🕊☀️ جشن مهرگان، پیشینه و آیین‌ها
فرستنده: #بزرگمهر_صالحی


☀️جشن باستانی #مهرگان یکی از جشن‌های کهن ایرانیان به شمار می‌رود که به ایزدمهر، ایزد دوستی و پیمان پیوند داده شده است. پیشینه این جشن به هزاره دوم پیش از زادروز مسیها (مسیح) بر می‌گردد و بیش از ۴هزار سال دیرینگی دارد. جشن مهرگان همه ساله در شانزدهمین روز از ماهِ مهر به شیوه‌ی باشکوهی برگزار می‌شد. ایزدمهر پشتیبان و نگهبان پیمان، دوستی و دادرسی بوده و به پاسداشتِ همین روز، جشنی سرشار از تابندگی و گرما و شادی نزد زرتشتیان ایران برگزار می‌شود که همگان را به شور می‌آورد.

☀️برگزاری آیین #جشن_مهرگان چنان زیباست که بسیاری برای دیدنش راهی سفر به شهرهای کرمان، یزد و… می‌شوند. چرا که زرتشتیان با برگزاری آیین مهرگان به رویارویی با سرمای زمستان و تاریکی شب می‌روند و با گرما و تابش آتش آن را جشن می‌گیرند. بر این پایه مهرگان ریشه در باورهای مردمان گذشته داشت. مهرگان جایگاه ارزشمندی در ساختن همبستگی و یکدلی مردم بازی کرد. بازگفت (تبیین) مهرگان برگرفته از روال استوره‌ای و پهلوانی است که پیوستگی مهرگان را با زُتاره (طبیعت) نمی‌توان نیارش (انکار) کرد. کارکردها و بایستگی‌های دینی آیین زرتشتی به خوبی در انجام آیین و کارکردهای این جشن نمایان است.

☀️مهرگان جشنی همگانی و زتانی (ملی) بوده است که با فر و شکوه خود هنایش‌های (تأثیرات) ژرفی بر فرهنگ و باورهای هازمان (جامعه) روزگار ساسانی گذاشت. این جشن با داشتن درونمایه‌ی پنهانی پیروزی نیکی بر بدی، پسندیدگی والایی در نزد مردمان یافته بود.

☀️مهرگان با داشتن پیوستگی با زُتار، نوید رستاخیزی در باورهای مردمان را می‌داد و با خود روزگاری از فراغ و آسودگی گمان را به همراه آورده بود.
به‌راستی راز و رمز نهفته در فرزانی (فلسفه) مهرگان و جشن مهر این است که مایه‌ی ساختن زمان خوش و در پایان  آسایش گمان و آسودگی روان و افزایش توانایی تن برای کوشش در راستای برکشیدن و بهبود زندگی و همبستگی همبودگاهی (اجتماعی) می‌شد. هنایش‌های مهرگان بر مردم روزگار ساسانی را نمی‌توان نادیده انگاشت. مهرگان با هنایش در باورهای مردم توانست به فرهنگ مردم نیز رخنه کند. فرهنگی که از پایه‌های بنیادین پایداری ساسانیان بود و مهرگان توانست با ساختن زمان‌های شاد برای مردمان و پیوستگی و یک‌دلی و نیک‌اندیشی و دوستی و مهر و امید برای فردا را برای مردم پدید بیاورد.


📒بازخَن‌ها:
۱- اینوسترانسف، کنسانتین، ۱۳۸۴، تحقیقاتی درباره ساسانیان، مترجم کاظم کاظم زاده، تهران، چاپ علمی فرهنگی، چاپ نخست.
۲- بهار، مهرداد، (۱۳۸۷)، از استوره تا تاریخ، گردآورنده ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، چشمه، چاپ ششم.
۳- بهار، مهرداد، (۱۳۸۷)، ادیان آسیایی، تهران، چشمه، چاپ هفتم.
۴- عزیزالله بیات گاهشماری در جهان، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، چاپ نخست.


#جشن_های_ایرانی
☀️🕊 @AdabSar

🕊☀️ ریشه‌های کهن و افسانه‌ای جشن مهرگان


☀️ «جشن مهرگان» از آن دسته جشن‌هایی است که با گذر سده‌ها زمان برگزاری و آیین‌های آن کمی دگرگون شده ولی بنیاد و ریشه‌ی آن برجاست. پژوهشگران گفته‌اند که جشن مهرگان ریشه در روزگار مهرپرستی ایرانیان دارد. آنان پیشینه‌ی دینی ایران را در چهار بخش دیو پرستی، مهر پرستی، مزدیسنی و اسلامی می‌شناسند. در روزگار دیوپرستی که مردم هیچ شناختی از پدیده‌ها نداشتند، رخدادهای پرهامیک (طبیعی) را کار دیوها می‌دانستند و آنان را برای فرو نشاندن خشم‌شان نیایش می‌کردند. پس از آن مهر پرستی در سرزمین‌های کهن ایران و هند پدید می‌آید و از راه ارمنستان و کاپادوکیه در سرزمین‌های بسیاری از جهان گسترش می‌یابد. هتا (حتی) می‌گویند آیین ترساگری (مسیحیت) و جشن‌های کریسمس از آن برآمده و با شب چله‌ی ما گذشته‌ای یکسان دارد.

