مدینه، یعنی شهری که جامعه اسلامی در آن از حالت یک جنبش نوپا به یک حکومت قدرتمند تبدیل شد، شاهد تحولات شگرفی در عرصه های مختلف بود. یکی از این تحولات مهم، پیدایش تشکیلات منظم دبیری بود. این تشکیلات که در عصر جاهلیت نمونه‌ای مشابه نداشت، نشان از گام بلند اسلام در جهت سازماندهی امور و ارتقای سطح زندگی اجتماعی بود.
در دوران پیامبر اسلام (ص)، نیاز به ثبت وقایع، مکاتبات با سایر قبایل و کشورها، مدیریت منابع مالی و امور روزمره جامعه، ضرورت ایجاد یک سیستم اداری کارآمد را بیش از پیش آشکار ساخت. به همین منظور، پیامبر اسلام (ص) افرادی را به عنوان دبیر برگزید که هر یک وظایف مشخصی را بر عهده داشتند.

دبیران پیامبر (ص) طیف گسترده‌ای از وظایف را بر عهده داشتند؛ از نگارش وحی و مکاتبات رسمی تا ثبت معاملات و مدیریت امور مالی. این تنوع وظایف نشان از اهمیت بالای دبیری در ساختار حکومتی آن زمان دارد. یکی دیگر از ویژگی‌های متمایز این تشکیلات دبیری، تقسیم کار و تخصص‌گرایی دبیران بود. هر یک از دبیران بر اساس توانایی‌ها و مهارت‌های خود، مسئولیت بخشی از امور اداری را بر عهده می‌گرفتند.

این دبیران که بودند؟

مسعودی شرح وظایف و نام دبیران را در کتاب خود چنین آورده است:

1️⃣دبیران ثبت عقود و معاملات مردم: مغیرة بن شعبه و حصین بن نمیر. عبد اللّه بن ارقم و علاء بن عقبه سندهای مردم و عقود و معاملات آنها را می‌‏نوشتند.

2️⃣دبیران مالیات و صدقات: زبیر بن العوّام و جهیم بن الصّلت صورت مالیات و صدقات را ضبط می‌کردند.

3️⃣دبیر تخمین محصولات حجاز: حذیفة بن الیمان عهده‏‌دار نوشتن «حرازی» حجاز بود.
4️⃣دبیر ثبت غنائم: معیقیب بن ابی فاطمه دوسی غنائم را وارد می‌کرد.

5️⃣کاتب و مترجم: زید بن ثابت انصاری نامه به حکام و پادشاهان می‏‌نوشت و ضمناً سمت مترجمی رسول خدا را داشت. او زبان‌های فارسی و رومی و قبطی و حبشی را ترجمه می‌کرد و همه‏ اینها را در مدینه از اهل این زبان‌ها آموخته بود.

او بعداً به دستور پیامبر (ص) زبان سریانی و کتابت یهود را نیز فرا گرفت.(جامع ترمذی؛ فتوح البلدان بلاذری، ص۴۱۶)

6️⃣کاتبان وحی: علی بن ابی طالب (ع)، عثمان بن عفّان، عمرو بن العاص، معاویة بن ابی سفیان، شرحبیل بن حسنه، عبد اللّه بن سعد بن ابی سرح، مغیرة بن شعبه، معاذ بن جبل، زید بن ثابت، حنظلة بن الربیع، ابی بن کعب، جهیم بن الصّلت، حصین النّمیری.»

7️⃣کاتب خاص پیامبر (ص): خالد بن سعید بن العاص پیش دست رسول ﷲ (ص) بود، او حاجت‌های متفرّقه‌‏ای که پیش می‌آمد می‏‌نوشت.

