تفاوت «املا» و «رسم‌الخط» چیست؟
بهترین منبع برای این دو کدام است؟

📍توضیح این نکته را در کارگاه ببینید!
#املا_رسم‌الخط
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲‌‌‌۶‌‌‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

معیار ترجیح وام‌واژه‌های دواملایی چیست؟ «ایده‌آل» یا «ایدئال»؟
#املا_رسم‌الخط
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

در چه کارگاهی نباید ثبت‌نام کنیم؟

هنگامی که می‌خواهیم آموزش ببینیم یا در کارگاهی نام‌نویسی کنیم،‌ باید دست‌کم به سه نکته توجه داشته باشیم:
۱) چه کسی درس می‌دهد؟ (استاد دوره)؛
۲) چه چیزی درس می‌دهد؟ (سرفصل‌های دوره)؛
۳) براساس چه منابعی درس می‌دهد؟ (منابع آموزشی دوره).

از تسلط و فن بیان استاد و نیز سرفصل‌های دوره و جامع بودن آن که بگذریم، منابع آموزشی اهمیت بسزایی دارد،‌ زیرا باید مطمئن باشیم که آنچه می‌آموزیم براساس دقیق‌ترین، علمی‌ترین، و به‌روزترین منابع است. اگر چنین نباشد، بی‌گمان هزینه و زمان ما هدر خواهد رفت و به نتیجۀ دلخواهمان نخواهیم رسید.

سه کتاب هست که تقریباً می‌توان گفت از منابع اصلی تمام کارگاه‌های ویرایش در ایران‌ است و بیشترِ کتاب‌های ویرایش نیز بر سر سفرۀ این سه کتاب نشسته‌ و از روی آن‌ها کپی کرده‌اند (دست‌کم در حوزۀ املا و رسم‌الخط و ویرایش زبانی):
- فرهنگ املایی خط فارسی،‌ علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی‌مقدّم؛
- دستور خط فارسی، مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛
- غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی.

این سه کتاب را در دو جلسه،‌ کوتاه و گذرا، نقد کرده‌ام و در هر کارگاهی نیز، به‌تفصیل و به‌مناسبت، بیشترین و مهم‌ترین اشکالات آن‌ها را نشان می‌دهم و منابع دقیق و علمی و به‌روزی به‌جای آن‌ها معرفی می‌کنم. نقد اجمالیِ دو کتابِ اول را می‌توانید از پیوند زیر در اینستاگرام متنوک ببینید (نقد غلط ننویسیم را در جلسۀ جداگانه‌ای گفته‌ام که پیوند آن در زیرنویس (کپشن) فرستۀ زیر هست):
instagram.com/tv/CWbCC35JSVO/?utm_source=ig_web_copy_link

یادآوری:
سرفصل‌هایی که براساس این سه کتاب باشند غالباً گمراه‌کننده‌اند و موجب سردرگمی شما خواهند شد، زیرا به‌لحاظ علم زبان‌شناسی و فن ویرایش زبانی معمولاً مغلوط و مردودند. پس پیشنهاد می‌کنم پیش از نام‌نویسی در هر کارگاهی، به‌ویژه کارگاه‌های ویرایش، ابتدا از منابع آموزشی آن‌ها آگاه شوید.
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

همیشه قبل از جمله‌ای که ۱) از نظر دستوری کامل است و ۲) به‌تنهایی هم به‌کار نمی‌رود نقطه‌ویرگول می‌گذاریم، چون فقط با جملۀ قبل از خود معنا می‌یابد و کاملاً به آن وابسته و مرتبط است. پس:
در گریختن،‌ رستگاری نیست؛ بمان و چیزی از خودت بساز که نشکند.

چهار کاربرد مهم نقطه‌ویرگول چیست؟
کجا نباید نقطه‌ویرگول گذاشت؟!
#نشانه‌گذاری
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۰/۲‌‌‌۹
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#چالش_ویرایش
ویرایش کنید و خود را محک بزنید. 😊
موضوع: خبر رسمی
مخاطب: عموم

بزنید روی متن ناویراستۀ زیر تا کپی شود:
شهرداری تهران نیز، کمیته‌ای برای این موضوع در برنامه کاری خود قرار داد تا بتواند هرگونه خدماتی در حوزه حمل و نقل نیاز است را به زایران حسینی ارائه بدهد.