☀️ گفته شده که تیرداد اشکانی شهریار ارمنستان برای گسترش آیین مهر به رم رفت و پس از آن سد(صد)ها نگاره‌ی برجسته از ایزد مهر یا میترا بر سنگ‌های این سرزمین تراشیده شد. در یکی از این سنگ‌نگاره‌ها ایزد مهر با یک خنجر گاوی را می‌کشد. بر پایه‌ی نوشته‌های سنگی و گِلی کاسپی‌های ایران سه هزار سال پیش در پیمان‌نامه‌های خود به مهر سوگند می‌خوردند. در سنگ‌نبشته‌های یافته شده در «بغازکوی» آسیای کوچک از مهر یا میترا یاری خواسته‌اند. دیرینگی این سنگ‌نوشته‌ها را ۱۴۰۰ سال پیش از برآمدن مسیها (مسیح) برآورد کرده‌اند. در دانگ(سکه)های یونانی نام Mitro نگاشته شده است. در این دانگ‌ها نام آذر Athro نیز دیده می‌شود. در سنگ‌نوشته‌های هخامنشی نیز پنج بار نام مهر آمده است. مهر پرستی با آمدن زرتشت و پیدایش باورهای مزدیسنی کمرنگ شد.


✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_های_ایرانی #مهرگان #جشن_مهرگان
yun.ir/5yu8bb

📗 برگرفته از:
-شناخت اساطیر ایران، جان راسل هینلز
-جهان اسطوره‌شناسی، جلال ستاری
-جشن‌ها و آیین‌های ایرانی با تکیه بر اسطوره و مردم‌شناسی، حسام‌الدین مهدوی


☀️🕊 @AdabSar

‌
کسی کاو هوای فریدون کند
سر از بند ضحاک بیرون کند

اگرچه #جشن_مهرگان را با ویژگی‌هایی چون مهر، پیمان و آغاز سال نو در زمان باستان می‌شناسند ولی داستان فردوسی به ما نشان می‌دهد که مهرگان پیش و بیش از همه سروری برای آزادی و آزادگی است و جشن آزادی‌خواهی ایرانیان است.


☀️🕊 @AdabSar

🕊☀️ باورهای افسانه‌ای جشن مهرگان


b2n.ir/MitraIndia
☀️ «مهرگان» پس از نوروز دومین و بزرگ‌ترین جشن ایران باستان بود و می‌توان گفت این دو جشن آیین‌ها و افسانه‌های همانندی داشتند. در زمان ساسانیان مردم باور داشتند که خداوند در نوروز یاکَند(یاقوت) و در مهرگان زبرجد را آفرید. 

☀️ کُرپن‌ها و کاوی‌ها دو تیره از ایرانیان در زمانه‌ی مهرپرستی یا خورشیدپرستی بودند که در راه ایزد مهر گاوهای بسیاری را در کوهی که نیایشگاه‌شان بود، می‌کشتند و گوشت آن‌ها را رها می‌کردند تا خوراک دیگر جانوران شود. در افسانه‌های زرتشتی درباره پیامبری زرتشت گفته شده که گئوشورون(روح گاو) در پیشگاه اهورامزدا نالید و از ستم آنان گلایه کرد. اهورامزدا پیامبری فرستاد تا با کرپان(قربانی) کردن جانوران در راه باورها و بیش‌روی(افراط) در هر کاری بستیزد. واژه‌ی قربانی ریشه در نام این تیره‌ی باستانی دارد.

☀️ در نگاره‌های برجسته‌ی رومی چنان‌که در این فرتور (عکس) این یادداشت می‌بینید (www.tg-me.com/AdabSar/21116) ایزد مهر گاو را دنبال می‌کند و هنگامی که گاو خسته شد، او را با خنجر می‌کشد. سپس از مغز تیره (نخاع) گاو بنشن (حبوبات) پدید می‌آید و از خون او تاک‌ها می‌رویند تا موبدان و مغان در نیایش‌های گروهی می بنوشند. در این هنگام اهریمن و دستیارانش می‌کوشند تا از این رخداد شگرف جلوگیری کنند ولی خدا آهنگ آن داشت که ایزد مهر با این جانور پیشکش شده به درگاهش زندگی جهان را جانی تازه بخشد.

☀️ در افسانه‌های ایرانی نمود بیرونی مهر، تابش و روشنی هنگام سپیده‌دم و شامگاه (غروب) است. ولی در افسانه‌های ترسایی (مسیحی) مهر در غاری تاریک از دوشیزه‌ای به نام ناهید زاده شد. در افسانه‌های کهن زنان می‌توانستند از باد نیز باردار شوند.

☀️ گفته شده که در هند باستان میترا یا میتره/میثرَه (ریشه میثاق) با ایزد باد به نام «ورونه» همراه بود. میثره همان پیمان و میثاق بود و ورونه هم راستی و درستی. در نیایش‌ها این دو نام را می‌آمیختند و میتره-ورونه را می‌ستودند. در افسانه‌های هندی از هنگامی که ایزد هوم یا نگهبان گیاه هوم به دست میترا و دیگر ایزدان کشته شد، بهره‌ی میترا از کشته‌ی هوم شیره‌اش بود که به سرتاسر زمین فروریخت و گیاهان و جانوران از آن پدید آمدند.

☀️ باورهای مهرپرستی چنان ژرف و ریشه‌دار است که رفتارها و روش‌هایی از آن به روزگار ما هم رسیده است. نگاه کردن به آسمان و خورشید هنگام نیایش خدا و دست به سوی آسمان بلند کردن، همانند کردن خدا به شید (نور/هو النور) به‌ویژه خورشید و کشتار دلخراش و سنگدلانه جانوران در دید همگان و به انگیزه‌ی دوری از چشم‌زخم و گزند چند نشانه از آن هستند. 


✍ #پریسا_امام_وردیلو
☀️ فرتور: نگاره‌ای هندی از ایزد مهر
#جشن_های_ایرانی #جشن_مهرگان #مهرگان


📗 برگرفته از:
-جشن‌ها و آیین‌های ایرانی منصوره میرفتاح
-جشن‌ها و آیین‌های ایرانی با تکیه بر اسطوره و مردم‌شناسی، حسام‌الدین مهدوی
-اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، غلامرضا معصومی


☀️🕊 @AdabSar

🕊☀️ افسانه‌ی ایزد مهر، تابنده و پرفروغ پس از هزاران سال


☀️ مهرپرستی پایه و بنیاد پیدایش «جشن مهرگان» است و هنوز نشانه‌های آن در ریشه‌ی باورهای آدمی دیده می‌شود. می‌گویند مهر پرستی گام‌های آغازین آدمی برای یکتاپرستی بود. کیش مهر پرستان در سرزمین‌های بسیاری گسترش یافت. «ابراهیم پورداود» گفته است که با پایه‌گذاری پادشاهی هخامنشیان و کشورگشایی‌های کوروش، کیش مهر به سرزمین‌های دیگر رفت.