حنظلة بن الربیع ذخیره بود و هر وقت یکی از آنها که نام بردیم نبود او کارش را انجام میداد و به حنظله كاتب» معروف شده بود شرحبیل بن حسنه طابخی، ابان بن سعید و علاء بن الحضرمی و عبدالله بن سعد بن ابی سرح نیز برای پیامبر نامههایی نوشته است. معاویه ابن ابی سفیان هم چند ماهی قبل از وفات
رسول الله (ص) برايش نویسندگی کرد
تشکیل تشکیلات دبیری در مدینه در دوران پیامبر اسلام (ص) نشان از آن دارد که مسلمانان از همان آغازین سالهای شکل گیری جامعه اسلامی به اهمیت سازماندهی و ایجاد ساختارهای اداری پی برده اند. این
تشکیلات با تقسیم کار ،تخصصی اهمیت به ثبت و ضبط اطلاعات و ارتباطات بینالمللی، نقش مهمی در اداره امور جامعه اسلامی اولیه ایفا کرده است. با ایجاد تشکیلات ،دبیری ساختار قبایلی جامعه بدوی مدینه به سمت یک جامعه مدنی و سازمان یافته تغییر کرد. ثبت و ضبط ،وقایع ایجاد آرشیو و استفاده از اسناد رسمی همگی نشانههایی از تحول عظیمی بودند که در اندیشه و رفتار مردم رخ داده بود.

@tamadone_islami

کامران فانی از اثرگذاریهای ایرانیان در تاریخ اسلامی و همچنین کمبود ترجمه های کتب در ادبیات معاصر عرب سخن می‌گوید


@tamadone_islami
@tamadone_arab

آیا قرآن، خشونت را ترویج می‌کند؟

پاسخ شنیدنی «هوش مصنوعی» را از دست ندهید!

@tamadone_islami

مینیاتور ایرانی قرن پانزدهم میلادی که دانش‌آموزانی را در حال مطالعه نجوم با استاد خود نشان می‌دهد و اندازه‌گیری‌هایی را از اسطرلاب می‌خواند.

MS 1418، کتابخانه دانشگاه استانبول

@tamadone_islami

پزشکان زن مسلمان و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در تاریخ اسلام

شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می دهد زنان در سال های اولیه تاریخ اسلام و حتی پس از آن در رشته پزشکی فعالیت می کردند. خیمه رفیضه شاید اولین بیمارستان سیار برای معالجه بیماران در تاریخ اسلام به شمار می رفت.

جراح مشهور الزهراوی در اندلس به دستیاران بهداشتی وابسته است که در طول فعالیت او در زمینه زنان و زایمان کمک می کردند (اینها اکنون به عنوان ماما شناخته می شوند). در سال‌های بعد گزارش شد که دختر شهاب‌الدین الصیغ در بیمارستان المنصوری (بزرگ‌ترین بیمارستان مصر در آن زمان) کار می‌کرد و در آنجا سمت ارشد داشت.

علاوه بر اینکه پزشکان زن در بیمارستان‌ها کار می‌کردند، در خانه‌هایشان نیز به ملاقات بیماران می‌رفتند. طبری در کتاب « تاریخ الرسل و الملوک » آورده است که یکی از پزشکان مرد به نام ابوالحسن، یک بیمار زن را با زخمی عفونی در کتف به ملاقات او آمد و او در پاسخ به او گفت:

«من یک کحال (یک پزشک چشم) هستم اما یک پزشک زن داریم که شما را معالجه می کند.»

او پزشک زن را دید که او را معالجه کرد و طبری به این بیمارستان به عنوان یک سرویس عمومی نگاه کرد. اما در عین حال در مورد ماماهایی که بیماران را در خانه ویزیت می کردند، حرف های زیادی برای گفتن بود. این را ابن الحاج در کتاب خود (المدخل) در شرح زندگی زنان مسلمان در قاهره در قرون 13 و 14 میلادی و چگونگی ترتیب خانواده ها برای آمدن قابله ها و انجام زایمان و مراقبت از آنها بیان کرده است.

