بی‌معنی‌نویسی*

انبردست را می‌خارم و خاب می‌بینم بیدار پخته‌ام. لیوان از دیوار نشانی می‌گیرد و دندان را به دستور دستمال می‌نویسم روی چمن. کلمه پا شده و نبض می‌بارد. جمله‌ها جان هم را بساط کرده‌اند و اسفالت از پستچی امضا می‌سوزاند. شیارهای شوفاژ به بنفشه می‌برازد و شبنم شادی می‌انبارد. خار کتاب می‌خارد و سوزن از نیزارِ خام‌طبع طراوت می‌جوید. من کتاب می‌تابم. کلمه بازی می‌دوزد. فعل می‌پرد تاب جمله را می‌تکاند. چکمه‌بوس می‌تازد و آتش‌آواره‌ی جنگل‌ِ جیوه می‌شود. در گوش‌رسم نیست کاغذی که صورتی می‌بالد و بهره‌ی پوشال می‌چپاند در دسترس.
هذیان محض.


*«بی‌معنی‌‌نویسی» عنوان ستون جذابی بود در مجله‌ی «طنز و کاریکاتور» با این قصار از رنه ماگریت در بالای آن: «هیچ مهملی نیست که در آن نشانی از حقیقت نباشد».
اما دلیل جذابیت این ستون چه بود؟ به‌گمانم پس زدن استبداد زبان که ذهن را در چنگ چارچوب‌های معنا اسیر کرده.
شاید درهم‌ریختن قاعده‌های زبان آسان‌یاب‌ترین امکان ما باشد برای گریز از روزمرگی.
بی‌معنی‌نویسی شاید در نگاه نخست کاری عبث به نظر برسد، اما با ژرف‌نگری درمی‌‌یابیم که فرصتی‌ست برای به جان هم انداختن کلماتی که در موقعیت‌های دیگر امکانی برای هم‌کناری ندارند. «انبردستِ» ‌بیچاره کی می‌تواند در جمله‌یی کنار «خاریدن» قرار بگیرد جز در این مهمل‌نوشته‌ها؟ «انبردستی که می‌خارد» یکسره بی‌معناست، اما ساختن همین جمله جراتی به ذهن می‌دهد تا بتواند چیزهای دیگر را نیز درهم‌بیامیزد.
و این فقط محدود به نوشتن نیست که در شغل و رابطه و هر چیز دیگر هم تازگی، نتیجه‌ی ترکیب‌های نادر است.
عجیب اینکه در کارگاه‌ها همواره غلط‌نویسی برای شرکت‌کنندگان دشوارتر است (مقصودم از غلط در اینجا غلط املایی نیست.).

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

کلمه که داری

هر چه نداری کلمه‌اش را داری.
آنچه نداری واژه‌اش را که داری.
چیزهایی هستند که آن‌ها را نداری، اما کلماتشان را داری.
خودش را نداری، کلمه‌اش را که داری.
نداریش، واژه‌اش هست اما.
اگر نیست، کلمه‌اش که هست.
واژه‌اش را که داری حتا اگر خودش را نداری.

با کلمه‌اش کاری بکن.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

از این شعرها

از جزو‌ه‌های دوره‌ی شعر مدرسه نویسندگی

@shahinkalantari

غلط‌های ادبی

یادگیری درست نوشتن همان‌قدر مهم است که آموختن غلط‌نویسی.
یعنی چی؟
اول اینکه منظورمان غلط املایی نیست و بیشتر درباره‌ی نحو زبان سخن می‌گوییم.

برای مثال یکی از نگرانی‌های همیشه درباره‌ی زمان افعال است.
صدالبته که زمان فعل‌ها باید درست و هماهنگ باشند، اما آیا نمی‌توان در مواقعی قواعد را شکست؟
حتمن می‌‌شود، اگر پویایی زبان را باور داشته باشیم و این حق را به گویشوران آن بدهیم که مجاز به نوآوری‌اند.

ونداد جلیلی در مقدمه‌ی رمان درخشان «وقتِ سکوت*» می‌گوید شناور بودن زمان افعال یکی از دست‌آوردهای مهم نویسنده‌ی این شاهکار است. به جمله‌ها‌ی آغازین داستان بنگرید: «تلفن زنگ می‌زد و صدایش را شنیده‌ام. گوشی را برداشته‌ام. صدای واضحی از گوشی نشده‌ایم...»

باری، غلط نوشتن هم بخشی از نوشتار خلاقانه است، اگر درست صورت بگیرد.

