علایقی که با داستان‌ها شکل می‌گیرند

باز رفتم چند میلیونی زدم به شاخِ بهترین گاو دنیا؛ چند جلد کتاب هنریِ* چاپ اصلی خریدم.
مرضِ نقاشی و گرافیک و معماری را از قبل داشتم اما این رمان «قهرمان فروتن» بود که نشانم داد بخشی از لذتِ کتاب‌بازی در تورق و تماشای کتاب‌های هنری‌ست. مرد قصه‌ی یوسا اتاقش را «تمدن کوچک» و شخصی خودش نامیده؛ جایی که در آن می‌تواند از هیاهوی زندگی روزمره در امان باشد و لای کتاب‌هاش بلولد.

باری، برخی علایقمان را وامدار کتاب‌هاییم.
شما بگویید: کدام کتاب توانسته علاقه ‌به چیز یا کار خاصی را در شما ایجاد یا تقویت کند؟

پی‌نوشت:
به صدر فهرست «چه بدبخت بودم اگر...» باید بیفزایم:
چه بدبخت بودم اگر لذت کتاب خریدن نبود.

شاهین کلانتری

*کتابی که مجموعه‌یی از آثار تصویری و تجسمی است.

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

می‌کوشی که نکوشی؟

و اصلن بهترین نوع کوشش آن است که بکوشی که نکوشی.
یعنی راهی بیابی تا کاری که دیگران عرق‌ریزان انجام می‌دهد تو بشکن‌زنان پیش ببری.
نکوشیدن کوشیدنی‌‌ست.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

پاسخت چیست؟

از آن بنویس که بیشتر بهش نگریسته‌یی.
امیدوارم نگویی درونِ خود.
حاجت هیچ استعاره نیست.
از همین دنیای ملموسِ پیشِ چشمت بگو.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

در خدمت و خیانت مترادف

در نثرِ حسابی چندان خبر از هم‌کناریِ انبوه مترادف‌ها‌ نیست. مترادف‌‌بازی از دقت بحث می‌کاهد و به لفاظی می‌انجامد.

اما ولخرجی از کیسه‌ی کلماتِ هم‌معنا، در یک جا، نه‌تنها سودمند بلکه ضروری‌ست.
در چرک‌نویس هر متن هرچه شمار مترادف‌ها بیشتر، بختِ دستیابی به کلمات مناسب بیشتر.

مترادف‌ها نمی‌گذارند نویسنده از تب‌وتاب آزادنویسی بیفتد؛ در ضمن لغات بیشتری در دایره‌ی‌ واژگانش فعال می‌مانند.

بنابراین عیبی ندارد در نسخه‌ی ابتدایی بنویسی: «رفتارش زشت و کریه و بد و افتضاح و زننده و شنیع و‌ ناپاک و داغان و نامناسب و پلیدانه است.» ولی در نسخه‌ی نهایی چه‌بهتر که به یک یا ناچار دو کلمه بسنده کنی.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

آغاز نویسنده‌ساز | ۷ پرسش برای بهکردِ روزانه‌نویسی

نخستین وبینار روزانه‌ی «نویسنده‌ساز» امروز برگزار شد. این جلسه به‌نوعی رونمایی از نام انتشارات مدرسه نویسندگی هم بود. «نویسنده+ساز» بناست الهام‌گاه شیفتگان نوشتن و ساختن باشد.
باری، نخستین نویسنده‌ساز با شرح ۷ پرسش آغاز شد که هر روز می‌توانیم در یادداشت‌های روزانه‌مان به آن‌ها ‌بیندیشیم:

یک:
امروز چگونه از وقت خودم محافظت می‌کنم/کردم؟
دو:
امروز چه قدمی برای دستیابی به ارزشمندترین هدفِ زندگی‌ام برمی‌دارم/برداشتم؟
سه:
امروز بخشی از کدام کتاب را دوباره می‌خانم/خاندم؟
چهار:
امروز کدام کلمه‌ی تازه را به دایره‌ی واژگانِ فعالم می‌افزایم/افزودم؟
پنج:
امروز چه کار خلاف‌آمدِ عادتی می‌کنم/کردم؟
شش:
امروز حال چه کسی را می‌پرسم/پرسیدم؟
هفت:
امروز چه کاری برای بهبود خابم انجام می‌دهم/دادم؟