پاسخ را اینجا ببینید:
www.tg-me.com/Matnook_com/4089
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۱‌/‌۰۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دو نکتۀ نگارشی ـ ویرایشی

نکتۀ اول:
«درست‌نویسی» و «ساده‌نویسی» دو رکن اصلی هر نوشته‌ای است. «درست‌نویسی» یعنی «انتخاب بهترین گزینه‌ ـ به‌لحاظ زبانی ـ برای متن، متناسب با موضوع و مخاطب آن». «ساده‌نویسی» یعنی «شیوۀ نوشتن متن، به‌طوری‌که آسان خوانده و ساده فهمیده شود».

نکتۀ دوم:
همیشه واژۀ فارسی را بر واژۀ بیگانه ترجیح می‌دهیم، مشروط بر این‌که به‌لحاظ سبکی و معنایی برابر باشند و بتوان آن‌ها را با ارزش یکسان به‌کار برد. برای مثال، «کارکنان/ کارمندان» بر «پرسنل» ترجیح دارد و «دانشنامه» بر «دایرة‌المعارف»، ولی «کارمایۀ» فارسی بر «انرژی» فرانسوی ترجیح ندارد یا به‌جای «مراقب آزمون سراسری» نمی‌گوییم و نمی‌نویسیم «نگهبان/ دیده‌بان آزمون سراسری».

اکنون، بر پایۀ این دو نکته، متن ناویراستۀ زیر را ویرایش می‌کنیم:
شهرداری تهران نیز، کمیته‌ای برای این موضوع در برنامه کاری خود قرار داد تا بتواند هرگونه خدماتی در حوزه حمل و نقل نیاز است را به زایران حسینی ارائه بدهد. (۳۰ واژه)

ویراسته:
شهرداری تهران نیز برای این موضوع کارگروهی تشکیل خواهد داد تا بتواند در زمینۀ حمل‌ونقل به زائران حسینی خدمات‌رسانی کند. (۲۰ واژه)

یادآوری:
فرهنگستان زبان و ادب فارسی «کارگروه» را برای واژۀ فرانسوی «کمیته» (committee, comité) تصویب کرده‌است.

این را هم بخوانید: مثلث سه‌میم در ویرایش!
#ویرایش_زبانی #تمرین_ویرایش
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۱‌/‌۰‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

نشانه‌گذاری «اما» و «ولی»
پیش از «اما» و «ولی» چه نشانه‌ای بگذاریم؟ بخشی از کارگاه نخبگان ویرایش متنوک
#نشانه‌گذاری
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌‌۱‌/‌‌۰‌‌۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#چالش_ویرایش
موضوع: ادبیات (دانشنامه)
مخاطب: اهل‌قلم

بزنید روی متن ناویراستۀ زیر تا کپی شود:
مدتی در دارالفنون به تحصیل پرداخت امّا طولی نکشید که به کار روی آورد و شغلهای متفاوتی را آزمود. در ۱۳‌۳۰ به «حزب ملّت ایران» که تازه تأسیس شده بود پیوست. رشته حقوق را ناتمام رها کرد و از دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیّات انگلیسی لیسانس گرفت. کار ادبی خود را در حدود ۱۳‌۴۰ با گروه طرفه (۱) آغاز کرد که خود یکی از بنیادگذارانش بود. اولین کتابش در ۱۳‌۴۲ و هنگامی که در زندان به سر می‌برد انتشار یافت. از آن زمان به بعد در زندگی پرفراز و فرود خود کتابهای بسیاری منتشر کرده است.
دلمشغولی شدید به اخلاقیّات و داشتن عقایدی جزمی درباره مسائل اخلاقی و سیاسی، وفور جملات نغز و قصار برساختهٔ نویسنده، بحثهای منطقی دوسویه با نتیجه‌های نه چندان روشن، و وسواس در درست‌نویسی و کوشش بی‌وقفه در آرایش نثر و جمله‌پردازی و یافتن سلسله کلماتی آهنگین و موزون از ویژگیهای آثار اوست.
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌۱‌/‌۰‌۹
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سه نکتۀ رسم‌الخطی که باید بدانید!

این را هم ببینید: «ئی» یا «یی»؟ مسئله این است!
#املا_رسم‌الخط
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌‌۱‌/‌‌‌۱‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

قانون تغییر معنایی گِرِشام

یکی از فرایندهای تحول معنایی واژه‌ها در زبان‌شناسی «قانون تغییر معنایی گرشام» است که آن را «تداخل» interference نیز می‌نامند. این قانون برگرفته از «قانون گرشام» در اقتصاد است: پولِ بد پولِ خوب را از رواج می‌اندازد. برای توضیح قانون تغییر معنایی گرشام ابتدا باید دو اصطلاح را تعریف کنیم.

