💠پیروی از امام و نبی، به کدامین دلیل؟ (۲)
در پست قبل در پاسخ به این سوال که پیروی از نبی و امام به کدامین دلیل و ملاک، عقلانی است به دو بخش: "علم و اعجاز" اشاره کردیم و در این پست به "عصمت و نص" خواهیم پرداخت.
۱. عصمت نبی و امام.🌱
بنابر ضرورتِ عقل و وحی، شخص برگزیده از جانب خداوند متعال به عنوان نبی یا امام باید معصوم باشد. یعنی در دریافت وحی، انتقال مفاهیم وحیانی و توضیح و اجرای آنها برای مردم نباید دچار خطا و اشتباه شود یا عمدا چنین کاری کند. زیرا چنین امری نقض هدف خداوندِ حکیم از هدایت و اصلاح امور مردم میباشد و به نوعی گمراه کردن آنها و به هلاکت انداختن آنها تلقی میشود؛ برای خدای حکیم شایسته نیست که اطاعت از نبی و امام را بر مردم لازم کند و در عین حال این اطاعت، باعث ایجاد فساد، خطا و تباهی باشد. بنابراین با توجه به حکیم بودن خداوند و همچنین اخباری که از وحی به ما رسیده است، انبیا و ائمه علیهم السلام معصوم هستند و خداوند تضمین داده است که از جانب فرمان و تعلیمات آنها فساد و تباهی متوجه مردم نخواهد بود. در این صورت اطاعت از نبی یا امام عقلانی بوده و بلکه اوج رستگاری و موجب رهایی از جهل مرکب است. برای نمونه:
الف. بنابر این آیات اطاعات انبیاء و ائمه ع واجب و به منزله اطاعت از خودِ خداوند متعال میباشد:
[وَ مَا اَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ اِلَّا لِیُطَاعَ بِاِذْنِ الله.
ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای این که به فرمان خدا، از وی اطاعت شود. (٦٤ نساء)
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطَاعَ اللَّهَ.
کسی که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده. (٨٠ نساء) یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اَطِیعُوا اللَّهَ وَاَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاُولِی الْاَمْرِ مِنْکُمْ. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوالامر [اوصیای پیامبر] را. (٥٩ نساء)
وَمَا آَتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ.
آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است! (٧ حشر)]
ب. آیات ذیل تاکید ویژه ای دارند که تعلیمات نبی و امام از منشأ وحی بوده و هوای نفس در آن راه ندارد و آنها در این امر دچار خطا و اشتباه نمیشوند و همچنین برگزیدگانِ الهی، معصوم هستند:
[مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَی(٢)وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی(٣) اِنْ هُوَ اِلَّا وَحْیٌ یُوحَی. (٤نجم)
که هرگز صاحب شما [محمد مصطفى ص] از راه راست منحرف نشده، و خطا نرفته؛ و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید! گفتار او چیزی جز وحی که به او نازل می شود، نیست.
«وَاِذِ ابْتَلَی اِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قَالَ اِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ.
[به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش‌ها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من [نیز امامانی قرار بده!]» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند].» (١٢٤ بقره)]
۲. نص بر امامت و وصایت.🌱
«نص»: سخنی آشکار در یک معنای واحد میباشد، که دلالتی صریح و مشخص دارد و احتمال خلاف یا تاویل در آن نمی رود.
اگر دلیلی واضح و معتبر بر تعیین جانشین توسط نبی یا امام به دست ما برسد، با توجه به اینکه نبی و امام بجز وحی و فرمان خداوند چیزی نمیگویند و از سویی معصوم هستند و در امر دین و اعلام جانشین خود خطا نمیکنند. عقل حکم میکند که اطاعات و پیروی از وصی و جانشین لازم و ضروری بوده و به منزله اطاعت از خداوند متعال میباشد.
این دلیل چگونه ممکن است به دست ما برسد:
۱. خودِ فرد شخصاً و مستقیماً از نبی یا امامی که به او ایمان آورده بشنود.
۲. اخبار معتبر و نص معتبری که به دست انسان برسد و از این طریق یقین پیدا کند که وصی و جانشین چه کسی میباشد.
#ولایت
@madraseh_kalam || اینستاگرام
در پست قبل در پاسخ به این سوال که پیروی از نبی و امام به کدامین دلیل و ملاک، عقلانی است به دو بخش: "علم و اعجاز" اشاره کردیم و در این پست به "عصمت و نص" خواهیم پرداخت.
