دانشگاه مک گیل ۱۰۰ عنوان کتاب که به صورت مشترک با دانشگاه تهران منتشر کرده را به صورت رایگان برای دانلود در سایتش قرار داده است؛ عمده کتابها در زمینه‌های فلسفه و کلام و الهیات و منطق، و تاریخ علم ایران و اسلام و ادبیات است که از لینک زیر در دسترس‌اند.

http://www.mcgill.ca/islamicstudies/tehran-branch/tehran-branch-publications

@IssuesofIranology

هفت گفتگو در باب اسلام و مسلمانی

🍃 گفتگوی هفتم (با گروه دوستان در تهران):
- جمع‌بندی، نماز، چند نکته‌ی عملی (12MB)

گفتگوی آینده (پایانی): پرسش و پاسخ


@farhadshafti

🍃 تصور کنیم پیامبر اکرم در برابر گروهی از زنان مدینه می‌ایستاد و با خشم می‌گفت: «من از آنهایی که اینگونه یا آنگونه لباس بپوشند بیزارم، بعدا گفته نشود که پیامبر خدا در چنین جمعی حاضر شد!»
اگر اینگونه می‌گفت آیا آیه‌ی زیر نازل می‌شد؟

«به سبب رحمت الهی، با آنان نرم‌خو شده‌ای، و اگر درشت‌خویی سنگدل بودی بی‌گمان از گِرد تو پراکنده می‌شدند، ...» (آل‌عمران، ۱۵۹)

🍃 وجود محمد مصطفی و نرم‌خویی و مهربانی او از مهم‌ترین عوامل اقبال مردم به دین او بود. مهربانی او سیاستی برای جذب به دین نبود، او مهربان بود، همین.

🍃 او نه با لباس و نه با تحصیل علم، بلکه با رفتارش حجةالاسلام بود، یعنی دلیلی بر حق بودن دین اسلام. او هرگز با رفتارش حجتی علیه اسلام نبود، که اگر بود مسلمانی نبود.

نه هر که چهره برافروخت دلبری داند
نه هر که آینه سازد سِکندری داند

نه هر که طَرْفِ کُلَه کج نهاد و تُند نشست
کلاه داری و آیینِ سروری داند

وفا و عهد نکو باشد ار بیاموزی
وگرنه هر که تو بینی ستمگری داند

هزار نکتهٔ باریکتر ز مو این جاست
نه هر که سر بتراشد قلندری داند

@farhadshafti

احکام جزایی و سه صافیِ ضروری

🍃 بر مبنای دیدگاهی نواندیشانه به دین، در استنباط احکام جزایی باید از سه صافی (معیار) به ترتیب گذر کرد:

۱. موافقت حکم با فقه سنتی: در فقه اسلام، شیعه و سنّی، برای احکام جزایی شرایط و ضوابطِ محکمی آمده است. سویه‌ی اصلی این شرایط و ضوابط رعایت احتیاط، و اهتمام در یافتن بهانه‌ای برای کاهش یا بخشش حکم جزایی است، به خصوص در احکام سالبِ حیات.

۲. موافقت حکم با قرآن: در دیدگاهی درون‌دینی، قرآن مبنای اصلی فهم دین است. آن حکم فقهی که مبنای محکم و صریح قرآنی نداشته باشد، بلکه هم‌سو با آیات قرآن نباشد، بر مبنای این دیدگاه، از اسلام بر نیامده است. در احکام جزایی، آنچه که در قرآن بسیار مشهود است، حرمتِ جان انسان است. علی‌رغم برخی احکام سنگین در فقه سنتی، رویکرد و حکم قرآن برای همان موضوعات غالبا حکمی خفیف یا سکوت و صبر و چشم‌پوشی بوده است (مانند حکم سنگسار برای زنای محصنه، و‌ احکام مجازات برای ارتداد و سبّ‌النبی که مبنای صریح قرآنی نداشته بلکه استنباط حکمی متفاوت برای آنها از قرآن به راحتی ممکن است).