ما آیندگانیم.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

قصارشکافی

هر چه کوشیدم از چیز دیگری بنویسم، نشد که نشد. این حرف یداله رؤیایی ولم نمی‌کرد:
«در قضاوت کردن چیزی از قضاوت شدن هست.»
اما کالبدشکافیِ برخی گزین‌گویه‌ها به کاردآجین کردنِ پرنده برای گشودن راز پرواز می‌ماند.
البته که خلوت نویسنده جای همین سلاخی‌هاست.
پناه می‌برم به آزادنویسی.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

چنین گفت نویسنده‌ساز | ۱

وقتی به‌طور مدام در حوزه‌یی خاص به انتشار محتوا می‌پردازی چند شاخه‌ی اصلی در درخت رسانه‌ات نمود بیشتری می‌یابند. در این نوشتار می‌خواهم از این شاخه‌ها و برگ‌هایشان در مدرسه نویسندگی بگویم.
درباره‌ی هر یک از عناوین زیر به‌تدریج در وبینارهای «نویسنده‌ساز» بیشتر خاهم گفت.

۱. ترویج خاندن با ترویج نوشتن
اگر افراد را به نوشتن ترغیب کنیم، این کار محرک آن‌ها برای بیشتر و بهتر خاندن هم خواهد بود.

۲. بازکشف کتاب‌ها و نویسندگان کم‌تر دیده شده
نباید تنها به آثار معروف یا جدید بسنده کرد، بخشی از بهترین نوشته‌ها ناشناخته ‌مانده‌اند و چه‌بهتر که برای شناسایی و شناساندن آن‌ها بکوشیم.

۳. داشتن سبد متنوعی از کتاب‌ها برای مطالعه
برای تقویت ذهن بهتر است سبد متنوعی از آثار داستانی و غیرداستانی (شعر و داستان و فلسفه و روانشناسی و…) را به‌طور همزمان مطالعه کنیم.

۴. یادداشت‌های روزانه، زمینِ بازی نویسنده
یادداشت‌های روزانه‌ی یک نویسنده بهترین جا برای آزمودن شیوه‌های گوناگون نوشتن و رسیدن به ایده‌های نو برای انواع مختلف نوشتار است.

۵. نمایشنامه‌خوانی و ارج نهادن به دیالوگ
مطالعه‌ی نمایشنامه‌های خوب سبب می‌شود به قدرت و اهمیت دیالوگ بیش از پیش پی ببریم و از آن در تمام عرصه‌های نوشتار و زندگی بهره‌مند شویم.

۶. شعرخانی؛ بازکشف شعر کلاسیک و مدرن
با خاندن شعرهای خوب است که می‌توان به جرأت‌ورزی در کار با کلمات دست یافت. اما برای بازکشف شعر باید از تصورات رایج دست شست.

۷. زبان‌گوهری به جای زبان‌ابزاری
زبان قرار نیست صرفن ابزاری برای نقل وقایع داستان باشد، بخش بزرگی از زیبایی اثر می‌تواند در برخورد خلاقانه‌ی نویسنده با زبان صورت بگیرد.

۸. اول شخصیت‌پردازی بعد پیرنگ‌سازی
اگر در گام نخست، شخصیت‌های داستان به‌خوبی ساخته و پرداخته شوند، پیرنگ داستان نیز بهتر و محکم‌تر خواهد بود.

۹. نویسندگی آنلاین و صبوری در انتشار کتاب کاغذی
با نوشتن در فضای آنلاین بستر مناسبی برای مخاطب‌یابی و انتشار نوشته‌هایمان می‌سازیم که بعدها می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت کتاب‌های چاپی ما هم باشد.

۱۰ .سودمندنویسی و ارزش‌آفرینی با محتوای آنلاین
نوشتن در اینترنت را گره‌ بزنیم به ارزش‌آفرینی و بکوشیم محتوایی منتشر کنیم که به شکلی ملموس و محسوس برای مخاطبمان سودمند باشد.

