علامه شعرانی: دموکراسی بهترین مدل حکومت در عصر غیبت است

✍مهدی نصیری

اخیرا مقاله ای خواندنی به قلم استاد سروش محلاتی با عنوان نظریه حکومتی علامه شعرانی (۱۲۸۱ ـ ۱۳۵۲ شمسی) منتشر شد که حاوی نکات مهمی بود اما مهمترین نکته آن توجه این عالم سرشناس به برتری حکومت دموکراسی بر دیگر انواع حکمرانی است، امری که در میان فقهای معاصر مورد عنایت افراد کمی چون نایینی و آخوند خراسانی و طالقانی و ... قرار گرفته است.
شعرانی قائل به نظریه ولایت فقیه در امر حکومت نبوده و حکمرانی ایده آل شیعه را صرفا با حضور و بسط ید امام معصوم ممکن و عملی میداند اما در عین حال از آنجا که وجود حکومت را در همه شرایط و زمانها امری ضروری میداند، مدل دموکراسی و مراجعه به آرای عمومی را بر حکومتهای مبتنی بر خلافت و سلطنت ترجیح میدهد
وی در حواشی اش بر شرح اصول کافی ملاصالح مازندرانی مینویسد:
«بر اساس لطف و حکمت الهی لازم است که برای هر زمان، پیشوای معصوم تعیین گردد و اطاعت او بر بندگان لازم است و این همان مدینه‌ فاضله‌ای است که حکما میگویند و فرمانروا از علم وحکمت برخوردار است و ما «عصمت» را به آن اضافه میکنیم و به گفته‌ فارابی پس از «مدینه‌ فاضله»، برترین نوع حکومت «مدینه جماعت» است که امروزه به «حکومت دموکراتیک» ترجمه میکنیم و اینک در بسیاری از مناطق مسیحی‌نشین دنیا پذیرفته شده است، «حکومتی عادلانه‌تر» از این نوع حکومت تا عصر ما سابقه نداشته که فرمانروایان عزل میشوند و هرگز نمیتوانند مستبدانه، نظرات خود را بر مردم تحمیل کنند.» (تعلیقة فی شرح اصول کافی ملاصالح، ج ۱، ص ۲۴۵. )
شعرانی، به تبیین این حکومت می‌پردازد و از آن جمله میگوید: «در فضای آزاد این جامعه، در هر رشته از کمالات، انسان‌های برجسته‌ای تربیت میشوند از قبیل حکماء، خطباء، شعر‌اء و...» و اضافه میکند: «فارابی بیش از هزار سال قبل، چنان حکومت‌های دموکراتیک امروزی را توصیف میکند که انگار امروز این دولتها را دیده و تجربه کرده و در آنجا زندگی کرده و پیشرفت‌های علمی و نوابغ آنها را می‌شناخته و توصیف او از وضع امروز این جوامع، مانند کسی است که تمام عمر خود را در واشنگتن یا لندن گذرانده باشد،» (همان ج ۵ ص ۲۵۷)
شعرانی حکومت معصوم را از مقوله ولایت و حکومت غیرمعصوم را در دموکراسی از مقوله وکالت می داند و مینویسد:
«فرمانروایی که از سوی مردم تعیین می‌شود، باید محکوم حکم آنها و مطیع خواسته آنها و مجری اراده‌ ایشان باشد، نه آنکه غالب و قاهر بر آنان باشد چون وظیفه‌ی او، همان وظیفه‌«وکیل» است، نه وظیفه‌ی «وکیل و قیّم» و وقتی اصل فرمانروایی به انتخاب مردم، تحقق می‌یابد، جایز نیست که رفتارش مخالف آنها باشد و از همین‌جاست که روشن می‌شود فرمانروایی که مردم انتخاب میکنند، نمیتواند به معنی «وجوب طاعت» از او و تسلیم در برابر فرمان او باشد بلکه فرمانروایی در این فرض به معنی آنست که حاکم درصدد تشخیص خواست مردم برآمده و رضایت مردم را درک نموده و به اقتضای آن اقدام کند. این، لازمه‌ عقلی تعیین حکمران از سوی مردم است مثل آنچه که در این عصر در حکومت‌های مشروطه یا جمهوری وجود دارد. در این نوع حکومت، فرمانروا الزاماٌ امتیاز و برتری از نظر عقل و تدبیر بر همه‌ شهروندان ندارد که موجب تفوق گردد و به فرض که او نسبت به هریک از شهروندان از این امتیاز برخوردار باشد، عقل او یک نفر، بر همه‌ عقل مردم امتیاز ندارد و حتی اگر این امتیاز را بر همگان هم داشته باشد، باز هم حق ندارد که رای و نظر خود را بر مردم تحمیل کند و برخلاف رضایت آنها اقدام کند چون اصلِ حقِ او در حکمرانی ناشی از رضایت و خواست مردم است و قهراٌ تعیین به انتخاب با اطاعت به اجبار، متناقض است. بر این اساس «وجوب اطاعت» فقط از فرمانروای «معصوم» که «منصوب» از طرف خداوند است تصور می‌شود، اوست که برای اجرای احکام الهی حتی اگر مردم راضی نباشند، دارای «ولایت» است.» (همان ج۵، ص ۲۴۲.)
البته شعرانی با اینکه در مورد حاکم معصوم ولایت و شایستگی او را برای حکمرانی ثابت می داند اما در عین حال از این نکته غفلت نمی ورزد که تحقق حاکمیت معصوم با زور و اکراه نیست بلکه مشروط به همراهی و ایمان مردم به اوست و از این جهت بین دموکراسی و حاکمیت معصوم اشتراک می بیند.
شعرانی می نویسد: «امام جز بر اساس احکام خداوند حکم نمی راند اما این در شرایطی است که اکثریت مردم به او ایمان آورده و پیروی از او را موجب سعادت دنیا و آخرت بدانند و از این جهت فرقی بین حکومت معصوم و حکومت دموکراتیک که در زمانه ما بهترین نوع حکومت است، وجود ندارد.» (همان، ج۵، ص ۲۴۵.)
@nasiri1342238