۳. موافقت حکم با شرایط و هنجارهای اخلاقیِ زمانه: احکام اسلام موافق شرایط خاصّ زمان و مکان وحی و هنجارهای اخلاقی آن زمان و مکان بود. سخن از شلّاق و دست و پا قطع کردن و برده‌داری در آن جامعه مانند سخن از جریمه کردن و زندان رفتن و تعهد استخدامی در زمان ما امری معمول و رایج بود. احکام جزایی اسلام نیز بر مبنای همین سیره و عرف زمانه آمدند که اگر چنین نبودند، نه قابل فهم بودند و نه قابل اجرا. اجرای این احکام در آن جامعه و در آن زمان امری خلاف عرف و انتظار نبود. در دیدگاهی نو به دین و احکام دینی، تطبیق حکم با شرایط و هنجارهای اخلاقی زمانه، نه تنها برای ماندن در مسیر تعقّل که برای حفظِ روح دین ضروری است.

🍃 این سه صافی البته محدود به احکام جزایی نیستند اما اهمیت آنها برای احکام جزایی دوچندان است. توجه نکردن به این سه صافی روز به روز دین و دین‌داری را مهجورتر و مغضوب‌تر می‌کند. آن احکام جزایی که از این سه صافی نگذشته باشند در برابرِ تعقل و وجدان اخلاقیِ بخش عمده‌ای از جامعه قرار می‌گیرند و با نو شدن نسل‌ها روز به روز بیشتر نابخردانه و ظالمانه دیده می‌شوند.

#احکام_جزایی

@farhadshafti

🍃 معلم و هنرمند، نامت "حسین"، نام خانوادگی‌ات "زمان"، و شهرتت راستی و آزادگی، پس "ز دست حضرت او نوش کن که نوشَت باد".

اون پرنده که صداش، مثل دریا آبی بود
تو گلوش بغض بهار، شبای مهتابی بود
شبای ستاره‌ها، شب روشن بهار
شبای خنده‌ی گل، روی فرش سبزه‌زار
عاقبت پر زد و رفت، اون پرنده پرکشید
از رو کوه یخ گذشت، تا به شهر گل رسید
فارغ از هرچه که بود، مرغ ما خسته نبود
روی شاخه‌ی بهار، با یه گل نشسته بود

@farhadshafti

می‌توانیم تصوّر کنیم که تنها خدای ما مسلمانان خدای حقیقی است. می‌توانیم کمی سخاوت پیشه کنیم و بگوییم که تنها خدای پیروان ادیان ابراهیمی خدای حقیقی است. حتی با کمی سخاوت بیشتر می‌توانیم بگوییم که خدای پیروان همه‌ی ادیان توحیدی آن خدای حقیقی است. بلکه با کمی نظر به ورای دیدگاه خود، ممکن است بر این باشیم که پیروان بعضی آیین‌های معنوی نیز که به خدایی متشخّص اعتقاد ندارند، در واقع با همان خدای حقیقی سرو‌کار دارند، و شاید با نگاهی دوباره دریابیم که حتی برخی از خداناباوران که منکر هرگونه معنویّت هستند، آنچه را که باور دارند و مسیری که در آن‌اند همان است که ما خدا و معنویّت می‌نامیمش. کاملا در اختیار ماست که تا چه حد آن حقیقت نامحدود نا‌متصوّر را در ذهن و قلب و کلاممان محدود و صورت‌بندی کنیم.

