خوره‌گی

نویسندگی از سویی گره خورده با خوره‌گی. نویسنده‌ خوره‌‌ی گردآوری چیزهاست؛ خوره‌ی جمع‌آوری کلمات، لحظه‌ها،‌ حس‌ها، معانی، کتاب‌ها، گفت‌وگوها و... یکی از این خوره‌ها فراهم‌آوریِ سرنام‌هاست*؛ سرنام‌های سگ‌دار، مثل چشم‌های سگ‌دار که می‌گیرند و نمی‌رهند.

حالیا یکی از این سرنام‌ها:
«هفت راه غیر عملی»
در فهرست کتاب «بر نقد هنری چه آمد؟**» دیدمش. اصلن به همین خاطر خریدمش. آشنایی‌زدایی می‌کند. شاید این سرنام در جای دیگری جواب ندهد، اما با حال‌وهوای این کتاب می‌خواند.

با جمع‌آوریِ فعالانه‌ی چیزهاست که می‌توان به کشف الگوهای ناشناخته امید داشت.

شما بگویید:
جالب‌ترین سرنامی که به‌تازگی دیده‌اید چه بوده؟

شاهین کلانتری

*«سَرنام» برابرنهاد دیگری برای «تیتر» ‌است، افسوس که به‌اندازه‌ی «عنوان» بسامد بالایی ندارد.
**از جیمز الکینز، ترجمه‌ی مهسا فرهادی‌کیا، نشر حرفه هنرمند

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

ایده‌ی خوب کجاست؟

فرض کن برای رسیدن به چشمه‌ باید یک ساعت راه بروی، اما تو هر بار پنج دقیقه به سمت چشمه می‌روی و منصرف می‌شوی و برمی‌گردی. حالا مضحک نیست که از تشنگی بنالی؟

نوشتن هم همینطور است:
تا دست‌کم یک ساعت، پیوسته و بی‌حواس‌پرتی، ننویسی، به ایده‌ی چشمگیری نمی‌رسی.

شاید بتوانم بگویم این مهم‌ترین درسی‌ست که در فرایند نوشتن آموخته‌ام.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

تسکین‌گاهی از جمله‌ها

پوشه‌یی کوچک با جلدی پارچه‌یی می‌‌خواهد، پارچه‌یی با رنگی دلباز. هر جمله باید روی کاغذی جداگانه نوشته شود. قرار است این پوشه تسکین‌گاه باشد، تا هر بار که می‌گشاییش دلت گشوده شود. توی این پوشه از این جمله‌ها نگه‌ دار:

« هر آن‌چه زیباست، زیبا می‌‌ماند، حتا اگر پژمرده باشد.*»

شاهین کلانتری

*از ماکسیم گورکی، نقل از «فرهنگ نوین گفته‌ها»

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

تلف‌زارِ بین ۲ کار

کیست که از عملکردش ناراضی نباشد؟ این‌همه کتاب و کلاس درباره‌ی مدیریت زمان و افزایش بهره‌وری نشان می‌دهند که حل قضیه به این سادگی‌ها نیست.
به‌طور معمول دربار‌ه‌ی اینکه قبل یا هنگام انجام یک کار چطور بهتر عمل کنیم حرف بسیار است. اما درباره‌ی لحظه‌های حساسِ بین کارها کم‌تر گفته شده.

فرض کنید یک ساعت وقت می‌گذارید و یکی از کارهای مهم روزتان را انجام می‌دهید. تمام که شد چه می‌‌کنید؟
گوشی‌ دست می‌گیرد و در شبکه‌های اجتماعی پرسه می‌زنید؟ با همکارانتان گپ می‌زنید؟ چیزی می‌خورید؟
شاید هم همه‌‌ی این کارها را با هم انجام می‌دهید.
البته گاهی چنان سرمان شلوغ است که به‌ناچار فوری کار دیگری را می‌آغازیم، یا حتا همزمان چند کار انجام می‌دهیم و اصلن متوجه نمی‌شویم کدام کار کی شروع شده و کی تمام.

باری، حساس‌ترین لحظه‌ها همین وقفه‌های بین دو کار است. هر کسی باید عملکرد خودش را مدتی به دقت ثبت کند تا ببینید این زمان‌های میانی را چطور طی می‌کند.
آنوقت شاید متوجه بشیم دلیل هدررفت وقت ما کارهایی‌ست که از سر عادت لابه‌لای کارها انجام می‌دهیم.

چند دقیقه خبر خواندن، گپ‌وگفت بی‌خاصیت با اطرافیان، درگیر شدن در نشخورهای ذهنی و... رفتار اغلب ما در فواصل بین کارهاست (رفتارهای انرژی‌خور).
اما کدام‌یک از ما بین این کار تا آن کار دقایقی را صرف انجام حرکات کششی،‌ قدم‌زدن، مراقبه، چُرتی کوتاه، یا چند کلمه آزانویسی می‌‌کنیم (اقدامات انرژی‌زا)؟

برای انجام بهتر کارها باید به بهبود کیفیت فاصله‌ی بین کارها اندیشید.

پی‌نوشت:
واژه‌ی «تَلَف‌زار» را اول بار در شعری از احسان مهتدی دیدم. (البته نباید می‌گفتم «اول بار»، چون هنوز در جای دیگری به‌چشمم ‌نخورده.)