🔰خانه علم و مهارت طه و انجمن فلسفه تحلیلی مشکات برگزار می‌نماید:

💠 مدرسه بهاره: در آمدی بر فلسفه تحلیلی

🖇شامل سه دوره:
📍دوره مقدماتی
📍دوره متافیزیک تحلیلی
📍دوره فلسفه زبان
🕒 مدت زمان مدرسه: ۲۴ جلسه (اصلی و تسهیل‌گری)

🔹با تدریس: دکتر محمود مروارید ( عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی) و دکتر هادی صفائی پژوهشگر پسا‌دکتری پژوهشگاه دانش‌های بنیادی؛
🔸همراه با تسهیل‌گری اعضا انجمن فلسفه تحلیلی مشکات؛

📆 زمان برگزاری: از ۲۱ اردیبهشت الی ۱ تیرماه ۱۴۰۲ ( در شش هفته)
🚻 خواهران و برادران
✅ حضوری ( قم) و مجازی؛
🕒مهلت ثبت نام: از ۸ اردیبهشت الی ۱۸ اردیبهشت

📌 برای کسب اطلاعات بیشتر، بروشور معرفی تفصیلی مدرسه را مطالعه نمائید.

📞۰۹۹۰۱۶۷۶۵۴۵

✔️لینک ثبت نام:
https://formafzar.com/form/l0ap5

🌐 #خانه_علم_و_مهارت_طه
چشم‌انداز آفاق اندیشه

https://www.tg-me.com/+PrIQ7vZVNVUwZjA0

غرفه مجازی #انتشارات #کتاب #طه اینجاست👇


https://b2n.ir/w68223

📚 کتابهای پرفروش

🛎 نمایشگاه مجازی کتاب تهران

🌐 لینک بازدید و خرید از غرفه مجازی #انتشارات #کتاب #طه
https://b2n.ir/w68223

جدیدترین آثار #انتشارات #کتاب #طه 👇
https://b2n.ir/w68223

📚 کتاب جدید و پرفروش #انتشارات #کتاب #طه

🛎 نمایشگاه مجازی کتاب تهران

🌐 لینک بازدید و خرید از غرفه مجازی
https://b2n.ir/w68223

🔸این سی‌وپنج ناشر🔸
(نتیجه‌ی یک پژوهش و ارزیابی شخصی)

✍ محسن حسام مظاهری



به‌بهانه‌ی نمایشگاه کتاب، براساس شناختی که در رصد مداوم کتاب‌های حوزه‌ی علوم انسانی (به‌طور خاص در شاخه‌های جامعه‌شناسی، دین‌پژوهی، مطالعات اسلام و تشیع، فرهنگ عامه و تاریخ) یافته‌ام، فهرستی از ناشران برتری که به‌طور تخصصی یا نیمه‌تخصصی در این حوزه فعالیت دارند تنظیم کردم.