@farhadshafti

هفت گفتگو در باب اسلام و مسلمانی

🍃 گفتگوی آخر (با گروه دوستان در تهران):
- پرسش و پاسخ (31MB)

00:53  در قرآن آمده است همه‌ی امت‌ها پیامبری داشتند، آیا واقعا اینگونه بوده است؟
07:40 تکلیف امت‌هایی که پیامبری نداشتند چیست؟
09:44 آیا نیاز است که خود را به دینی محدود کنیم؟
11:53 مرز کثرت‌انگاری چیست؟
15:54 مدل حکیم و کودک در بحث ماهیت وحی
29:45 آیا داستان‌های قرآن برای کودکان مناسب است؟
41:25 پاسخ به نوجوانی که بپرسد چرا به اسلام پای‌بندیم چیست؟ (۱)
47:35 آیا تمام بخش‌های قرآن به کار امروز ما می‌آیند؟
58:50 قرآن و اخلاق زمانه
1:04:15 داستان خلقت و شواهد علمی
1:10:05 بر مبنای کثرت‌انگاری آیا باید فرزندانمان را به اسلام دعوت کنیم؟
1:17:32 بر مبنای بحث‌های ماهیت وحی، آیا می‌توان قرآن را کماکان معجزه دانست؟
1:24:12 عصمت پیامبران بر مبنای قرآن در چه مواردی بوده است؟
1:29:40 منظور از دستور به اطاعت پیامبر در قرآن چیست؟
1:32:12 پاسخ به نوجوانی که بپرسد چرا به اسلام پای‌بندیم چیست؟ (۲)
1:44:15 آیا تمایل به کثرت‌انگاری دینی ناشی از شرایط زمانه است؟

@farhadshafti

سلسله نشست‌های هم‌اندیشی

🍃 ما به گفتگو نیازمندیم. گفتگو به هم‌اندیشی می‌رسد و از آنجا تا هم‌دلی راهی نیست. هم‌دلی حال انسان را خوش می‌کند و حال خوش به دل‌گرمی می‌انجامد، حتی اگر «هوا بس ناجوانمردانه سرد» باشد.

🍃 سلسله نشست‌های «هم‌اندیشی» همین دغدغه را در بردارند. نه من پاسخ روشنی برای همه‌ی پرسش‌ها دارم، و نه درد روزگار به پاسخ‌‌ درمان می‌شود. شکلِ برنامه بر مبنای پرسش و پاسخ است تا باب گفتگو گشوده شود. به یاری دوستان در خانه‌ی فرهنگی غدیر که میزبانی این نشست‌ها را برعهده گرفته‌اند سعی خواهم کرد در حد امکان، در حین تلاش برای ارائه‌ی پاسخ، امکان تبادل نظر و گفتگو نیز فراهم شود.

🍃 این نشست‌ها البته یک هدف کاملا خودخواهانه نیز دارند. همواره تفکر در پرسش‌ها بیش از تدبّر در پاسخ‌ها یاور اندیشیدن و آگاهی یافتنم بوده است. از این منظر، گمانم این است که آنکه از این نشست‌ها بیش از هر کس استفاده خواهد کرد، و از این روی سپاسگزار شرکت‌کنندگان خواهد بود، کسی جز من نیست.

🍃 هر نشست با سخنی بسیار کوتاه آغاز می‌شود تا جریان گفتگو را جهتی بخشد. موضوع سخن کوتاه اولین نشست «خشک‌مغزی و تعصب» است.

▫️این نشست چهارشنبه ۳۱ خرداد ساعت ۱۰.۰۰ شب از طریق اسکای‌روم برگزار می‌شود. جزییات در فرسته‌ی بعدی:

👇👇👇

سلسله نشست‌های هم‌اندیشی

تبادل نظر و پرسش و پاسخ
فرهاد شفتی
نشست اوّل: 10:00 شب، چهارشنبه 31 خرداد
موضوع سخن آغازین در این نشست: "خشک‌مغزی و تعصب" 🔹دوستان علاقمند می توانند از طریق لینک زیر در جلسه حضور یابند: https://www.skyroom.online/ch/12ht/yade-ostad

30MB
بسیار خشنودم که اولین نشست هم‌اندیشی از نظر شکل، نزدیک به همان شد که امیدش را داشتم، یعنی گفتگویی نسبتا منسجم که منجر به هم‌اندیشی شود، و نه جایگاهی که در آن یک نفر به بهانه‌ی پاسخ دادن به پرسش‌ها، تنها گوینده باشد.

ضبط نشست اول در موضوع «خشک‌مغزی و تعصب» پیوست است.