۱) گسترش معنایی (broadening):
هنگامی که یک واژه در یک یا چند معنای جدید به‌کار رود، با گسترش معنایی روبه‌روییم. برای نمونه، «توان» به معنای «نیرو و قدرت» است، ولی در ریاضی معنای متفاوتی دارد. همچنین «تیر» به معنای «سلاح میله‌مانندی که با کمان پرتاب می‌شود» است، ولی به معنای «گلوله» هم به‌کار می‌رود. پس «توان» و «تیر» گسترش معنایی یافته‌اند.

۲) تخصیص معنایی (semantic narrowing):
هنگامی که معانی یک واژه فراموش یا کم‌کاربرد شود و آن واژه معمولاً در یک معنا به‌کار رود، با تخصیص معنایی روبه‌روییم (تخصیص معنایی دلایل گوناگونی دارد که یکی از آن‌ها همین قانون تغییر معنایی گرشام است. ← ادامۀ فرسته). برای مثال، «رعنا» به معنای «کودن و احمق (به‌ویژه زن)» و «سست و ضعیف» بوده و رفته‌رفته معنای «زیبا و خوش‌قدوبالا» نیز گرفته‌است، ولی امروز فقط به معنای اخیر به‌کار می‌رود. پس «رعنا» تخصیص معنایی یافته‌است.

در زبان، بسیاری از واژه‌ها گسترش معنایی می‌یابند و گاهی نیز دستخوش تخصیص معنایی می‌شوند. برای مثال، «پتیاره» در اصل به معنای «اهریمن (یا نوعی مخلوقات اهریمنی در باور زردشتیان)، دشمن، آفت، و مصیبت» بوده و سپس در معنای «زن هرزه و سلیطه» نیز به‌کار رفته‌است. برای همین، دیگر اهل زبان «پتیاره» را در معانی اصلی و قدیمی آن به‌کار نمی‌برند، چون معنای ناپسندش را برای آنان تداعی می‌کند. بدین ترتیب، معنای بد یا ناپسند،‌ «گاهی» معنا یا معانی خوب را از رواج می‌اندازد (چنان‌که پولِ بد پولِ خوب را از رواج می‌اندازد). این همان قانون تغییر معنایی گرشام است که برخی زبان‌شناسان آن را یکی از دلایل تخصیص معنایی «برخی» از واژه‌ها می‌دانند. دو نمونۀ دیگر (به نقل از: فرهاد قربان‌زاده، «گسترشِ معنائیِ «برایِ» در معنیِ «مالِ»»، نامۀ فرهنگستان، ش ۵۴، ص ۸۵ و ۸۷):

۱) گِی (gay): این واژه در انگلیسی به معنای «خوشحال، خوش‌گذران، و حتی بی‌بندوبار» بوده و سپس گسترش معنایی یافته و به معنای «هم‌جنس‌گرا» نیز به‌کار رفته‌است (به‌ویژه برای مردان). اما چون امروز فقط در این معنای خاص و گاه تابو رایج است، دیگر در معانی پیشین خود به‌کار نمی‌رود و بنابراین معنای جدیدش، که به‌نوعی موجب شرمندگی است و معمولاً به‌صراحت نیز ابراز نمی‌شود، معانی اصلی آن را از رواج انداخته‌است.

۲) ادرار: این واژه در فارسی قدیم به معنای «جیره و مواجب» هم بوده و سپس در معنای «بول و پیشاب» هم به‌کار رفته‌است. ازاین‌رو، طبق قانون تغییر معنایی گرشام، دیگر در معانی قدیم خود به‌کار نمی‌رود.
#زبان‌شناسی #ویرایش_زبانی
۱‌۴‌۰‌۱/‌۱‌‌۱‌/‌‌‌۲‌۰
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#دستورزبان
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

۱ دلار آمریکا ≈ ۴۳۰٫۰۰۰ ریال
۱ ریال عربستان ≈ ۱۱۹٫۰۰۰ ریال ایران
وطنم! ای سقوط پابرجا...

یادآوری:
«ریال»، واحد پول رسمی ایران و چند کشور دیگر، برگرفته از real اسپانیایی است.
#واژه‌شناسی
۱‌۴۰‌۱/۱‌‌۱/‌۲‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سه نکته دربارۀ عبارت‌های فعلی که باید بدانید!