فهرست اولیه بیش از ۵۰ ناشر را شامل می‌شد که پس از پالایش نهایتاً ۳۵ ناشر باقی ماند. ناشرانی که به‌گمان من می‌توان درمجموع آن‌ها را برترین ناشران علوم انسانی و اجتماعی در پنج سال اخیر دانست.

در انتخاب این ناشران ترکیبی از این معیارهای زیر را درنظر داشتم:
🔻اول. زنده و پویا بودن براساس آثار چند سال اخیر. بسیارند ناشران بعضاً پرآوازه‌ای که سال‌هاست دیگر رونق و پویایی گذشته را ندارند و هر یک به دلیلی از نفس افتاده‌اند.
🔻دوم. اهتمام به تولید و تألیف و نه صرفاً ترجمه
🔻سوم. پروژه‌داشتن. یعنی یک ایده‌ی نظری ـ مفهومی را در گزینش و انتشار آثار دنبال‌کردن، به‌گونه‌ای که برای مخاطبان قابل تشخیص باشد.
🔻چهارم. معدل کیفی قابل قبول که محصول گزیده‌کاری و سخت‌گیری در انتخاب و پذیرش آثار است و در نقطه‌ی مقابل کتاب‌سازی و نشر بی‌رویه و بی‌قاعده‌ی هرچه از راه رسید، قرار دارد. ناشرانی که کم‌فروشی به مخاطبان‌شان نمی‌کنند.
🔻پنجم. کیفیت فنی و هویت بصری استاندارد. نقطه ضعف برخی از ناشران این حوزه همین است که گرچه آثارشان از حیث محتوایی ارزشمند است، اما از نظر فرمی و فنی (کتاب‌آرایی، طرح جلد، صفحه‌بندی و...) آماتور و غیرحرفه‌ای مانده‌اند. این نقطه ضعف به‌ویژه در ناشران دولتی و ناشران مذهبی ـ حوزوی مشهودتر است.
🔻ششم. نوآوری و توجه به موضوعات جدید و حرف‌های تازه و چشم‌اندازهای نو. اینکه چقدر یک ناشر به غنای ادبیات مفهومی علوم انسانی کرده، چقدر مفاهیم جدید،‌ موضوعات جدید، پرسش‌های جدید، آدم‌های جدید به فضای فکری کشور اضافه کرده و یا این‌که چقدر درجا زده و تکرار مکررات کرده.

براساس این شش معیار به آن ۳۵ ناشر منتخب از ۱ تا ۶ امتیاز داده‌ام (هر معیار، یک امتیاز). فقط سه نکته قبل از ذکر اسامی:
اول اینکه اینها انتخاب و نظر من است و طبعا هر شخص دیگر می‌تواند ارزیابی دیگری داشته باشد.
دوم اینکه تلاش کرده‌ام همه‌ ناشران فعال درا این حوزه را در نظرداشته باشم. اما درهرحال ممکن است ناشرانی هم از خاطرم دور مانده باشند.
و سوم اینکه به نشر آرما که به نظرم جزو فهرست منتخبان است، چون ذینفع محسوب می‌شوم، امتیاز نداده‌ام.

اما فهرست ناشران منتخب به ترتیب حروف الفبا:

۱. آرما ـــ
۲. آگاه / آگه ×××
۳. ادیان / دانشگاه ادیان ××××
۴. اطراف ××××
۵. افکار جدید ××××
۶. اگر ×××××
۷. پژوهشکده تاریخ اسلام ×××
۸. پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی ×××
۹. پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی ×××
۱۰. پگاه روزگار نو ××××
۱۱. ترجمان ×××
۱۲. تیسا ×××
۱۳. ثالث ×××
۱۴. جامعه‌شناسان ××
۱۵. چشمه / چرخ ×××
۱۶. حکمت / سینا ××××××
۱۷. دانشگاه امام صادق ×××
۱۸. دانشگاه مفید ×××
۱۹. شیرازه کتاب ما ××××××
۲۰. طرح نو / طرح نقد ××
۲۱. فرهامه ××
۲۲. فرهنگ جاوید ××
۲۳. فلات‌ ××
۲۴. کتاب طه ×××××
۲۵. کرگدن ××××××
۲۶. کویر ××
۲۷. گمان ××××
۲۸. مرکز ×××
۲۹. نامک ×××
۳۰. نقد فرهنگ ×××
۳۱. نگارستان اندیشه ×××
۳۲. نگاه معاصر ×××××
۳۳. نو ××××
۳۴. نی ××××
۳۵. هرمس ×××