🍃 در حین نشست دوست عزیزی گفت که اگر دیدمان نسبت به اسلام با دید غالب متفاوت باشد از دیگران می‌شنویم که چه اصراری است که خود را باز هم مسلمان بنامیم. پاسخی دادم (۱:۳۰:۱۲) و این را در اینجا اضافه می‌کنم که ملاک مسلمانی هم‌اندیش بودن با دید غالب مسلمانان نیست، بلکه "تسلیم" در برابر فهم انسان از حقیقت است. اگر بر این باشیم که ملاک، هم‌اندیش بودن با نظر غالب است و نه تسلیم در برابر فهممان از حقیقت، آنگاه این بیم هست که اگر با ماشین زمان به مکّه‌ی ۱۴ قرن پیش می‌رفتیم، در رکاب ابوجهل بودیم و نه در کنار پیامبر.

با توافق دوستان، در نشست دوم (چهارشنبه ۲۸ تیر) سخن کوتاه آغازین در باب هدایت و پیامبری خواهد بود، و به خصوص به این پرسش خواهیم پرداخت که "آیا هدایت تنها از طریق پیامبران میسر است؟".

@farhadshafti

☝️چکیده‌ای از سخن آغازین در نشست هم‌اندیشی با موضوع "خشک‌مغزی و تعصب":

🍃 از هشت نشانه‌‌ی تعصب یاد کردم، با این تاکید که داشتن این نشانه‌ها لزوما به معنی متعصب بودن نیست اما تعصب در موارد بسیاری این نشانه‌ها را بروز می‌دهد:

۱. در میان حرف دیگری پریدن
۲. محدود بودن حوزه‌‌ی مطالعاتی به کتاب‌های یک نحله‌ی فکری خاص
۳. آماده داشتن بسته‌های پاسخ‌ برای پرسش‌های مطرح شده
۴. جالب ندیدن نظر و استدلال مخالف
۵. عصبانی شدن در حین گفتگو
۶. هدف از گفتگو را قانع کردن دیگران دیدن
۷. تمایل به نقدِ صاحبِ نظر به جای نقدِ نظر
۸. اکراه در موکول کردن نتیجه‌گیری به تفکر بیشتر

🍃 پیشنهاد کردم که رویکرد اثربخش در مواجهه با تعصب (چه در خود و چه در دیگری) دعوت به تامل و اندیشه در پیش‌فرض‌ها به جای درگیر شدن در بحث‌های مربوط به خروجی آن پیش‌فرض‌هاست. در ادامه‌ی بحث سعی کردم این را با مثالی تبیین کنم.


@farhadshafti

در آغاز این نشست☝️، برای تبیین موضوع معمای نسبتا معروفی را مطرح کردم که احتمالا برای شنوندگان مفهوم نیست. این معما را قبلا در اینجا هم‌رسان کرده بودم:

https://www.tg-me.com/farhadshafti/271

🔻دل‌دادگی به حقیقت؛ به مناسبت ده‌سالگی دین‌آنلاین
✍فرهاد شفتی

✔️برای ده سالگی دین‌آنلاین چه می‌توان نوشت؟ بهتر است از نام این رسانه کمک بگیرم. تکلیفم با «آنلاین» نسبتاً روشن است، ترجمهٔ فنی آن «برخط» است. من ترجمه‌ای کمتر فنّی را در اینجا برمی‌گزینم: «دردسترس». می‌ماند «دین» که معمولاً در فارسی به آیین ترجمه می‌شود. برای اینکه این نوشته را به مناسبت بپرورانم، و با این گمان که بیشتر خوانندگان دین‌آنلاین به آیین اسلام‌اند، از قرآن کمک می‌گیرم، اگرچه نتیجه‌ای که می‌گیرم برای همگان است.
📎 پيوند به متن کامل این یادداشت در سایت دین‌آنلاین
https://www.dinonline.com/41482/

🆔 @dinonline

مخاطبان قرآن:
🍃 درباره‌ی مخاطبان قرآن قبلاً در این کانال مطالبی آورده بودم، از جمله در سلسله نشست‌های قرآن و سه پرسش اساسی. از آنجا که این نکته به نظرم در فهم قرآن بسیار مهم است، بار دیگر، به گونه‌ای دیگر به آن اشاره می‌کنم:

🍃 در قرآن:
▫️ منظور از مشرکین، تنها مشرکین عرب در زمان پیامبر، به خصوص در مکه، است مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از اهل کتاب و یهود و‌ نصاری، تنها اهل کتاب، یهود و نصاری ساکن عربستان، به خصوص مدینه، در زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از منافقین، تنها منافقین آن زمان در مدینه است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از یا ایهاالذین آمنوا، تنها مسلمانان زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️منظور از ناس، تنها ساکنین عربستان (یا محدوده‌ای از آن) در زمان پیامبر است، مگر اینکه به قرائنی خلافش ثابت شود.
▫️ منظور از کافرین، تنها آن دسته از مخاطبان مستقیم پیامبران هستند که در زمانِ آنها از روی عناد و تکبر ایشان را تکذیب کردند.

🍃 پیام اصلی قرآن پیامی عمومی و فراگیر است، اما مخاطبان مستقیم آیه‌های قرآن مردم زمان و مکان وحی بوده‌اند، مگر آنکه قرائن عمومیت در آیه باشند.

(نزدیک به همین مضمون در تفسیر المیزان آمده است:
«در هر جاى قرآن كه تعبير (الذين كفروا) آمده، مراد كفار مكه‏اند، كه در اوائل بعثت با دعوت دينى مخالفت مى‏كردند، مگر آنكه قرينه‏اى در كلام باشد، كه خلاف آن را برساند، نظير تعبير به (الذين آمنوا)، كه بزودى خواهيم گفت: هر جا در قرآن مطلق و بدون قرينه آمده باشد، مراد از آن مسلمانان مكه، يعنى دسته اول از مسلمين است، كه بچنين خطابى تشريفى اختصاص يافته‏اند، مگر آنكه قرينه‏اى در كلام، خلاف آن را اثبات كند.» - ترجمه‌ی المیزان۱:۸۳)

چند مثال در فرسته‌ی بعدی 👇

#مخاطبان_قرآن

@farhadshafti

مخاطبان قرآن - چند مثال برای تبیین فرسته‌ی پیشین ☝️

🍃 در این جا ۱۰ نمونه آیه را می‌آورم وِ پی‌آمد تفسیری آنها را بر دو مبنای متفاوت به اختصار توضیح می‌دهم:

- مبنایی که خطاب و موضوع این آیات را عام و جهان‌شمول می‌پندارد
- مبنایی که خطاب و موضوع این آیات را خاص و محلی می‌داند

همانگونه که از فرسته‌ی پیشین پیداست من با مبنای دوم هم‌اندیشم و مبنای اول را نه تنها اشتباه بلکه خطرناک می‌دانم.

▫️لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَدَاوَهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الْیهُودَ وَالَّذِینَ أَشْرَکُوا وَلَتَجِدَنَّ أَقْرَبَهُمْ مَوَدَّهً لِلَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ قَالُوا إِنَّا نَصَارَى ذَلِکَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّیسِینَ وَرُهْبَانًا وَأَنَّهُمْ لَا یسْتَکْبِرُونَ (مائده ۸۲)

- مبنای اول: به عنوان یک قانون کلی، به مسلمانان این آگاهی داده شده است که تا ابد و در همه جا از یهودیان و مشرکین بیشترین دشمنی را خواهند دید و مسیحیان را نزدیک‌ترین افراد در مهرورزی خواهند یافت.

- مبنای دوم: به مسلمانان صدر اسلام این آگاهی داده شده است که از یهودیانِ سرزمینشان (عمدتا مدینه و اطراف آن) و از مشرکینِ سرزمینشان بیشترین دشمنی را خواهند دید و فرقه‌ی نصاری در آن سرزمین را نزدیک‌ترین در مهرورزی خواهند یافت.