☀️ برخی پژوهشگران گفته‌اند که ایزد مهر در تن کودکی که کلاه بر سر و خنجر و آتشدان در دست دارد از یک خرسنگ زاده شد. اگرچه در بیشتر افسانه‌های ایرانی ایزد مهر را همانند روشنایی سپیده‌دم و شامگاه که از خورشید تابیده، می‌دانستند. ترساییان (مسیحیان) می‌گویند که مهر در یک اِشکفت (غار) تاریک و از دوشیزه‌ای به نام ناهید زاده شد.

☀️ در مهریشت آمده که گردونه‌ی مهر را چهار اسب سپید نامیرا با پاهایی از زر و سیم می‌کشند. ایزد مهر یا میترا/میترَه تواناترین ایزد است و پیش از خورشید از البرز سر بر می‌کشد و چکاد‌(قله)های زرین را پشت سر می‌گذارد و بر همه سرزمین‌هایی که ایرانیان زندگی می‌کنند، سر می‌کشد. او بر دیو دروغ می‌تازد و پیروز می‌شود. ایزد مهر است که پس از پایان جهان به داوری کردار مردمان می‌پردازد.

☀️ در بابِـل داستان ایزد مهر با افسانه‌های ششمین ایزد بابلی درآمیخت و پذیرفته شد. مهر فرشته‌ی فروغ و نماد برجسته‌ی راستی و درستی بود و نه تنها در بابل، که در هر سرزمینی با ایزدان آن گره خورد و پذیرفته شد بی‌آنکه ریشه و خاستگاه خود را دستخوش نابودی ببیند.

☀️ باورهای مهر پرستان پس از هزاران سال تا روزگار ما هم ریشه دوانده است. برخی از پژوهشگران گفته‌اند سماع دوستداران مولوی در قونیه ریشه در ارغَشت(رقص)های میترایی دارد.


☀️ فرتور (عکس) پیوست: سنگ‌نگاره‌ی «ایزد مهر» سوار بر گردونه‌ای با چهار اسب سپید که هر بامداد از بالای کوه‌های البرز به ایرانیان می‌نگرد.
goo.gl/NfYRwT

✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_های_ایرانی #مهرگان #جشن_مهرگان


📒 برگرفته از:
- یشت‌ها، ابراهیم پورداود
- گاهشماری و جشن‌های ایران باستان، هاشم رضی
- اساطیر و آیین‌های باستانی جهان، غلامرضا معصومی


☀️🕊 @AdabSar

‌
🕊☀️ شانزدهم مهر و #جشن_مهرگان این یادگار خروش کاوه بر ستم ضحاکی بر همگان فرخنده باد. باشد که فرهنگ مهر و آشتی و آرامش جهان را فراگیرد.

فرتور (عکس): سنگ‌نگاره‌ای در تاغ (طاق) بستان کرمانشاه که در آن اردشیر در میان اهورامزدا و ایزد مهر ایستاده و تاج‌گذاری می‌کند. ایزد مهر بَرسَم در دست دارد. برخی گفته‌اند او که در میانه ایستاده زرتشت است زیرا هاله‌ای دور سر دارد.


#ادبسار
☀️🕊 @AdabSar

🕊☀️ مهر پرستی به زندگی امروز هم رنگ می‌زند


☀️ در یادداشت‌های پیشین نمونه‌های پراکنده‌ای از جای پای مهرپرستی بر باورهای امروز آوردیم. به گمان دانستن گوشه‌هایی از آن برای ما شگفت‌آور است.

☀️ گفته شده که ورزش‌های باستانی امروز ریشه در آیین مهر دارند. مهریان آیین‌های خود را در اشکفت (غار) برگزار می‌کردند زیرا نماد گستره‌ی آسمان و پهنه‌ی زمین بود. در پایان هم از جوی آبی در نزدیکی آن می‌نوشیدند زیرا شگون داشت. در جاهایی که اشکفت نبود، نیایشگاه مهر در زیر زمین و نزدیکی آب ساخته می‌شد و بزرگان کیش مهر در گود آن نمایشی برگرفته از جنگ ایزد مهر با گاو بازی می‌کردند. به گمان این گود جایگاه نمایش دلیری ایزد مهر بود. زورخانه‌های امروزی هم ساختار همانندی با آن دارند. ورزش‌های باستانی همان نمایش دلیری، پهلوانی و زورمندی است. همچنین زورخانه‌های ایران تا چند دهه پیش در کنار آب‌ها ساخته می‌شدند. نیایشگاه‌های مهریان همچون زورخانه‌ها گنجایش کمی داشتند و هرکسی نمی‌توانست به سادگی به آن راه یابد.
زنگ از دیگر همانندی‌هاست که در گذشته برای نشان دادن مهر و امروز برای درون شدن پهلوان وارسته نواخته می‌شد. زنگ کلیساها نیز به همین داستان برمی‌گردد.
برهنگی پهلوانان در گود و بسنده کردن به لُنگ به این افسانه برمی‌گردد که مهر هنگام زایش جامه‌ای ندارد و با برگ انجیری پوشیده می‌شود.

☀️ در مهرپرستی شستن تن پیش از رفتن به مهرابه یا خورآباد (خرابات) امروز در شست‌وشوی پیش از نیایش در مسلمانان، زرتشتیان و اهل حق بازنمایی شده است. اگرچه می‌گویند مهرپرستان هم این آیین را از مغتسله در بابِل که شاخه‌ای از صابئین بودند، آموختند.


☀️ فرتورها: مهرابه باستانی مراغه
yun.ir/a4fdx8

✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_های_ایرانی #جشن_مهرگان #مهرگان


📗 برگرفته از:
- آیین مهر (میتراییسم)، هاشم رضی
- جشن‌ها و آیین‌های ایرانی با تکیه بر اسطوره و مردم‌شناسی، حسام‌الدین مهدوی
- جشن‌ها و آیین‌های ایرانی، منصوره میرفتاح


☀️🕊 @AdabSar

👑 شهریاری داریوش هخامنشی در جشن مهرگان


⚜ ۵۲۲ سال پیش از زایش (میلاد) در روز شانزدهم از ماه هفتم گاهشماری کهن ایران داریوش پرآوازه‌ی هخامنشی به شهریاری ایران رسید. اکنون که در سال ۱۴۰۳ خورشیدی هستیم، ۲۵۴۶ سال از آن می‌گذرد. در روز پانزدهم این ماه و در روزهای جشن‌های بزرگ مهرگان نشستی با هفت تن از بزرگان پارسی پیرامون آینده‌ی فرمانروایی هخامنشی برگزار شد و فرداروزِ آن داریوش بر تخت نشست.

⚜ در سنگ‌نبشته‌های بیستون نوشته شده که او در روز دهم ماه «بَـگ‌یادیش» با همراهی یارانش گئومات را در دژ او در ماد از پا درآورد. سپس پیروِ نوشته‌ی هرودوت، پنج‌روز پس از آن نشست بزرگان برگزار شد و پنج تن از هفت تن پادشاهی دوباره را برگزیدند و فردای آن روز داریوش پس از یک پیکار شهریار شد.

⚜ در نَبیگ (کتاب) «ریشه‌های دموکراسی و مجلس در ایران باستان» نوشته شده که در روز پانزدهم از ماه هفتم و پنج روز پس از کنار زدن گئومات مغ از تخت، داریوش و شش یار او نشستی را برگزار کردند که به نشست هفت‌تن نامدار شد. در این نشست «اوتان» که پیش‌تر پدرزن بردیا (پسر کوروش) و از دیگر یاران پخته‌تر بود سخن از کشورداری مردم‌سالارانه به میان آورد، از سودمندی‌های برخورداری از یک فرمانروایی «رای‌محور» سخن گفت و به نکوهش خودکامگی پرداخت. اندیشه‌پردازی‌های اوتان در نوشتار هرودوت آمده است. دست‌نوشته‌های کتسیاس در بایگانی پادشاهی یونان نیز بر درستی آن گواهی داده است. دوازده سال پیش از مردم‌سالار شدن شهر آتن و سیزده سال پیش از مردمپادی (جمهوری) شدن شهر رم، در ایران و از سوی اوتان درباره‌ی آن سخن رفت. به گمان، همین اندیشه‌ی اوتان ایرانی پایه‌گذار چنین دگرگونی‌هایی در یونان و روم شد. سرانجام و در پایان نشست پس از پذیرش دیدگاهی دیگر به‌جای دیدگاه اوتان، او در کرداری ستایش‌برانگیز و با اینکه خود آغازگر خیزش در برابر فرمانروایی مغ بود، از هَنبازی (شراکت) در هرآنچه از شهریاری به او می‌رسید کنار کشید و یک زندگی ساده را برگزید.
در پی گُزیرش(تصمیم)های نشست هفت‌تن در بامداد روز سپسین در شانزدهم از ماه هفتم، داریوش پسر ویشتاسپ، شهریار کشور شد.

⚜ داریوش یکی از فرمانروایان هنایا (موثر) نه‌تنها برای ایران که برای جهان بود. در زمان او سامانه‌ای با سازوکار برای پیک و چاپار نامه و کالا راه‌اندازی شد و ارزش برخورداری از پول یکسان جهانی برای بازرگانی کشورها شناسانده شد. داریوش به ارزش کهن‌نگاری (تاریخ‌نویسی) و آگاشتن (ثبت) رویدادها برای آیندگان پی‌برد و به گواه کتسیاس، دستک(سند)های کهن بجا مانده را در نسک‌خانه(کتابخانه)ها گردآوری و نگه‌داری کرد. در زمان او کهن‌نگاری مسر(مصر)یان نیز گردآوری و ساماندهی شد و چنین بود که فرهنگ نگارش سرگذشت کشورها به یونان رفت.

⚜ شیوه‌های نخستین نفت‌بیزی (پتروشیمی)، فروش کوزه‌های آب پاک و آشامیدنی، هندازگری (مهندسی) آب، ساخت سازه‌های آبی و دریاگذر و آبراه‌های بزرگ، شاهراه‌سازی، یکسان‌سازی پول کشور، ساخت تخت‌جمشید، برپایی سپاه جاویدان، سامانه‌ی آگاهی‌رسانی شهریاری یا شهربانی برای برپایی یکسان بی‌هراسی (امنیت) در سراسر کشور و سامانه شناسایی مردم با شیوه‌های نخستین شناسنامه در زمان داریوش بنیادگذاری شد و این تنها بخشی از کوشش‌های وی برای میهن بود. او سامانه‌ی خراچ (مالیات) را بر پایه‌ی توانایی مردم برنامه‌ریزی کرد، مرزها را استوار ساخت، دادگستری را سامان و بازرگانی دریایی را گسترش داد. از این‌رو فرمانروایی و کوشش‌های او را برای جهان ارزشمند می‌دانند.

⚜ یادگارِ نوشتاری داریوش سنگ‌نوشته‌های بیستون است که بزرگترین سنگ‌نوشته‌ی جهان و برجسته‌ترین نوشته‌ی کهن ایرانی و گواه (سند) ارزنده‌ای برای کهن‌نگاری (تاریخ) جهان است. به گمان بسیاری از شاهنامه‌پژوهان، فریدون شاهنامه‌ی فردوسی همان داریوش نامدار هخامنشی است.
«به خواست اهورامزدا من چنینم که راستی را دوست دارم و از دروغ روی‌گردانم. دوست ندارم که ناتوانی از ناروایی(حق‌کشی) در رنج باشد.» (از سنگ‌نبشته‌های داریوش)
«ای اهورامزدا، به این کشور نیاید، نه سپاه دشمن، نه خشکسالی و نه دروغ» (نوشته‌ای بر سنگ آرامگاه داریوش در نقش رستم مرودشت)


✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_مهرگان #مهرگان


📚 برگرفته از:
1 - گاهشماری چهارده‌هزار ساله‌ی ایرانی #فاروق_صفی_زاده
۲ - هفته‌نامه‌ی فرهنگی «امرداد»
3 - ریشه‌های دموکراسی و مجلس در ایران باستان #سورنا_فیروزی


👈🏻 برای آشنایی با نام #داریوش به این پیوند بنگرید:
T.me/AdabSar/4980


👑 @AdabSar

🕊☀️ پیروزی کاوه پایانی باشکوه بر جشن‌های مهرگان


☀️ گفته شده که جشن‌های بزرگ مهرگان در رام‌روز یا ۲۱ مهر به پایان می‌رسید. این روز یادآور پیروزی کاوه بر آژی‌دهاک (ضحاک) ماردوش بود.

☀️ در افسانه‌ها، آژی‌دهاک دیوی با سه سر، شش چشم و سه پوزه بود. می‌گفتند پیکر او را اگر بشکافند جهان پر از جانوران زیان‌بار همچون کژدم (عقرب) خواهد شد. او سد (صد) اسب، هزار گاو و ده هزار گوسپند به آناهیتا یا ایزدبانوی آب‌ها پیشکش کرد تا زمین را از آدمیان پاک کند ولی آناهیتا به او روی خوش نشان نداد. آژی‌دهاک نماد بدکرداری است که می‌خواهد آتش را خاموش کند و جمشید جلوی او را می‌گیرد. پس او شهناز و ارنواز، خواهران جمشید را می‌رباید و جمشید را به دو نیم می‌کند.
گفته شده که او پدر خودش مَرداس را هم کشته بود. هنگامی که شاه شد ابلیس بر شانه‌های او بوسه زد و دو مار از آن روییدند که خوراک‌شان مغز جوانان بود.
درباره‌ی نبرد جمشید، فریدون و کاوه با آژی‌دهاک بسیار خوانده و شنیده‌ایم و شاید نیاز به بازگفت آن نباشد.

☀️ درباره‌ی آیین‌های جشن مهرگان گفته شده که در این روز مردم تن خود را با روغن چرب می‌کردند، لباس ارغوانی می‌پوشیدند و به همدیگر گلاب می‌پاشیدند. آیین گلاب پاشیدن هنوز در بسیاری از سوگواری‌ها انجام می‌شود.
همچنین در هاون‌گاه از سپیده‌دم تا نیمه‌های روز گوسپند و مرغ می‌کشتند و آن‌ها را درسته می‌پختند. پیش از خودن این گوشت موبدان سرودی آیینی می‌خواندند تا خوراک پخته شود.

☀️ در مهرگان یک خوان (سفره) هم برای چند روز پهن می‌شد که در اندازه‌ی هفت‌سین نبود و سیب، انار، شیره‌ی هوم و چوب خوشبو در آن می‌نهادند. گاهی آتش و آیینه و گل هم در آن دیده می‌شد.


☀️ فرتور(عکس): استوانه‌ی ۴۵۰۰ ساله‌ی به دست آمده از تپه‌ی شهداد کرمان که در گنجینه‌ی لوور نگهداری می‌شود.
yun.ir/s2rzh4


✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_های_ایرانی #جشن_مهرگان #مهرگان


📙 برگرفته از:
- گاهشماری و جشن‌های باستانی ایرانیان، هاشم رضی
- جشن‌ها و آیین‌های شادمانی در ایران، ابوالقاسم آخته
- جشن‌ها و آیین‌های ایرانی با تکیه بر اسطوره و مردم‌شناسی، حسام‌الدین مهدوی

☀️🕊 @AdabSar

‌
🕊☀️ مهرگان را باید ساستاری(سیاسی)ترین جشن ایران دانست:

- در چنین روزی داریوش هخامنشی پادشاه شد و نخستین و بزرگ‌ترین سازمان دیوانی و فرمانروایی جهان را پایه گذارد. به گفته‌‌ی برخی از رخدادنگاران، بنیادگذاری شاهنشاهی ساسانیان به دست اردشیر پاپکان در روز #جشن_مهرگان انجام شد.

- در این روز کاوه آهنگر بر ستم ضحاک ماردوش خروشید. رخت چرمین آهنگری‌اش را به نشانه‌‌ی دادخواهی برافراشت و در خیزشی که همراه فریدون راه انداخت، ضحاک را سرنگون و در کوه دماوند زندانی کرد.

- بیرونی: «اندرین روز آفریدون ظفر یافت بر بیوراسب جادو ـ آنک معروف است به ضحاک و به کوه دماوند ـ بازداشت و روزها که سپس مهرگان است همه جشنند، بر کردار آن‌چه از پس نوروز بود».

- جنبش کاوه و جشن #مهرگان در ادب پارسی نماد آزادی‌خواهی و ستم‌ستیزی شد. درفش او نشانه‌‌ی ایران به شمار آمد تا جایی‌که در روزگار ساسانیان همواره درفش کاویانی به کار گرفته می‌شد.

- افسوس که آمریکا با پیشینه‌‌ی دویست‌ساله تندیس آزادی خود را جهانی کرد ولی مهرگان که هزاران سال پیش از دادگری و آزادی سخن می‌گفت به فراموشی سپرده شد.