۱. عصمت نبی و امام.🌱
بنابر ضرورتِ عقل و وحی، شخص برگزیده از جانب خداوند متعال به عنوان نبی یا امام باید معصوم باشد. یعنی در دریافت وحی، انتقال مفاهیم وحیانی و توضیح و اجرای آنها برای مردم نباید دچار خطا و اشتباه شود یا عمدا چنین کاری کند. زیرا چنین امری نقض هدف خداوندِ حکیم از هدایت و اصلاح امور مردم میباشد و به نوعی گمراه کردن آنها و به هلاکت انداختن آنها تلقی میشود؛ برای خدای حکیم شایسته نیست که اطاعت از نبی و امام را بر مردم لازم کند و در عین حال این اطاعت، باعث ایجاد فساد، خطا و تباهی باشد. بنابراین با توجه به حکیم بودن خداوند و همچنین اخباری که از وحی به ما رسیده است، انبیا و ائمه علیهم السلام معصوم هستند و خداوند تضمین داده است که از جانب فرمان و تعلیمات آنها فساد و تباهی متوجه مردم نخواهد بود. در این صورت اطاعت از نبی یا امام عقلانی بوده و بلکه اوج رستگاری و موجب رهایی از جهل مرکب است. برای نمونه:
الف. بنابر این آیات اطاعات انبیاء و ائمه ع واجب و به منزله اطاعت از خودِ خداوند متعال میباشد:
[وَ مَا اَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ اِلَّا لِیُطَاعَ بِاِذْنِ الله.
ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای این که به فرمان خدا، از وی اطاعت شود. (٦٤ نساء)
مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطَاعَ اللَّهَ.
کسی که از پیامبر اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده. (٨٠ نساء) یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اَطِیعُوا اللَّهَ وَاَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاُولِی الْاَمْرِ مِنْکُمْ. ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوالامر [اوصیای پیامبر] را. (٥٩ نساء)
وَمَا آَتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ.
آنچه را رسول خدا برای شما آورده بگیرید (و اجرا کنید)، و از آنچه نهی کرده خودداری نمایید و از (مخالفت) خدا بپرهیزید که خداوند کیفرش شدید است! (٧ حشر)]
ب. آیات ذیل تاکید ویژه ای دارند که تعلیمات نبی و امام از منشأ وحی بوده و هوای نفس در آن راه ندارد و آنها در این امر دچار خطا و اشتباه نمیشوند و همچنین برگزیدگانِ الهی، معصوم هستند:
[مَا ضَلَّ صَاحِبُکُمْ وَمَا غَوَی(٢)وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی(٣) اِنْ هُوَ اِلَّا وَحْیٌ یُوحَی. (٤نجم)
که هرگز صاحب شما [محمد مصطفى ص] از راه راست منحرف نشده، و خطا نرفته؛ و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید! گفتار او چیزی جز وحی که به او نازل می شود، نیست.
«وَاِذِ ابْتَلَی اِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَاَتَمَّهُنَّ قَالَ اِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ اِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قَالَ لَا یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ.
[به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش‌ها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم!» ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من [نیز امامانی قرار بده!]» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! [و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند].» (١٢٤ بقره)]
۲. نص بر امامت و وصایت.🌱
«نص»: سخنی آشکار در یک معنای واحد میباشد، که دلالتی صریح و مشخص دارد و احتمال خلاف یا تاویل در آن نمی رود.
اگر دلیلی واضح و معتبر بر تعیین جانشین توسط نبی یا امام به دست ما برسد، با توجه به اینکه نبی و امام بجز وحی و فرمان خداوند چیزی نمیگویند و از سویی معصوم هستند و در امر دین و اعلام جانشین خود خطا نمیکنند. عقل حکم میکند که اطاعات و پیروی از وصی و جانشین لازم و ضروری بوده و به منزله اطاعت از خداوند متعال میباشد.
این دلیل چگونه ممکن است به دست ما برسد:
۱. خودِ فرد شخصاً و مستقیماً از نبی یا امامی که به او ایمان آورده بشنود.
۲. اخبار معتبر و نص معتبری که به دست انسان برسد و از این طریق یقین پیدا کند که وصی و جانشین چه کسی میباشد.
#ولایت
@madraseh_kalam || اینستاگرام