▫️... وَإِنَّ کَثِیرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ (مائده ۴۹)

- مبنای اول: به عنوان یک اصل، بسیاری از مردم جهان فاسق‌اند.

- مبنای دوم: بسیاری از مخاطبان مستقیم پیامبر از غیر مومنان در مکه و مدینه و اطراف (از اهل کتاب یا مشرکینِ یا هر دو گروه، بسته به تفسیرِ آیه) فاسق‌اند.

▫️قَتِلُواْ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَا بِالْيَوْمِ الاَخِرِ وَ لَا يحَُرِّمُونَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ لَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقّ‏ مِنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَابَ حَتىَ‏ يُعْطُواْ الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَ هُمْ صَاغِرُون (توبه ۲۹)

- مبنای اول: به همه‌ی مسلمانان، برای همیشه، فرمان داده شده است که با اهل کتابی که صفات آمده در آیه را دارند بجنگند تا زمانی که ایشان با فروتنی مالیات (جزیه) دهند.

- مبنای دوم: به پیامبر و یارانش فرمان داده شده است که با آن دسته از اهل کتاب ساکن در سرزمین وحی که ،علی‌رغم اتمام حجت، دارای صفات آمده در آیه هستند بجنگند تا زمانی که ایشان با فروتنی مالیات (جزیه) دهند.

▫️إِنَّ اللَّهَ لَا یغْفِرُ أَنْ یشْرَکَ بِهِ وَیغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَنْ یشَاءُ وَ مَنْ یشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِیدًا (نساء ۱۱۶)

- مبنای اول: تمام مشرکین عالم در آخرت به عذاب دچار خواهند شد.

- مبنای دوم: مشرکین مکه و اطراف آن که در فرآیند اتمام حجت پیامبر قرار گرفتند، اگر به شرک ادامه می‌دادند دچار عذاب اخروی می‌شدند.

▫️وَدَّ كَثيرٌ مِنْ أَهْلِ‏ الْكِتابِ‏ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إيمانِكُمْ كُفَّاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدير (بقره ۱۰۹)

- مبنای اول: در کل، بسیاری از اهل کتاب از روی حسد در پی گمراه کردن مسلمانان‌اند.

- مبنای دوم: بسیاری از اهل کتاب مدینه و اطراف از روی حسد در پی گمراه کردن مسلمانان صدر اسلام بودند.

▫️يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِياءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمينَ (مائده ۵۱)

- مبنای اول: به عنوان یک اصل، مسلمانان هیچگاه اجازه ندارند یهود و مسیحیان را به دوستی بگیرند، آنها – در دشمنی با اسلام – هم‌دست یکدیگراند و اگر مسلمانان با آنها دوستی کنند گمراه و از ظالمان خواهند بود.

- مبنای دوم: مسلمانان صدر اسلام پس از نزول این آیه اجازه نداشتند یهود و نصاریِ مدینه و اطراف آن را – که در دشمنی با اسلام هم‌دست بودند - به دوستی گیرند (تامل در آیه‌ی ۵۷ همین سوره به فهم این آیه کمک می‌کند).

ادامه در فرسته‌ی بعدی👇

ادامه از فرسته‌ی بالا ☝️

▫️وَ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطارٍ يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ وَ مِنْهُمْ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِدينارٍ لا يُؤَدِّهِ إِلَيْكَ إِلاَّ ما دُمْتَ عَلَيْهِ قائِماً ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لَيْسَ عَلَيْنا فِي الْأُمِّيِّينَ سَبيلٌ وَ يَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ (آل‌عمران ۷۵)

- مبنای اول: قرآن به همه‌ی مسلمانان برای همیشه هشدار داده است که برخی از اهل کتاب قابل اعتماد نیستند چون مسلمانان را قابل نمی‌دانند و دانسته به خدا دروغ می‌بندند. 