✍ برداشت آزاد از یادداشت #اشکان_زارعی

☀️🕊 @AdabSar

🌋 ۲۱ مهر، سالروز پیروزی کاوه‌ی آهنگر و فریدون دلیر بر ضحاک


فریدون یکی از منش‌مندترین استوره‌های ایران است. او پادشاه پیشدادی بود که بر پایه شاهنامه فردوسی، پسر آبتین و از نژاد جمشید بود.
فریدون در اوستا پهلوانی است که سرشتی نیمه‌خدایی دارد و فرنام (لقب) او اژدهاکُش است. در شاهنامه، فریدون از نژاد جمشید است و پدرش از نابودشوندگان ضحاک. مادرش فرانک او را به دور از چشم ضحاک به یاری گاو ناموری به نام «بَرمایه» یا «پُرمایه» در بیشه‌ای پرورش می‌دهد. تا هنگامی که کاوه با مردمان به نزد فریدون می‌روند و وی را به رزم با ضحاک می‌کشانند او چرم‌ پاره‌ی کاوه را با پرنیان و زر و گوهر می‌آراید و آن را درفش کاویانی نام می‌نهد و به کین‌خواهی بر می‌خیزد.
برادران فریدون به فرمان او پیشه‌وران را وا می‌دارند که گرزی برای او فراهم کنند که بالای سر آن گاوی باشد. چون گرز گاوسر آماده می‌شود فریدون به سوی کاخ ضحاک می‌رود. فرستاده‌ی ایزدی راز گشودن افسون‌های ضحاک را به فریدون می‌آموزد. سرانجام فریدون به کاخ درون می‌شود و از شبستان ضحاک که خوب‌رویان در آنجا گرفتار هستند شهرنواز و آرنواز دختران جمشید را رهایی می‌‌بخشد. در پایان زمانی که با ضحاک روبرو می‌شود گرز گاوسر را بر سر او می‌کوبد و چون پیک ایزدی او را از کشتن ضحاک باز می‌دارد با بندی که از چرم شیر فراهم می‌کند دست و پای ضحاک را می‌بندد و در غاری در دماوند او را زندانی می‌کند. فریدون به یاری مردم و کاوه‌ی آهنگر در ۲۱ مهرماه بر تخت شاهی می‌نشیند و جشنی باشکوه برپا می‌کنند.


✍ #بزرگمهر_صالحی
#جشن_های_ایرانی #جشن_رام_روزی #مهرگان


📚 بازخَن‌ها:
۱- تاریخ و استوره‌ها
۲- برداشتی آزاد از شاهنامه

🌋 @AdabSar

‌
چو کاوه برون شد ز درگاه شاه
بر او انجمن گشت بازارگاه

همی بر خروشید و فریاد خواند
جهان را سراسر سوی داد خواند

از آن چرم کاهنگران پشت پای
بپوشند هنگام زخم درای

همان کاوه آن بر سر نیزه کرد
همان‌گه ز بازار برخاست گَـرد...

سراینده: #فردوسی

آواز با شکوه و شگفت‌انگیز «شهرام ناظری»
از جُنگ (آلبوم) بسیار زیبای «درفش کاویانی»
پارَک (قطعه) دهم: «کاوه آهنگر»


#جشن_مهرگان #مهرگان

☀️🏔 @AdabSar

🕊☀️ جشن رام‌روزی، جشن امید و آزادی


☀️ بیست و یکم مهر در گاهشماری کهن ایران رام‌روز نام داشت و جشن رام‌روزی وابسته به #جشن_مهرگان در این روز برگزار می‌شد. زیرا #مهرگان جشن بسیار بزرگی بود که گرچه روزهای برگزاری آن روشن است ولی به گفته‌ی ابوریحان بیرونی، سراسر مهر جشن و شادمانی برپا بود. همانگونه که امروز فروردین، کمابیش ماه جشن نوروز است و جشن‌های دیگرش وابسته به نوروزند.

☀️ بر پایه‌ی گاهشمار سغدی که شش روز با گاهشمار یزدگردی دگرسانی (تفاوت) دارد، رام‌روز هم‌زمان با واپسین روز جشن مهرگان و به نوشته‌ی بیرونی روزی بود که کاوه این نماد میهن‌پرستی به همراه فریدون بر آژی‌دهاک (ضحاک) پیروز شدند و فریدون آژی‌دهاک را در کوه دماوند به بند کشید. جشن پیروزی پرآوازه‌ی آن‌ها با جشن‌های مهرگان درآمیخت.

☀️ امروز بسیاری از کهن‌نگاران (مورخان) فریدون شاهنامه را همان داریوش هخامنشی می‌دانند. بر پایه‌ی شاهنامه، فریدون تاگ (تاج) شاهی آژی‌دهاک را بر سر نهاد. آن روز روزمهر از ماه مهر بود که جشن مهرگان برپا شد. در پی این رویدادها و جشن‌ها ماه مهر نمادی برای امید به پیروزی نیکی بر بدی شد.

☀️ جشن‌های آیینی مهرگان در شش روز برگزار می‌شد. همانگونه که می‌دانیم مهرگان بسیار کهن است و پیشینه‌ای به اندازه‌‌ی پیدایش میتراگرایی و آیین مهرپرستی دارد. آیین مهرپرستی و ستایش ایزد مهر، آیینی در میان آریاییان نخستین و دودمان‌های هند و آریایی بود که سپس به اروپا نیز راه یافت. ایزد مهر پس از پیدایش کیش زرتشتی یکی از امشاسپندان یا فرشتگان برجسته بود.

☀️ برخی گفته‌اند که روز نخست مهرگان، مهرگان کوچک و جشن مردم بود و روز ششم آن (رام‌روز) مهرگان بزرگ و جشن پادشاهان و فرمانروایان بود. این تنها روزی بود که شاهان و مردم می‌توانستند در کنار یکدیگر باده‌گساری کنند. میتراکانا یا مهرگان بزرگ تنها روزی بود که شاهان هخامنشی با ردای ارغوانی در برابر دیدگان مردم پایکوبی می‌کردند.