از جمله تخصص های شناخته شده در آن زمان، مراقبت از بیماران مجروح، ارائه جراحی های جزئی و همچنین جراحی های ترومایی پیچیده مانند قطع عضو بود. ارائه « کای » و « حجام » (خون‌ریزی) نیز انجام شد. پزشکان زن برای مراقبت از زخم ها، توقف خونریزی، تعویض پانسمان و تهیه کرم های دست ساز برای بهبود زخم استفاده می کردند

زنان نیز در تولید مواد مسکن و مخدر نقش داشتند. و همانطور که در بالا ذکر شد در کتاب الطبری آمده است که زنان با ساخت کرم های ضد عفونی کننده مناسب به درمان زخم های عفونی کمک می کردند. همچنین مشهور است که زینب بنی عود در درمان بیماری های چشم و تهیه داروهای موضعی تخصص داشت. الشفاء بنت عبدالله که زخم‌های پوست را با کرم‌های موضعی دست‌ساز درمان می‌کرد، نیز به عنوان رئیس حصبه (هیئت تنظیم کننده مشاغل مختلف در سوق، از جمله ترکیب داروها) منصوب شد. او توسط خلیفه دوم عمر بن خطاب منصوب شد.

در زمان امویان چند پزشک زن وجود داشت:

. زینب از بنی عود که در درمان بیماری های چشم و همچنین جراحی شهرت داشت.

. فریده الکبری ، او از حجاز به سوریه نقل مکان کرد.

. خرقعه العامریه ، او در الحجاز زندگی و عمل می کرد.

. سلامه القیس ، او در زمان امویان از حجاز نقل مکان کرد تا در سوریه زندگی کند.

. حبابه : او در بصره عراق زندگی و فعالیت می کرد (متوفی در سال 723 میلادی).

و در زمان عباسیان چند پزشک زن بودند:

معتم الحمیشیه ، که در قرن نهم عمل کرد و در سال 838 وفات یافت.
. روحاس در بغداد سکونت داشت و در سال 859 وفات یافت.

. محبوبه ، خلافت عباسی، عراق، (متوفی به سال 861 م).

. ام آسیه (ماما) که در زمان ایالت تولونیه در مصر زندگی می کرد.

📌در دوران حکومت مسلمانان در اندلس (اسپانیا امروزی) چند زن در پزشکی کار می کردند

. خواهر الحفید بن زهر (نوه ابن زهر پزشک) و دو دخترش که به کار مامایی و مداوای کودکان بیمار می پرداختند (هر دو پزشک خصوصی همسر حاکم بودند. حاکم المنصور در اندلس). چند پزشک در خاندان ابن زهر در پنج نسل در اندلس (اشبیلیا – سویل) بودند.

. دختران الزهراوی پس از تعلیم از پدرشان به طبابت معروف بودند. الزهراوی دایره المعارفی در طب به نام التصریف نوشته است و در جلد سی ام که در مورد جراحی بود، 10 فصل را به تفصیل درباره مامایی و زنان اختصاص داده است.

. ام الحسن بنت القاضی التنجلی: که در قرن چهاردهم در اندلس می زیسته و در عمل و تدریس پزشکی شهرت داشته است. او علاقه ای به نوشتن کتاب نداشت، همانطور که در شعر خود در این باره ذکر کرده است. او نیز عالم بود و تجوید قرآن را هم تدریس می کرد.


شایان ذکر است که اولین پزشک زن ثبت شده در انگلستان، الیزابت بلکول در سال 1858، پس از آمدن از ایالات متحده، جایی که در سال 1849 واجد شرایط بود، بود.بنابراین روشن است که تاریخ غنی پزشکان زن مسلمان در اسلام وجود دارد که بر خلاف پزشکان غرب، به قرن ها پیش باز می گردد. از یافته‌های آنها می‌توان چیزهای زیادی آموخت، اما برای درک و قدردانی از مشارکت‌های آنها به دانش بیشتری نیاز است.