- مبنای دوم: قرآن به مسلمانانِ صدر اسلام هشدار داده است که برخی از اهل کتابِ مدینه و اطراف قابل اعتماد نیستند چون ایشان را قابل نمی‌دانند و دانسته به خدا دروغ می‌بندند.

▫️إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُواْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَ الْمُشْرِكِينَ فىِ نَارِ جَهَنَّمَ خَلِدِينَ فِيهَا أُوْلَئكَ هُمْ شَرُّ الْبرَِيَّة (بینه ۶)

- مبنای اول: هر کس از اهل کتاب و مشرکین که پیام پیامبر را نپذیرد از بدترین است و برای همیشه در آتش جهنم است.

- مبنای دوم: هر کس از اهل کتاب و مشرکین در زمان و مکان وحی که، پس از اتمام حجت، پیام پیامبر را نپذیرفته باشد از بدترین بوده و برای همیشه در آتش جهنم است.

▫️وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِم‏ ... (نور ۵۵)

- مبنای اول: خداوند به مسلمانان وعده داده است که ایشان را بر تمام کره‌ی زمین مسلط خواهد کرد.

- مبنای دوم: خداوند به مسلمانان صدر اسلام وعده داد که ایشان را بر تمام سرزمین وحی (عربستان) مسلط خواهد کرد.

▫️مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُم‏ (فتح ۲۹)

- مبنای اول: مسلمانان باید با غیر مسلمانان سخت‌گیر باشند.

- مبنای دوم: مسلمانانِ صدر اسلام باید با کافران (ساکنان سرزمین وحی که پس از اتمام حجت از روی تکبّر با پیامبر مقابله می‌کرند) سخت‌گیر باشند.

🍃 چند نکته:
- منظور بحث این نیست که قرآن و پیام آن تنها برای مخاطبان مستقیم در صدر اسلام بوده است: " گفتمان قرآن بر مبنای «مخاطب خاص مستقیم» است. یعنی مخاطبی که در عصر پیامبر و در همان مکان پیامبر (شبه جزیره‌ی عربستان) می‌زیسته است. این اما بدان معنا نیست که دیگران مخاطب قرآن نیستند و یا آنها از قرآن هیچ استفاده‌‌‌ای نمی‌توانند بکنند، در واقع دریافتن خطاب قرآن با مخاطب خاص مستقیم، کمک خواهد کرد تا به درک روشن‌تری از خطاب قرآن و کاربرد قرآن برای دیگر مخاطبان برسیم. این بحث در این جهت و برای رسیدن به چنین بهره‌ای است." (تقریری از جلسات قرآن و سه پرسش اساسی؛ ص.۳).

- به عبارت دیگر، پذیرفتن 'خاص بودن برخی خطاب‌های قرآنی' و 'بر مبنای مخاطب مستقیم بودن گفتمان قرآن'، باب استفاده از قرآن برای امروز را نه تنگ‌تر، که گشوده‌تر می‌کند.

- تاکید بر خاص بودن مطلوب آیه‌ای از آیات قرآن لزوما به این معنی نیست که تحت هیچ شرایطی مفهوم آن آیه عمومیت پیدا نمی‌کند. برخی (و نه تمامِ) آیاتِ با مخاطبانی خاص، شرایطی دارند که می‌تواند درخارج از زمان و مکان وحی نیز برقرار باشد. مثلا درباره‌ی آیه‌ی مائده ۵۱، اگر امروز نیز اهل کتابی باشند که مشخصا با مسلمانان و اسلام دشمنی می‌کنند آنگاه قطعا این آیه در اینجا نیز مصداق می‌یابد و مسلمانان را از دوستی با چنین اهل کتابی پرهیز می‌دهد.

- شرط اتمام حجت که در شرح چهار آیه از آیات بالا به آن اشاره شد تنها در زمان پیامبران و به واسطه‌ی وحی قابل تشخیص است. برای توضیح بیشتر نگاه کنید به بخش ۱-۴ در "تقریری از جلسات قرآن و سه پرسش اساسی".

#مخاطبان_قرآن
@farhadshafti