۱۱. اهمیت خلوت‌نشینی و پرهیز از بیهوده‌گردی در اینترنت
یکی از مهم‌ترین راه‌های رشد و رسیدن به مزیت رقابتی در روزگار حواسپرتی، تعیین زمان‌هایی کیفی برای خلوت‌نشینی و پرهیز از اتلاف وقت در اینترنت است.

۱۲. ایجاد حلقه‌‌های یادگیری
یادگیری در گروهی همسو و فعال می‌تواند کیفیت یادگیری هر فرد را دوچندان کند. ایجاد حلقه‌های کوچک و تخصصی می‌تواند یکی از اولویت‌های اصلی ما در مسیر توسعه‌ی فردی و گروهی باشد.

۱۳. تبدیل نوشتن به عادت روزانه
نوشتن از جمله‌ کارهایی‌ست که انجام بهتر آن‌ها با کار پیوسته و روزانه حاصل می‌شود. بنابراین برای رشد سریع در نوشتن باید تبدیل نوشتن به عادتی روزانه را یگانه اولویت خودمان بدانیم.

۱۴. اهمیت تکرار در خاندن و نوشتن
یادگیری یعنی تکرار. حتا اگر از تکرار ملول می‌شویم اما کماکان ادامه می‌دهیم، یعنی در مسیر صحیح قرار داریم. از کتابی که ده بار خانده‌ایم، بسیار بیشتر از ده کتابی که تنها یک بار خانده‌ایم می‌آموزیم. موضوعی که ده بار از آن بنویسیم بار دهم روان‌تر و بهتر خاهد بود.

۱۵. پیاده‌روی به عنوان امر خلاق
پیاده‌روی فراتر از ورزش است. پیاده‌روی فرصتی کمیاب است تا ذهن بتواند پا به سرزمین‌ها تازه بگذارد.

قسمت دوم

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

چنین گفت نویسنده‌ساز | ۲

۱۶. فارسی‌نویسی به زبان کتابت
اگر نوشتن به زبان کتابت را بهتر بیاموزیم در شکسته‌نویسی هم می‌توانیم بهتر عمل کنیم.
(مثال: یعنی به جای «می‌شه (شکسته)» بنویسیم «می‌شود (کتابت)».)

۱۷. همخانی گفتار و نوشتار، نوآوری در رسم‌الخط
چرا بگوییم «خاهر» اما بنویسیم «خواهر»؟ چرا بگوییم «قطعن» اما بنویسیم «قطعاً»؟ گفتار و نوشتار را همخان کنیم تا از گرفتاری‌های خط فارسی بکاهیم.

۱۸. زبان مقدم بر خط است
زبان موضوعی کلا‌ن‌تر از خط است. بنابراین با دگرگونیِ خط فارسی زبان فارسی آسیب نمی‌بیند. زبان فارسی با هر خط دیگری هم که نوشته شود کماکان فارسی است و پابرجا.

۱۹. آزادنویسی و بداهه‌نگاری
برای آنکه زیر قید‌وبندهای زندگی روزمره له نشویم محتاج فرصتی برای رهایی هستم. آزادنویسی یعنی تجربه‌ی نهایت آزادیِ ذهن. بداهه‌نگاری سبب می‌شود به توان فراوان ذهنمان ایمان بیاوریم.

۲۰. گسترش دایره‌ی واژگان به عنوان گامی اساسی در توسعه‌ی فردی
انسان یعنی زبان. وقتی می‌گویم کلمه مقصودمان زبان در معنای وسیع آن است. بدون زبان اندیشیدن ممکن نیست. با دایره‌ واژگان گسترده‌تر زمینه‌ی رسیدن به اندیشه‌های ژرف و نوین را فراهم می‌کنیم.

۲۱. اندازه‌گیری و ثبت جزئیات فعالیت‌ها
بدون توصیف و اندازه‌گیری دقیق اهداف و اقدامات نمی‌توان گامی برای بهبود آن‌ها برداشت. نوشتن فرصتی فراهم می‌کند تا اجزای افکارمان را بشناسیم و بسنجیم.

۲۲. تشویق به نگرش بلندمدت و تفکر سیستمی
بدون تفکر سیستمی و بلندنگری نمی‌توان پایه‌ی درستی برای ساختن آینده فراهم کرد. تنها با دورنگری است که می‌توانیم از گام گذاشتن به میانبرهای آسیب‌زا بپرهیزیم و صبورانه برای رشدی ارگانیک بکوشیم.