📚منبع :

مقاله ی زیر را دانلود کنید

@tamadone_islami

نقش زنان در تاریخ پزشکی اسلام

@tamadone_islami
@ketabkhane_islami

طبقه بندی گیاهان در تمدن اسلامی: ملاحظاتی در باب برخی مفاهیم

@tamadone_islami
@ketabkhane_islami

دن بلزریان ق.مار باز و سلبریتی معروفی که اخیرا با یک مرکز اسلامی در ارتباط است و در تلاش است با قرآن و اسلام بیشتر آشنا بشود..

صحبت‌هایی از او پخش شد که می‌گفت عاقبت این مسیر پوچ است و بدنبال هدف برای زندگی اش است.

چرا این نگاه به اسلام در غرب با مردمان ایران تفاوت دارد؟!

نظر شما چیه؟

@tamadone_islami

📎 کتابچه معرفی مصحف مشهد رضوی به زبان فارسی

کامل‌ترین مجموعه برگ‌نوشته قرآنی به خط حجازی / مایل از سده نخست هجری
سندی مهم از تاریخ کتاب و قرائت قرآن کریم در دوران آغازین اسلام

🗂 فهرست محتوای کتابچه
- معرفی آغازین
- خاستگاه و تاریخچه
- کلیات و ویژگی‌های مصحف
- وقف / واقف / وقفیة
- املا و رسم در مصحف مشهد رضوی
- اختلاف قرائات
- ترتیب سوره‌ها
- نام‌گذاری سوره‌ها
- سالیابی و تاریخ‌گذاری به دو روش پالئوگرافی و آزمایش کربن ۱۴
- معرفی چاپ فاکسیمیله

🎞 ویدئوی معرفی کامل مصحف مشهد رضوی توسط مرتضی کریمی‌نیا

🌐 وبسایت مصحف مشهد رضوی:
https://codexmashhad.com/

@tamadone_islami
@ketabkhane_islami

دستینه اسلام و زنان آکسفورد

«اسلام و زنان» موضوعی بسیار گسترده و پیچیده به اندازه زندگی زنان است که در گستره وسیعی از جهان در بر می گیرد. این موضوعی است که برای مخاطبان متنوع برای دانشمندان اسلام و جوامع مسلمان، برای دانشگاهیان و روشنفکران مرتبط با پیشامدرن و مدرن خاورمیانه به طور کلی از پیشینه‌های رشته‌ای مختلف، متخصصان حقوقی با تمرکز بر انسان، بسیار جالب است.


@tamadone_islami
@ketabkhane_islami

دستینه اسلام و زنان آکسفورد (۵۰ صفحه نخست)

Afsaruddin, A. (Ed.). (2023). The Oxford Handbook of Islam and Women. Oxford University Press.


@tamadone_islami
@ketabkhane_islami

مردها در گذشته و مردنماها در اکنون

@tamadone_islami

ابن ابی اصیبعه (۱۲۰۳-۱۲۷۰ میلادی) یک پزشک، تاریخ‌نگار و نویسنده برجسته‌ی عرب بود.

نام کامل او "موفق‌الدین ابوالعباس احمد بن القاسم بن خالد بن یوسف بن ابی اصیبعه" است. او در دمشق به دنیا آمد و در قاهره و دیگر مراکز علمی آن زمان تحصیل کرد.

ابن ابی اصیبعه بیشتر به خاطر اثر بزرگ خود به نام "عیون الأنباء فی طبقات الأطباء" مشهور است. این کتاب یکی از مهم‌ترین منابع در تاریخ پزشکی است و شامل شرح حال پزشکان معروف از دوران باستان تا زمان اوست. این اثر، اطلاعات جامعی درباره‌ی پزشکان و دانشمندان یونانی، رومی، ایرانی و عربی ارائه می‌دهد و به طور خاص نقش پزشکان اسلامی در گسترش علم پزشکی را نشان می‌دهد.

ابن ابی اصیبعه خودش نیز پزشک ماهری بود و در دربارهای مختلف به عنوان پزشک فعالیت می‌کرد. او در زمینه‌های مختلف پزشکی، از جمله چشم‌پزشکی و جراحی، تخصص داشت و تجربیات خود را در کتاب‌ها و مقالات علمی به نگارش درآورده است.