☀️ جشن مهرگان سرگذشتی پر رویداد و پر فراز و نشیب دارد. همچنین گفته می‌شود که مهرگان جشن دلباختگان است. از آن رو که نخست، مهرگان جشن دوستی و پیمان و استوار ماندن بر پیمان‌ها بود و دوم، بر پایه‌ی افسانه‌ها و آنچه در نسک «بندهش» آمده، روزی بود که مشی و مشیانه نخستین مرد و زن روی زمین همچون گیاه روییدند و در هم پیچیدند. آنان از پشت کیومرس بودند.

☀️ جشن رام‌روزی همچنین جشنی در ستایش «ایزد رام» بود. رام ایزد شادمانی، آشتی و بخشنده‌ی چراگاه‌های فراخ بود. گفته می‌شود او به تن آدمی جان می‌بخشید.
ابوریحان بیرونی نام این جشن را «رام‌روچ» نوشته است. جشن رام‌روزی در سرزمین خوارزم بیشتر شناخته شده بود.
جشن مهرگان تا زمان تازش مغولان همچنان جشنی فراگیر بود ولی شوربختانه پس از آن کم‌فروغ و بی‌فروغ شد.

☀️ فرتور (عکس): تندیس برنزی کاوه آهنگر در اسپادانا (اصفهان) که شش و نیم گز (متر) است.
goo.gl/n32XEX


✍ #پریسا_امام_وردیلو
#جشن_های_ایرانی #جشن_رام_روز #جشن_رام_روزی


📚 برگرفته از:
۱- جشن‌های ایران باستان، محمدحسین موسوی
۲- جشن‌های فراموش شده‌ی ایران باستان، مریم نوذری تهرانی و بهروز بیگوند


☀️🕊 @AdabSar

‌
فسون سروده‌های حافظ در آب‌گونگی سخن اوست...

فسون و راز سخن خواجه در چیست؟ چرا همگان از سخن‌سنجان دانشگاه تا توده‌های مردم، او را گرامی می‌دارند؟
بسیارند کسانی که درمی‌مانند و نمی‌دانند که چه می‌بایَدِشان کرد و از این سخنور بی‌همال یاری می‌جویند.
این زمینه‌ای است بسیار فراخ. که اگر بخواهم آن‌ را در کوتاه‌ترین سخن بگنجانم، می‌توانم گفت که حافظ، سخن پارسی را به فرازنایی برده است که اندکی آنسوتر هنر خُنیا جای‌دارد، سخنِ حافظ، سخنی است که از کالبد می‌گریزد، لغزان و شناور است... به چشمه‌ای می‌ماند که دم‌‌به‌دم برمی‌جوشد.
این ویژگی را من آب‌گونگی می‌نامم...


این پیام زیبا را بشنوید.

#میرجلال_الدین_کزازی
#روز_حافظ

⭐️ 📒 @AdabSar

🍷 گزیده‌هایی از سره‌سروده‌های #حافظ


شکرشکن شوند همه طوطیان* هند
زین قند* پارسی که به بنگاله می‌رود

🍷
آه از آن نرگس جادو که چه بازی انگیخت
آه از آن مست که با مردم هوشیار چه کرد

🍷
من با کمر تو در میان کردم دست
پنداشتمش که در میان چیزی هست
پیداست از آن میان چو بربست کمر
تا من ز کمر چه طَرْف* خواهم بربست

🍷
تا ز میخانه و می نام و نشان خواهد بود
سر ما خاک ره پیر مغان خواهد بود

🍷
در کوی ما شکسته‌دلی می‌خرند و بس
بازار خودفروشی از آن سوی دیگر است

🍷
از چرخ به هرگونه همی دار امید
وز گردش روزگار می‌لرز چو بید
گفتی که پس از سیاه رنگی نبُود
پس موی سیاه من چرا گشت سفید

🍷
من آن آیینه را روزی به‌دست آرم سکندر‌وار
اگر می‌گیرد این آتش زمانی‌ در نمی‌گیرد

🍷
ما مِی به بانگ چنگ نه امروز می‌کشیم
بس دور شد که گنبد چرخ این صدا* شنید

🍷
لب بازگیر یک زمان از لب جام
تا بستانی کام جهان از لب جام
در جام جهان چو تلخ و شیرین بهم است
این از لب یار خواه و آن از لب جام

🍷
دوست گو یار شو و هر دو جهان دشمن باش
بخت گو پشت مکن روی زمین لشکر گیر

🍷
بارها گفته‌ام و بار دگر می‌گویم
که من دلشده این ره نه به خود می‌پویم

🍷
*پی‌نوشت:
طوطی از پارسی توتی
قند از پارسی کند و غند
صدا از پارسی سدا
*طرف: تنها واژه‌ی بیگانه


#روز_حافظ #چکامه_پارسی

🍷 @AdabSar

هرآن‌کس که او از گنهکار چَشم
بخوابید و آسان فروبُرد خَشم

فزونیش هر روز افزون شود
شتاب آورَد دل پُر از خون شود

هرآن‌کس که با آبِ دریا نَبَرد
بجوید نباشد خرَدمندمرد

کمان دار دل را زبانت چو تیر
تو این گفته‌های من آسان مگیر

زبان و خرَد با دلت راست کُن
همی‌ران ازآن‌سان که خواهی سخُن
#فردوسی

امید که:
خجسته بوَد گردش روزگار


گزینش: #جعفر_جعفرزاده
خوش‌نویسی: سعید خادمی
#چکامه_پارسی
@AdabSar

‌
گر بهاران به غم‌آغشته‌ی هر پاییز است
گردشِ چرخ در اندیشه‌ گُمان‌‌انگیز است


#مهران_گلستانی_ماچک_پشتی
۸ مهر ۱۴۰۳ خورشیدی
#چکامه_پارسی

🍃🍂 @AdabSar

🔷🔶🔹🔸
@AdabSar
🔅پالایش زبان پارسی


🔷پارسی‌گویی هماره جایگزین‌کردن واژه‌ای پارسی به‌جای واژه‌ی بیگانه نیست. گاهی می‌توان با واگویِشِ درست واژه، پارسی را پاک سُخَنید.
بسیاری از واژه‌ها پارسی‌اند، ولی به‌گونه‌ای نادرست و با زبانی بیگانه بازگو می‌شوند.
در پی، شماری از این واژه‌ها را می‌آوریم و امید داریم که شما نیز در پربارترکردن این پِهرِست یاری‌مان کنید.

