تاجیکستان شناسی 1010

🎼 توت شیرین دانه
👤 ثریا میرزااُوَ
@farhangtajik
@irtaj

4.3K views07:41

♦️عسکیه‌گویی در تاجیکستان!

تاریخ وفات گرگ جیم است
آش شب چله‌اش حلیم است
سام‌میرزا

🔹پریشان‌گویی یا مهمل‌سرایی که در تاجیکستان به آن عسکیه‌گویی، (تحریف‌شدهٔ عکسیه‌‌گویی) یا قافیه‌زنی می‌گویند؛ شیوه‌ای است از خانوادهٔ صنعت نقیضه‌گویی و تزریق ادبی!
🔹تفننی در شعر، که اگرچه چندان شناخته شده نیست و جای خود را در انواع ادبی باز نکرده، اما سابقهٔ رواج آن به عصر صفویه در ایران می‌رسد و دوام آن همچنان در بعضی مناطق تاجیکستان، مانند: حصار، کولاب، درواز و بدخشان به چشم می‌آید.
🔹شیوه‌ای که شاعران آن، برای گریز از هنجار و دهن‌کجی به ادبیات رسمی و «یک دم آسودن از دنیا و شر و شورش» در محفل‌های ادبی، جشن‌ها و نشست‌های دوستانه (به تعبیر تاجیکان آش حریفانه)، بنا به موضوع و اغلب بداهتاً، شعرهای بی‌معنی و سخنان بی‌سر و ته می‌خواندند تا درشتی‌های روزگار را فراموش، و اسباب نشاط خود و حاضران را فراهم کنند.
🔹ماجرای میرزاحسین مشرف، شاعر شوخ‌طبع اصفهانی و ساختن پنج مثنوی به شیوه پنج گنج نظامی که ادعا کرده بود همه ابیات آن بی‌معنی است؛ به نظرم حکایت معروفی در همین بحث باشد.
روایت است که در چهار بیت از آن گنجینهٔ مذکور، «معنی» یافتند و شاعر به ناچار شرط را به ممدوح‌ باخت. این است دو بیت از آن چهار بیت، که مثلاً معنی‌دار بود:
اگر عاقلی بخیه بر مو مزن
به جز پنبه بر نعل آهو مزن
و
ز افسار زنبور و شلوار ببر
قفس می‌توان ساخت اما به صبر
🔹شوکت_بخارایی (۱۱۰۷-۱۰۵۳)
از شاعران همان دوره است که تجربه‌هایی در تزریق‌گویی دارد و ملایار ونجی (ونج)، سعیدعلی ولی‌زاده (کولاب)، میلی‌بای کشتودی (پنجکت)، نغزی‌بک (بدخشان) از نام‌های آشنا در عسکیه‌گویی یا قافیه‌زنی در تاجیکستان معاصر‌اند.
🔹با این توضیح که عسکیه‌گویی‌ در دورهٔ معاصر بیشتر شفاهی است و کمتر ثبت و ضبط شده است!
به قلم: حسن قریبی
@hassangharibi
@irtaj

5.6K views04:01