https://s8.uupload.ir/files/publishers_rfk7.jpg

@mohsenhesammazaheri

#هفته #کتاب
امروز آخرین فرصت استفاده از طرح حضوری خرید از سامانه بازار کتاب
v.bazarketab.ir

کتابی برای علاقه‌مندان به ابن‌رشد

غلامرضا اصفهانی (مترجم، نویسنده)

ترجمه‌ی کتاب «فصل ألمقال» ابن‌رشد به قلم عدنان فلاحی از سوی نشر طٰه روانه‌ی بازار شده است. از مزیت‌های این چاپ در کنار دو زبانه بودن متن آن ترجمه‌ی دو گفتار از محمد عابد الجابری و جورج حورانی است که در آغاز کتاب گنجانیده شده‌است. هم‌چنین زبان روان ترجمه فهم مطلب را زودیاب‌تر کرده‌است اگرچه از دقت در ترجمه فرونکاسته. با این همه، این سخن بدان معنا نیست که ترجمه، به‌لحاظ دقت، عاری از هرگونه نیاز به پیراستگی و دقت بیش‌تر است. باری، مطالعه‌ی این اثر به علاقه‌مندان به فلسفه‌ی ابن‌رشد و آثار این فیلسوف شارح پیشنهاد می‌شود و امید است مقدمه‌ای باشد برای ترجمه‌ی آثار دیگر او که همچنان در بوته‌ی فراموشی اهل ترجمه‌ی تراث عربی به سر می‌برند. به همین بهانه دریغ است اگر یاد مترجم نخست همین اثر، یعنی شادروان سید جعفر سجادی، را نیز که در زمستان ۱۳۹۲ بدرود حیات گفتند گرامی نداریم. دست هر دو مترجم مریزاد.
@Bookcitycc

♦️تاریخ بر دوش یک نفر♦️
(درباره‌ی معلمی بازنشسته - رضا باقریان موحد- و احضار روح میرزا حسن رشدیه)

۱
بعضی کارها را تنها می‌شود پیش‌ برد. اما بعضی کارهای دیگر، چنان مفصل‌اند که قاعدتاً باید یک تیم انجام‌شان بدهد. یک «نهاد». حالا وقتی شرایط دورانی ما در ایران پساانقلاب، تیم و نهادی برای انجام آن کارهای بزرگ باقی نگذاشته، چه باید کرد؟ دست روی دست گذاشت؟ تنها غصه خورد؟ تنها در جهان سیاست، به دنبال تغییرات بزرگ گشت؟

بعضی آدم‌ها اما این پاسخ را کافی نمی‌دانند. دست به «کار» می‌شوند. یک تنه، با صرف عمر و داشته و نداشته‌شان، لحظه‌هایشان را به ماه و سال و سال‌ها، وقف کاری بزرگ می‌کنند. من پیش‌تر،‌ نام‌شان را «نفر-نهادها» گذاشته‌ام.

۲
«میرزا حسن رشدیه» را می‌شناسم. اگر ایرانی باشی و سواد خواندن و نوشتن داشته‌باشی، نمی‌شود او را نشناخت. چرا که بدانی یا ندانی، مدیونش هستی. رشدیه، از آن آدم‌هایی است که خواندن داستان زندگی‌اش، مبهوتت می‌کند. از آن «نفر-نهادها»ی غریبی که انگار بار یک تاریخ نداشتن یک ملت و اراده‌اش را به داشتن و ساختن، یک تنه بر دوش می‌کشند. میرزا حسن رشدیه، پایه‌گذار مدارس و آموزش جدید در ایران. کسی که جانش را پای این کار گذاشت. و تمام عمرش و آبرو و سلامتی و سرمایه‌هایش را. و در گمنامی و فقر، داستان زندگی عجیب و با برکتش را تمام کرد.