شاهین کلانتری

*نوشته‌ی لوییس مارتین سانتوس، نشر چشمه، ۱۳۹۶

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

ول‌نوشته‌ها

ولگردی با واژه‌ها اینطور‌ی‌ست که دست یک کلمه را بگیری و بیفتی توی کوچه‌ی کاغذ، ولی تا یک واژه‌‌ی دیگر به چشمت خورد، این یکی را ول کنی و بری بچسبی به آن یکی و همینطور خیابان‌ها را بپیمایی تا از نفس بیفتی.
پاره‌یی از ول‌نوشته‌هایم:

«...رد چشم‌ها بر خیابان‌های خالی از خیال/از چرکِ دیوارهای گیشا تا چرکِ کوچه‌های انقلاب/نه چرکیِ این خیابان کجا و آن خیابان کجا/در چرک‌ها چاره‌ می‌جویی برای خیال‌ها/خیال‌های چرکتاب/اسپری سیاه می‌خاست دیوار/یک جعبه اسپری سیاه و دیوار سیمانی و چرکگونِ ساختمانی هفت طبقه/و گیس می‌کشیدی/همان گیس‌های سیاهِ بلند که شش طبقه کم است برایشان/هیچ نمی‌نوشتی/فقط گیس می‌کشیدی/موها که از بام تا پیاده‌رو می‌آویختند/آن‌گاه ساختمان بوی دریا می‌گرفت و اسفالت شن می‌شد و سراب موج می‌زد توی کوچه/اسپری را بردار و هزار تارِ بلند بکش بر تن این طبقات/بگذار ساختمان بوی دریا بدهد/بگذار راه باد به کوچه باز شود/بگذار تارها به اهتزار دربیایند/این ساختمان پرچمی سیاه می‌خواهد با بوی ناتمام دریا»

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

بی‌نوشتن چی را از دست می‌دهی؟

شوق نوشتن اگر داری باید ببینی چه کارهایی‌ست که فقط با نوشتن می‌توانی انجام بدهی و جز با نوشتن اصلن امکان انجام آن‌ها نیست (دست‌ِکم در قیاس با کیفیتی که از راه نوشتن به دست میاید.).

دوام دلیل می‌خاهد و تو بیش از استعداد و هر چی که برای نوشتن ضروری می‌نماید، به برهانی استوار نیازمندی که بنشاندت پای نوشتن و بلندت نکند.
دلیلت اما هر چیزی می‌تواند باشد جز دلیلی عاریتی که بیگانه با زیست‌جهان توست.

یکی می‌نویسد برای حفظ خاطره‌ی عشقی نافرجام.
دیگری می‌پندارد تنها با نوشتن می‌تواند چارچوب‌های صلب زبان را بشکند.
و هزارها چراییِ رنگ‌به‌رنگ که شاید برخی‌شان احمقانه به نگر آیند، اما چه باک اگر باک نویسنده ‌را پُر می‌‌کنند و موتورش را راه می‌اندازند؟

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

من اگر پیاز بودم

و نوشتن تجربه‌ی دوباره‌ی کودکی‌ست، چرا که وامی‌داردت به بازی و بچگی یعنی بازی و بازی یعنی زندگی.
امروز توی دوره‌ی نوجوان با بچه‌ها نوشتن را به بازی گرفتیم و خودمان را گذاشتیم جای چیزهای دیگر و جمله ورزیدیم.
من نوشتم:

من اگر پیاز بودم دوست داشتم مرا با کوبیده بخوری.
من اگر پیاز بودم اشکت را در نمی‌آوردم.
من اگر پیاز بودم با گوجه ازدواج می‌‌کردم.
من اگر پیاز بودم نمی‌‌گذاشتم سرخم کنی و انبارم کنی تو جایخی.
من اگر پیاز بودم آنقدر کتاب می‌خاندم تا لایه‌های عمیقم هزار برابر شود.
من اگر پیاز بودم از قصه و غصه بی‌نیاز بودم، شاید.

تو دوست داشتی چی باشی؟

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

رزمیدن با کلمات

واژه‌ها همیشه حاضر به یراقند و روزها را می‌توان با آن‌ها ساخت،‌ همواره.

می‌روم سراغ متنی خاص، متنی که در آن امیدی به یافتن واژه‌یی تازه باشد.
(واژه‌ی تازه یعنی کلمه‌یی که تاکنون در نوشته‌هایم به کار نبرده‌ام.)
و در پی این تازگی، به ادبیات تاجیکستان و افغانستان هم بی اعتنا نیستم که بهانه‌یی نیک‌اند برای یافتن ترکیب‌های نوآفرید.

و امروز با «رزمیدن» ساخته شد که در آغاز جستاری از ره‌نورد زریاب یافتمش:

«ولتر را پدیده‌ی شگفتی گفته‌اند. نام اصلی او، فرانسوا ماری آروئی است؛ اما کم‌تر کسی او را با این نام می‌شناسد. او که در سال ۱۶۹۴ در پاریس به جهان آمد، کودکی لاغر و رنجوری بود و این ضعف و بیمار‌گونه‌گی در سراسر زنده‌گانی همراهی‌اش کرد. کسی انتظار نداشت که وی عمری دراز داشته باشد؛ ولی زنده‌گانی‌اش هشتادوچهار سال به درازا کشید و او بخشی عظیمی از حیاتش را در جنگ‌وگریز، به سر برد: برای آزادی می‌ٰرزمید و از تاریک‌اندیشان زورگو می‌گریخت. و سرانجامِ این جنگ‌وگریز، پیروزی بود: پیروزی ولتر بر دشمنان، پیروزی روشن‌اندیشی بر تعصب و کژاندیشی.*»

و تا شب، جمله است که می‌سازم با «می‌رزمد».
با هیولای روزمرگی می‌رزمم که بنویسم و بنویسانم.

شاهین کلانتری

*از کتاب «پایانِ کارِ سه رویین‌تن»، نشر امیری، کابل ۱۳۸۹، ص ۵

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar