Telegram Web Link
زبان قدمتی چندهزار ساله دارد/ متاسفانه هنوز اطلسی از زبان و گویش ایرانی نداریم


دکتر عبدالمجید ارفعی، متخصص زبان‌های باستانی گفت: گویش‌های ایرانی پس از فرازونشیب‌های بسیار هویت ایرانی را حفظ کرد، زبان ما قدمتی چندهزار ساله دارد و امیدوارم که این دانشنامه‌ باعث حفظ زبان و گویش‌های ایرانی شود.
آیین رونمایی از «دانشنامه برخط زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» یکشنبه ۶ آبان در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. در این برنامه، کاظم موسوی بجنوردی، عبدالمجید ارفعی، ژاله آموزگار، محمّد دبیرمقدّم و نادره نفیسی سخنرانی کردند و پیام تصویریِ گارنیک آساطوریان، احمد پاکتچی و اسفندیار طاهری پخش شد. همچنین فیلم مستندی ساختۀ سهام‌الدّین بورقانی به نمایش در آمد.
امیدوارم دانشنامه باعث حفظ زبان و گویش‌های ایرانی شو
د
عبدالمجید ارفعی، متخصص زبان‌های باستانی و مترجم منشور کوروش هخامنشی گفت: گویش‌های ایرانی پس از فرازونشیب‌های بسیار هویت ایرانی را حفظ کرد، زبانی که از زمان هخامنشیان تکمیل شد و در ادامه بخش‌هایی از آن را دور انداختیم، زبان ما قدمتی چندهزار ساله دارد و امیدوارم که این دانشنامه باعث حفظ زبان و گویش‌های ایرانی شود.
او ادامه داد: نیاز نیست زبان را خراب کنیم، نباید کلمات فارسی را جمع عربی ببندیم، به خاطر دارم ۳۰ سال پیش نقدی درباره کتاب‌های تاریخ مدارس نوشته بودم و در بخشی عنوان کردم که چرا مثلاً از کلمه فرامین استفاده کردیم، پاسخ این بود که فلانی عرب‌ستیز است، یعنی فقط از ۲ صفحه مطلب همین را دیده بودند!
ارفعی افزود: همین حالا واژه‌های ایلامی در گویش‌های جنوبی رایج است، متاسفانه اروپایی‌ها بیش از ما در ۳۰-۴۰ سال گذشته به این موارد توجه داشته‌اند، صحبت دیگرم این است که برخی می‌گویند زبان عربی فنی‌تر است زیرا به عنوان مثال برای یک کلمه ۱۵ کلمه مشابه دارند، خیر این به معنای کامل بودن نیست بلکه به دلیل آن است که زبان عربی گویش‌های مختلف را در خود ادغام کرده است.
متاسفانه اطلس جامعی درباره زبان‌ها و گویش‌های ایرانی
نداری
م

🔸دکتر ژاله آموزگار دیگر سخنران این مراسم بود، او در ابتدا درباره اقدامات صورت گرفته برای چاپ این دانشنامه گفت: در سال ۱۳۸۹ طرح دانشنامه مطرح شده بود و در شورای عالی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی تصویب شد که این دانشنامه در ۴ جلد منتشر شود، گمان می‌رفت بتوانیم به اطلسی دست پیدا کنیم اما متاسفانه هنوز اطلسی از زبان و گویش ایرانی نداریم.
او افزود: نخستین کوشش‌های صورت گرفته را محمد صادق‌کیا انجام داد و با کمک نقشه‌برداری ارتش در جای جای ایران راهنمای گردآوری گویش را تدوین کرد و در دست ارتش گذاشت، این نخستین تلاش‌ها بود، پس از آن شادروان بهرام فره‌وشی که برنامه تلویزیونی ایران زمین را مدیریت کرد و برای گام برداشتن در این راه از بودجه برنامه بهره گرفت، در آن دوره دانشجویان او که بیشتر دانشجوی ادبیات بودند دست به گردآوری زدند و داستان‌های محلی گردآوری شد که اگر چنین نشده بود آن قسمت از زبان و فرهنگ و داستان را از دست داده بودیم.
🔸آموزگار ادامه داد: پس از آن دکتر یدالله ثمره از نیروی جهاد سازندگی فرم‌هایی در میانه دهه ۶۰ طراحی کرد که اطلاعات آن به صورت صوتی ثبت و ضبط شد اما در انباری قدیمی در حال نابودی بود که مانع آن شدیم، بسیاری از بزرگان و پژوهشگران پژوهشگاه میراث فرهنگی در حوزه گویش و زبان در حال کار هستند، پرسش این است که آیا این کارهای پراکنده به نتیجه می‌رسد؟ دیگر کشورها بیش از یکصد سال است که چنین اطلسی دارند.
🔸این متخصص فرهنگ و زبان‌های باستانی گفت: چندی پیش پیشنهاد تشکیل سازمانی با همکاری دانشگاه آزاد را دادم که در نقاط مختلف ایران دایر است چرا که با همکاری دانشگاه و دانشجویان زبان و ادبیات می‌توان زودتر به اهداف مورد نظر رسید، تصور می‌کنم بتوان نظر دولتمردان و سازمان‌ها را جذب کرد، همچنین امیدواریم تا چندی دیگر فعالیت ما در بخش‌های صوتی و تصویری هم بیشتر شود.