"عیون الأنباء فی طبقات الأطباء" نه تنها یک منبع مهم در تاریخ پزشکی است، بلکه به عنوان یک مرجع برای شناخت ارتباط بین فرهنگ‌های مختلف و تأثیرگذاری آنها بر علم پزشکی استفاده می‌شود

@tamadone_islami

حسین نصر می‏گوید:

«کیمیا، چه در اسکندریه، و چه در تمدن‏های اسلامی‏ و مسیحی، یک فلسفه کامل طبیعت، و نیز یک علم النفس بوده، و از طریق رموز و تمثیلات عالم جماد، به بیان حقایق عالم روح و رابطه بین طبیعت و عالم معنی پرداخته است. در واقع، علم شیمی مانند جسد کیمیاست که روح از آن رخت بربسته و کالبدی بی‏جان از خود باقی گذاشته است.».

«میان کیمیا و شیمی جدید یک نوع پیوستگی موضوع بحث وجود دارد، و شاید از لحاظ بعضی از راه و رسم­های عمل نیز شباهت­هایی داشته باشد؛ ولی از لحاظ طرز دید و هدف نهایی، فاصله زیادی میان آن دو وجود دارد. در کیمیا، طبیعت مقدس است؛ بنابراین، همة اعمالی که از طرف کیمیاگر بر روی طبیعت صورت می‏گیرد، از جهت شباهت عالم صغیر با عالم کبیر، تأثیری بر نفس وی دارد. شیمی، برعکس، تنها وقتی جنبه تقدم پیدا کرد که موادی که کیمیاگر با آن سروکار داشت رنگ قدسی خود را از دست دادند، و چنان شد که اعمالی که بر روی آن‏ها انجام می‏گرفت تنها در خود آن مواد مؤثر می‏افتاد.»

📚منبع:علم و تمدن در اسلام

@tamadone_islami

علوم اسلامی؛ نخستین علوم جهانی

متفکران و دانشمندان مسلمان گویا از همان ابتدا می‌دانستند که قرار است برای برپایی یک تمدن جهانی در تاریخ بشریت فعالیت کنند. آنها براساس آیات کلام الله مجید و دستورات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) براین باور بودند که پس از برپایی نظام و جامعه اسلامی، بایستی به تمدن سازی برسند، چراکه دین اسلام اساسا یک دین تمدن ساز بوده و هست.

پروفسور دکتر اكمل الدين احسان اوغلو (دبیرکل سازمان همکاری‌های اسلامی و مؤسس گروه تاریخ علم در دانشکده ادبیات دانشگاه استانبول) در تایید این واقعیات می‌گوید:

«مهمترین شاخصه علوم اسلامی، جهانی بودن آن است. علوم اسلامی، نخستین علوم جهانی است. یعنی نخستین علومی است که پیش از علوم غربی، صفت جهانی را به خود می‌گیرد. حال در کنار این صفت، می‌دانیم که علاوه بر پیشرفتهای حاصله در علوم مانند ریاضی، نجوم و پزشکی که مسلمانان از یونانیان باستان و هندی‌ها به ارث برده بودند، علوم جدید نیز مانند مثلثات کروی و جبر که پیش از مسلمانان وجود نداشته است نیز به دست آنها کشف می‌شود. اینها بر کسی پنهان نیست.

این علوم تازه و اکتشافات بزرگی که در علوم قدیم؛ برای مثال؛ رصدها و اکتشافات بزرگی که در علم ستاره شناسی رخ داده، همه مایه افتخاری برای جهان اسلام است. تمام این دستاوردها، در قرون وسطی با ترجمه به زبانهای لاتین و عبری در اختیار اروپایی‌ها قرار گرفته‌اند...»

@tamadone_islami

دیشب همه ی امت اسلامی خوشحال شد !

الله اکبر و لله الحمد

الهم انصر المسلمین و علیک بالیهود و الکافرین

@tamadone_islami