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

به عشقِ واژه

گاه متنی را می‌نویسد تنها به عشق استفاده از کلمه‌یی نویافته. بچگی وقتی کفش نو می‌خرید، دلش می‌خواست تا صبح با همان کفش‌ها بخوابد. بیدار شدن با کفش تازه لذتی چندچندان داشت. حالا کلمه‌ها همان کفش‌های کودکی‌اند. واژه را که یافت، آسیمه‌وار هر رقم جمله‌یی که بتواند با آن می‌سازد، حتا جمله‌های جفنگ و بی‌معنی. کلمه از ماهی لیزتر است. باید فوری بندازیش تو حوض مغزت.
او آموخته که با معناترین سخن‌ها پاری وقت‌ها از دل هذیان‌ها‌ بیرون می‌جهند.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

خودآزاری‌های آموزنده

حرف درباره‌ی واژگانی‌ست که بسامد بالایی در گفته‌ها و نوشته‌های ما دارند. همان کلماتی که تکرارشان موجب ملال و دلزدگی از نوشتن‌ است، خاصه اگر بسیارنویس باشی.
برای مثال من در یادداشت‌های شخصی‌ام از «خب»، «حتا»، «باید»، «خوشحالم»، «پریشانم»، «اصلن»، «حتمن»، «اینطوری»، و «خیلی»، خیلی استفاده می‌کنم (اینجا سخن درباره‌ی معنا یا املای این واژه‌ها نیست که آن بحث دیگری‌ست. حساب‌ حروف اضافه‌ و ربط و نشانه‌یی مانند «را» و «که» و «از»، «و» و... هم جداست که گریزی از تکرار آن‌ها نیست.).

باری، گاهی می‌توان خودآزارانه از استفاده‌ی تکیه‌‌کلام‌ها و واژگان پرکاربرد پریخت.
این‌گونه محدودیت‌ها در کشف امکانات تازه‌ی زبانی مفیدند.

البته این کار محدود به کلمات نیست و در نحو زبان و جمله‌سازی هم می‌توان چنین کرد. مثلن انواعی از روش‌های جمله‌سازی را کنار بگذاریم و برای صورت‌بندیِ جملات از ساختارهای دیگر بهره ببریم.

برگردیم به کلمات: اگر بنا باشد، دستِ‌کم برای مدتی، بعضی از کلمات را استفاده نکنید، چه واژه‌هایی را برمی‌گزینید؟

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar

تداعی خاطرات برای گسترش متن

«شبی، در یکی از ایالت‌های جنوبی (فکر کنم، در می‌سی‌سی‌پی بود)، در جاده‌ای پُررفت و آمد، بنزین ماشینم تمام شد. یک حلب خالی در دست، چندین کیلومتر را در جستجوی بنزین طی کردم. بالاخره جلوی یک ساختمان قدیمی، با ردیف ستون‌هایی که زیر نور مهتاب شبیه خرابه‌های یونانی به‌ نظر می‌رسیدند، رسیدم. کمک طلبیدم، ولی از هیچ‌کس جوابی نیامد. با نزدیک شدن به خانه متوجه شدم که در آتش سوخته است. فقط نمای باشکوهش باقی مانده بود. داخل خانه، مثل داخل گردویی کرم‌خورده، خالی بود. چندین شب متوالی خواب این خانه را دیدم. خانه‌ای که به طرفش پیش می‌رفتم، مرا به یاد آن انداخت. به‌رغم روشنایی‌ها و اتومبیل‌ها، احساس خلا می‌کردم. تصور می‌کردم در آن‌سوی در ورودی با توده‌ای فروریخته و ویران روبه‌رو خواهم شد.*»

در این پاره از رمان «مرد خیابان» نویسنده برای گسترش متن و شاخ‌وبرگ‌دادن به صحنه از تداعی خاطراتِ راوی بهره می‌برد.

این شیوه زمانی جواب می‌دهد که خاطره‌ی راوی حتا اگر ربط مستقیمی هم به سیر داستان ندارد، دستِ‌کم حس‌و‌حال فضا را تقویت کند، از طرفی چنین تداعی‌هایی چندان نباید طولانی باشند تا روند ماجرا را مختل کنند.

اما بهترین راه تمرین این شیوه انجام آن در یادداشت‌های روزانه است. هنگام نوشتن‌ رخدادهای روزانه درباره‌ی هر یک از موضوعات از خودتان بپرسید: «این اتفاق کدام خاطره یا خاطره‌هایم را به یادم می‌آورد؟»
با مداومت در این تمرین‌ به‌تدریج توان ویژه‌یی در گسترش متن‌هایتان خواهید یافت.

شاهین کلانتری

*فریدریک دار، ترجمه‌ی عباس آگاهی، نشر جهان کتاب، ص ۱۰۸

#تردیدار
شیوه‌های شاخ‌و‌برگ‌دادن به متن داستان | ۳
@Shahinkalantari @Tardidar

پرسشی و کتابی

کتابی را می‌خوانی و کیف می‌کنی، همان کتاب را به دیگری می‌دهی ولی هیچ نمی‌پسندد.
خیال می‌کنی از بی‌ذوقی و بی‌مایگی طرف است؟

هرمز انصاری گفته بود: «اگر پرسش نداشته باشید، پاسخ به هیچ درد شما نمی‌خورد.»

تو از آن کتاب خوشت آمده، چون جوابی بوده به سؤالی از تو. بنابراین دیگری تقصیری ندارد، شاید لازم باشد پیش از کتاب پرسشی را در او برانگیزی.

از دیگرسو، به کتابی فکر کن که اول بار سال‌ها پیش خوانده‌یی و نپسندیده‌یی، اما همان کتاب‌، پس از چند سال فاصله و دوباره‌خوانی به کتاب محبوبت تبدیل شده‌ است، چون تجربه تو را به پرسش مناسب آن کتاب رسانده است.

اگر دوست داشتی نام آن کتاب را برایم بنویس.

شاهین کلانتری

#تردیدار
@Shahinkalantari @Tardidar