۳
«رضا باقریان موحد» را اما نمی‌شناختم. زمانی که در یکی از شب‌های بخارا درباره میرزا حسن رشدیه شرکت کردم، از تألیف کتابی جامع در مورد زندگی‌اش آگاه شدم: «مجموعه آثار میرزا حسن رشدیه». کتابی به کوشش و پژوهش و نگارش معلمی گمنام، در قم، درباره میرزا حسن رشدیه. کتاب رونمایی شد اما به چاپ نرسید. تا اینکه ۱۴۰۱، زمانی که در ایران نبودم، از انتشارش آگاه شدم و با شوق، از همان‌جا سفارشش دادم. کاری کارستان. با کیفیتی چشمگیر و دقتی مثال‌زدنی. در حد قامت میرزا حسن رشدیه.

۴
باقریان موحد در مقدمه‌ی جلد نخست این کتاب نوشته‌بود: وقتی به هفتاد سال تلاش میرزا حسن رشدیه در راستای اصلاح نظام تعلیم و تربیت و بنیادگذاری مدارس جدید فکر می‌کنم و گزارش آن همه مشقت جسمی و روحی را می‌خوانم،‌از صبر و همت او شگفت‌زده می‌شوم. (...) اگر گذشتگان، حق هفتاد سال تلاش تلاش رشدیه را به خوبی ادا نکردند و نام و یاد او را پاس نداشتند، امروزه که هفتاد سال از مرگ او گذشته، ما چه کرده‌ایم؟ (...) بیست و هشت سال است که به عنوان یک معلم، بر سر سفره‌ای نشسته‌ام که رشدیه پهن کرده‌است. به همین علت تصمیم گرفتم که به پاس زحمات هفتاد ساله‌ی آن پیر معارف، هفت سال در راستای احیای آثار او بدون هیچ چشمداشت مالی تلاش کنم. باشد که دین خود را نسبت به او ادا کرده‌باشم.»

۵
او سپس با توضیح سختی‌های عجیبی که در این مسیر کشیده و بی‌تفاوتی نهادهای به ظاهر فرهنگی، از آموزش و پرورش تا حوزه، داستان نگارش این کتاب را در هفت سال عمرش توضیح داده بود. همان‌جا در سال ۱۳۹۹ گفته بود که دو جلد دیگر از این پژوهش را نیز در نظر داشته که منتشر کند اما نمی‌داند که در توانش هست یا نه:
مجموعه اسناد رشدیه، شامل اسناد و مکاتبات اداری و خاطرات و یادداشت‌های پراکنده
و
شناخت‌نامه‌ی رشدیه، شامل مجموعه مقالات مخالفان و موافقان رشدیه.
این را که دیدم، با خودم آه کشیدم و مطمئن بودم که یک نفر،‌به تنهایی، بی‌پشتوانه، نخواهد توانست چنان کار بزرگی را به سرانجام برساند. شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین حائل! نفس کشیدن هم در این شرایط، کمرشکن است. چه رسد به...

چند هفته قبل اما، خبر انتشار آن دو جلد دیگر را کانال کتابفروشی دماوند دیدم. یاد این عهد این معلم عجیب، باقریان موحد در مقدمه‌ی کتابش افتادم. در سکوت بغض کردم.

گرچه این انسان شریف و معلم بازنشسته را نمی‌شناسم، اما به عنوان یک اهل خاورمیانه، یک دانش‌آموز و مدیون میرزا حسن‌ رشدیه و میرزا حسن‌ها، از دور، به احترام این وقف عمر و صبر و شرافتش، زانو می‌زنم.گرچه هیچ مسوول و سازمان و نهادی به شما دستمریزادی نگوید. حالا وقت خواندن ماست. وقت شناخت دقیق‌ رشدیه.

آقای باقریان موحد! شما به جای یک ملت، به جای یک تاریخ، ادای دین کردید.

@raahiane|راهیانه|ایده‌نوشت‌های مهدی سلیمانیه
#مدرسه|#آموزش|#حافظه|#روشنا|#ما|#خواندن

#تازه‌ها
انتشارات کتاب طه در نیمه نخست شهریور منتشر می‌کند:
منتخب تحریر الروضه
(قضاء، متاجر، نکاح، طلاق، قصاص)
متن عربی با ترجمه
ویژه درس متون فقه آزمون مرکز وکلا
مولفان: علیرضا امینی-سیدمحمدرضا آیتی
ترجمه: سید مهدی دادمرزی

@tahabooks