۲۳. اهمیت دسته‌بندی و مدل‌سازی
ساماندهی و چیدمان صحیح چیزها پایه‌یی محکم برای تحلیل و ارتقای مفاهیم فراهم می‌کند. بنابراین با ساختن الگوهای جدید و دسته‌بندی‌های منظم می‌توانیم بر سرعت و کیفیت عملکردمان بیفزاییم.
‌
۲۴. لزوم یادگیری نوشتن به سبک‌های گوناگون
محدود کردن نویسنده به گونه‌یی خاص از نوشتن نه‌تنها سبب نمی‌شود آن‌ گونه را بهتر بشناسد، بلکه ممکن است نویسنده را به دام کلیشه بغلتاند. نوشتن در سبک‌ها و جنس‌های گوناگون ضرورت دارد تا هر نویسنده‌یی بتواند تمام ظرفیت‌های خلاقه‌ی خود را کشف کند.

۲۵. نگارش فهرست‌های خلاقانه در کنار فهرست‌های کاربردی
فهرست‌نویسی فقط محدود به فهرست‌های کاربردی مانند فهرست خرید و کارهای روزانه نیست. در کنار این فهرست می‌توان فهرست‌هایی خلاقانه و شاعرانه نگاشت و به درک ژرف‌تری از پدیده‌ها رسید.

۲۶. نحوآموزی | آموختن ساختارهای مختلف جمله‌سازی به‌اندازه‌ی گسترش دایره‌ی واژگان مهم است
بدون شناخت انواع شیوه‌های جمله‌نویسی، نثر نویسنده دچار یکنواختی می‌شود و توان بیان بهتر مضامین گوناگون را نمی‌یابد. باید بکوشیم به «نحو» زبان به‌اندازه‌ی «صرف» آن توجه کنیم.‌

۲۷. ترجیح کمیت به کیفیت در نخستین سال‌های فعالیت
بدون تولید فراوان نمی‌توانیم توانی برای انجام کارهای باکیفیت بیابیم. پُرکاری مقدمه‌ی ضروریِ به‌کاری است.

۲۸. اهمیت پرسشگری در گشودن سدهای ذهنی
گاهی با بزرگ‌ترین تغییر زندگی‌مان تنها یک پرسش فاصله داریم. نوشتن فرصتی‌ست برای پرسشگری و ماندن در کنار پرسش‌ها.

۲۹. تجربه‌سازی و متفاوت زیستن
بدون رفتارهای خلاف‌آمدِ عادت نمی‌توانیم منتظر ایده‌ها و تجربه‌های نو باشیم. بنابراین دائمن می‌‌کوشیم تا کارهای کاملن تازه‌یی انجام بدهیم یا کارهای قبلی را با شیوه‌‌ی ‌جدیدی پیش ببریم.

۳۰. تدبیر برای مدیریت بهینه‌ی منابع و افزایش بهره‌وری
مهم‌ترین منبع ما وقت است. بنابراین از خاندن و نوشتن بهره می‌جوییم تا نهایت بهره را از عمرمان و همینطور سایر فرصت‌ها ببریم.

ادامه دارد…

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

گام‌واژه‌ها

رفتی بگامی*. اما کلافه شدی. خو کرده‌یی به خریدن. برنمی‌تابی بی‌‌کتاب برگردی. هدفی تراشیدی. چشم دوختی به کاغذپاره‌های این‌‌ورآن‌ورِ پیاده‌رو، پی سطری، سخنی سرگردان. گوشه‌ی پاکت‌پاره‌یی قلم‌اندازی قهوه‌یی یافتی:
«هر کسی
در چیزی کپک می‌زند
من در ترس‌هایم
تو در من»

نیکا کلمات که کپک نمی‌زنند. نمی‌زنند؟

*از مصدر «گامیدن». معنی در لغت‌نامه‌ی دهخدا: قدم زدن و رفتن (+).
پی‌نوشت: من به‌عمد از مصدرهای کم‌بسامد بهره می‌جویم. چه بهتر که در نثر معیار چنین نکنیم.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar