توافق دفاعی متقابل تلقی می‌شد.

در مقابل، ارمنستان حاکمیت دولت خلافت را به رسمیت شناخت و پرداخت خراج به دولت خلافت اسلامی را پذیرفت. در واقع طبق این معاهده، ارمنستان وضعیت یک کشور نیمه مستقل را پذیرفت. هر دو طرف از شرایط مندرج در آن راضی بودند.

باید بپذیریم که هر دو طرف به مفاد معاهده پایبند بودند. در دهه سی قرن هشتم میلادی #خزرها به ارمنستان، شیروان و آذربایجان حمله کردند و #مروان_بن_محمد با آنها مقابله کرد و در سال 737 م برای بیرون راندن آنها از آن نواحی لشکرکشی به راه انداخت. نیروهای ارمنی به رهبری شوالیه ها به رهبری شاهزاده و فرمانده نیروهای ارمنی، آشوت باگراتونی، نقش مؤثری در برابر مهاجمان داشتند. نیروهای #عرب_ارمنی توانستند نیروهای خزر را که از ارمنستان و سایر مناطق خلافت عقب نشینی کردند، شکست دهند.

شابوه باگراتونی، مورخ ارمنی، داستانی پرمعنی در مورد همکاری نظامی بین رهبران عرب و ارمنی بیان می کند. او می گوید که شاهزاده ارمنی گریگور آرتزرونی برای خلیفه اسب، شمشیر و تجهیزات جنگی فرستاد تا نشانه ای از رفتار دوستانه او با او و حمایتش از او در جنگ با دشمنانش باشد.

اواخر قرن نهم، روابط اعراب و ارمنستان وارد مرحله جدیدی شد. ارمنستان در سال 885 استقلال خود را اعلام کرد. خلافت عباسی به سرعت استقلال آنها را به رسمیت شناخت و خلیفه المعتمد تاج طلایی را برای اولین پادشاه ارمنستان مستقل، آشوت باگراتونی اول فرستاد که به منزله رسمیت شناختن او به عنوان پادشاه قانونی یک کشور مستقل بود.کشور همسایه، ارمنستان روابط حسن همجواری دو کشور علاوه بر همکاری در زمینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حدود 200 سال ادامه داشت.اما این روابط در قرن یازدهم زمانی که پادشاهی ارمنی باگراتونی در سال 1045 به دست #امپراتوری_بیزانس، دشمن سرسخت خلافت عرب افتاد، قطع شد.

👈ارامنه در خدمت خلافت اسلامی

بخش بزرگی از روابط ارمنی و عربی با مشارکت بسیاری از ارامنه برجسته در زمینه های مختلف خدمات دولتی در دولت، در ارتش، در دیپلماسی .... بود.

حقایق زیادی وجود دارد که نشان می دهد سهم جدی و مفید آنها در توسعه خلافت اسلامی و حل مشکلات سیاسی، نظامی و غیره پیش روی اعراب بود.

مورخان عرب از یک دولتمرد و رهبر نظامی برجسته ارمنی به نام #ابن_یحیی_الارمنی که نقش مهمی در جنگ علیه ارتش بیزانس در قرن نهم داشت، تمجید کردند. او همچنین فرمانروای ارمنستان بود که همانطور که در بالا ذکر کردم ارمنستان، گرجستان و داغستان را شامل می شد.

همچنین فرمانده برجسته ناوگان ارمنی الاصل #حسام_الدین_لولو نیز وجود دارد و از سازندگان شهر قاهره به شمار می رفت.

ارامنه در دوران حکومت #فاطمی در مصر (909-1171) مناصب برجسته ای داشتند. از جمله وزیر قدرتمند خلافت فاطمی در مصر #بدرالدین_جمالی که ارمنی الاصل است. او ابتدا فرمانده دمشق بود، سپس به فرمانداری عکا و فرمانده کل نیروی دریایی مصر منصوب شد. خلیفه #المستنصر او را به قاهره احضار کرد تا به وضعیت هرج و مرج و آشوب در خلافت پایان دهد.

#بهرام_ارمنی آن شاهزاده ارمنی وزیر خلیفه الحافظ (1130م) را نیز که اختیارات نامحدودی داشت و تاج الدوله نام داشت.

@tamadone_islami