این را هم ببینید: فاصله‌گذاری عبارت‌های فعلی.
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
۱‌۴۰‌۱/۱‌‌۱/‌۲‌‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

فهرست ۴۱ نفر از ویرایش‌آموزان کارگاه آذر ۱۴۰۱ که گواهینامۀ ایشان صادر و ایمیل شده‌است. گواهینامۀ سایر شرکت‌کنندگان این دوره، پس از دیدن تمام فیلم‌های کارگاه و اطلاع به مسئول ثبت‌نام (@MatnookAdmin3)، صادر و ایمیل خواهد شد.
۱‌۴۰‌۱/۱‌‌۱/‌۲‌‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

آن‌گاه خورشید سرد شد و برکت از زمین‌ها رفت...
به‌مناسبت ۲۴‌ بهمن، سالروز درگذشت فروغ فرخزاد

فیلمی از مراسم خاکسپاری فروغ فرخزاد
با حضور احمد شاملو و دیگر اهالی فرهنگ و ادب
و دکلمۀ‌ شعری زیبا و دلنشین از فروغ
#منهای_ویرایش
۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۱‌/‌‌۲‌۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

چگونه در وُرد یک جمله یا عبارت را با یک کلیک انتخاب کنیم؟
#ورد
۱‌۴۰‌۱/۱‌‌۱/‌۲‌‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دربارۀ «بربری»

«بربر» نام گروهی از هَزاره‌های مهاجر افغانستانی است که حدود ۱۳۰ سال پیش، از ناحیه‌ای به نام بربرستان یا هزاره‌جات به ایران کوچ کردند و به «بربری» و «خاوری» معروف شدند («خاوری» یعنی «آن‌که از ناحیۀ شرق یا خراسان است»). آن‌ها نانی به نام «پنجه‌کَِش» می‌پختند که در ایران به «بربری» شهرت یافت. امروزه هم در برخی از شهرهای ایران به نان «بربری» «پنجه‌کش» می‌گویند.
#واژه‌شناسی
۱‌‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۱‌/‌‌۲‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

به‌مناسبت ۲۸ بهمن، زادروز صادق هدایت

نام اثر: آهوی تنها
نگارگر: صادق هدایت

این اثر زیبا را صادق هدایت در سال ۱۹۲۸/ ۱۳۰۷ در پاریس کشیده و به برادرش، محمود هدایت، تقدیم کرده‌است:
«تصدقت گردم، امروز از زور بی‌تکلیفی نخستین شعر فارسی* را به Miniature [مینیاتور] درآوردم و خدمتتان تقدیم می‌دارم. امیدوارم همگی سلامت بوده باشند. حال بنده خوب است. منتظر جواب هستم. امروز هوا خیلی خوب شده و خیال دارم عصری بروم به جنگل Boulogne [پارک بولونی]. به همهٔ اهل خانواده سلام می‌رسانم.»

بیت معروف و کهن زیر که برخی سرایندهٔ آن را ابوحَفص سُغدی می‌دانند، الهام‌بخش او در کشیدن این نگارگری (مینیاتور) بوده‌است:
آهوی کوهی در دشت چگونه دَوَذا (دَوَدا)
او ندارد یار، بی یار چگونه بوَذا (بوَدا)/ رَوَذا (رَوَدا)

★ امروز می‌دانیم که نه این بیتْ نخستین شعر فارسی است و نه سرایندهٔ آن نخستین شاعر فارسی‌زبان؛ و چنان‌که صادق هدایت گمان کرده بوده‌است، از بهرام گور هم نیست.
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱‌۴۰‌۱/۱‌‌۱/‌۲‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

پایان داستان «ۀ» یا «ه‌ی»!

یادآوری:
کد فعال‌سازی سریا در تمام نسخه‌های وُرد «06C0» است که باید آن را اینجا وارد کنید:
INSERT → Symbol → More Symbols → Character code.
سپس برای آن، از گزینۀ Shortcut Key، یک کلید میانبر تعریف کنید تا بتوانید سریا (= «ۀ») بگذارید.
#املا_رسم‌الخط #ورد
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌‌۸‌/‌‌۲‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

کارگاه آنلاین «وُرد رو قورت بده!» در ۲۱ ساعت از وبگاه اختصاصی مؤسسۀ متنوک فقط با یک گوشی از هر کجای دنیا برای رهایی همیشگی از گیر و گرفتاری‌های ورد!

دو کارگاه در یک کارگاه (فشرده و پیشرفته):
۱) دستورهای کلی برای ویرایش سریع
۲) صفحه‌آرایی کتاب (از فهرست تا کتاب‌نامه)

هدایا و مزایای رایگان دوره برای شما:
۱) دورۀ مقدماتی ورد در ۲۳۰ دقیقه
۲) فیلم کل کارگاه‌ها (با کیفیت HD)
۳) نکته‌های کاربردی ویرایش رایانه‌ای

🔴زمان دوره، تعداد جلسات، و سرفصل‌ها اینجاست.
👩🏻ثبت‌نام سریع و آسان:👇
@MatnookAdmin3
@Matnook_com