#ابریق= آبریز، آوتابه، آفتابه
#برهان= پَروَهان
#بسطام= گستهم، وستهم، ویستهم، بَس‌تَهَم(=بسیار پهلوان)
#بوالهوس= بُلهَوَس
#ثناء= سَنایش
#ثناخوان= سَناخوان
#ثناگوی= سَناگوی، نیایش‌گوی
#جاجرم= جاگرم(شهری در خراسان اَپاختری)
#چپق= چُپُک، چوبَک
#سراج= چراغ
#سطل= سَتل
#سق= سَک
#سق_زدن= سَک‌زدن
#سقز= سَغِز(شهری در کردستان، آدامس)، سَکِز
#شاقول= شاغول
#طارم= تارم
#طاس= تاس
#طاقچه= تاکچه، تاغچه
#طاقدیس= تاکدیس
#طالبی= تالبی
#طب= تَب
#طبرستان= تبرستان
#طبس= تَبَس، تَبَرس
#طپانچه= تُوانچِه
#طپش= تپش
#طراز= تراز
#طوطی= توتی(مرغی که توت می‌خورد)
#طوطی_وار= توتی‌وار
#طهمورث= تَهمورِس
#عروسک= اَروسَک
#فاق= فاژ
#فرسخ= پرسنگ، فرسنگ
#فسا= پَسا(شهری در استان پارس)
#فسقلی= فِسغِلی
#فیروزه= پیروزه
#مائده= میده
#مفلوک= مَفلاک

🔹شماری دیگر از این واژگان:
www.tg-me.com/AdabSar/9292
www.tg-me.com/AdabSar/9353


گردآورنده #مجید_دری
#پارسی_پاک
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آرمان «ادب‌سار»
پالایش زبان پارسی
والایش فرهنگ ایرانی
@AdabSar
🔷🔶🔹🔸

‌
پارسی را پاسداری کن اگر دانشوری
#فریدون_مشیری


زادگاه مهر بود و مهرآیین کشوری
چون درخشان گوهری در پهنه‌ی پهناوری
جای‌جا در سرزمین‌های فراخش
مردمانی پاک‌جان
گونه‌گون آیین و دین
گون‌گون آداب اما یک ‌زبان

«پارسی» جانمایه‌ی هم‌بستگی‌شان بود
هم‌زبانی چهره‌ساز زندگی‌شان بود
دست‌ها در دست هم در جان‌شان می‌تافت
آفتاب دوستی با گرمی جان‌پروری
نور یک فرهنگ می‌تابید بر دل‌هایشان
لاجرم سرشار بود از عشق از آزادگی دنیایشان
بر چکاد سرفرازی جایشان

سرزمین سرفرازان بود «ایران» نام او
مهرورزان جرعه‌نوش جام او
کشوری چشم و چراغ خاوران
سرزمین نیک‌اندیشان و پاکان جهان
نیک‌گفتاران
نیک‌کرداران
کشور نام‌آوران با مردم نام‌آوری

این میان بیگانگان
در کمین بودند با ترفندها
رخنه‌ها کردند از راه «زبان»
تا نفاق افتاد در یاران و خویشاوندها
دست‌ها از هم جدا
اشک‌ها شد جانشین خوش‌ترین لبخندها…

آه! ای از همزبانان، همدلان، افتاده دور
آه! ای از کاروان جا مانده
حیران
ناصبور
روزگار سرفرازی‌هایت آیا آرزوست؟
تا گذاری بار دیگر دست خود در دست دوست
پارسی را پاسداری کن اگر دانشوری…


💚🤍❤️ @AdabSar

🖋 خردمندان را با شش کس آشنایی نتواند بود: یکی آنکه مشورت با کسی کند که از پیرایه‌ی علم عاطل است و خُردْحوصله‌یی که از کارهای شایگانی تنگ آید و دروغْ‌زَنی که به رای خود اعجاب نماید و حریصی که مال را بر نفس ترجیح نهد و ضعیفی که سفر دورْدست اختیار کند و خویشتنْ‌بینی که استاد و مخدوم، سیرتِ او نپسندد.


📚 کلیله و دمنه‌ی نصرالله منشی، به کوشش دکتر محمدرضا برزگر خالقی، رویه‌: ٢٦٤


🖋 خردمندان را با شش کس آشنایی نتواند بود: یکی آنکه رایْزَنی با کسی کند که از پیرایه‌ی دانش نابِهوده است و خُردْشکیبی که از کارهای شایگانی تنگ آید و دروغْ‌زَنی که به رای خود شگفتی نماید و آزمندی که دارایی را بر جانِ خویش برتر داند و کمزوری که سفر دورْدست برگزیند و خویشتنْ‌بینی که استاد و زاوَردار، خوی او نپسندد.


🖋 پی‌نوشت نگارنده:
واژه‌ی «سفر» هم‌ریشه با «سپَردن» است و ریشه‌ی ایرانی دارد.
در پارسی میانه: spar: spurtan
در پارسی کهن: spara
اوستایی: spiriti
سنسکریت: sphurati


✍ #بلال_ریگی
#برگردان_به_پارسی
✒️ @AdabSar