💎
🆔 @maneshparsi
اگر شاهنامه نمی‌بود...

١- ایران، گذشتهٔ پرشکوه خود را فراموش می‌کرد.

٢- مفاهیمی چون داد و دهش، خرد و راستی، والامنشی و دانش، با این برجستگی به گوش ایرانی نمی‌خورد، که قهرمانان نیکوکار شاهنامه آنها را در زندگی خود به نمود آورند.

٣- دو جبههٔ نیکی و بدی اینگونه رو در روی هم قرار نمی‌گرفتند که سرانجام هم به پیروزی نیکی و شکست تبه‌کار خاتمه یابد.

۴– زبان فارسی چنان بنیاد محکمی به خود نمی‌گرفت که از ترکستان چین تا ساحل مدیترانه و از هند و کشمیر و بنگال، تا قفقاز و آسیای مرکزی، نیمی از آسیا را بپوشاند، و حتی در اروپا تا سنی و هرزگوین پیش رود.

۵– ادبیات فارسی به این غنا و تنوع دست نمی‌یافت، که نزدیک به همهٔ سایه‌روشن‌های زندگی بشری را در خود جای دهد.

۶– عرفان ایرانی که ریشهٔ مشترک با شاهنامه دارد، اینگونه بالیده نمی‌شد.

۷- یک دید جهان‌شمول نسبت به زندگی، که فارغ باشد از افتراق‌های قومی و زبانی و آئینی، در تفکر ایرانی راه نمی‌یافت که بگوید:
تو داد و دهش کن، فریدون توئی...

دکتر #محمدعلی_اسلامی_ندوشن
[برای ارج‌نامهٔ دکتر #جلال_خالقی_مطلق]

منبع: فصلنامه‌ی پاژ (جشن‌نامه‌ی خالقی مطلق)
#شاهنامه

💎
🆔 @maneshparsi
Forwarded from بدانیم🌏
‍ ‍ ‍ برگی از تقویم تاریخ

۹ آبان سالروز درگذشت اِولین باغچه‌بان

(زاده سال ۱۳۰۷ ترکیه -- درگذشته ۹ آبان ۱۳۸۹ ترکیه) موسیقیدان

اِولین باغچه‌بان (به ترکی استانبولی: Evlin Bahceban) از بنیان‌گذاران اپرای تهران و از پیشگامان هنر آواز دسته‌جمعی (گروه کُر) در ایران و استاد پیانو بود.
وی در ۱۵ سالگی به کنسرواتوار دولتی آنکارا رفت و دوره پیانو و آواز را با درجه ممتاز به پایان رساند و در آنجا با ثمین باغچه‌بان آهنگساز ایرانی آشنا شد و ازدواج کردند.
وی به همراه همسرش به ایران آمد و در ۲۲ سالگی نخستین کلاس تخصصی آواز را در هنرستان عالی موسیقی تهران بنیان گذاشت. نتیجه این کلاس‌ها پرورش خوانندگان: حسین سرشار، محمد نوری، سودابه تاجبخش، پری ثمر، پری زنگنه، سودابه صفاییه و عنایت رضایی بود.
اِو به همراه منیر وکیلی، حشمت سنجری، فاخره صبا و چند هنرمند دیگر از پایه‌گذاران اپرای ایران و تالار رودکی هستند و او نخستین گروه کر یا آواز گروهی هنرستان عالی موسیقی را تشکیل داد که نخستین گام‌ها را در اجرای داستان‌های شاهنامه و متلهای ایرانی برداشت.
وی بعدها به خواست دربار گروه کری تشکیل داد که اعضایش بچه‌های بی‌سرپرست بودند و او به شهرستان‌ها رفته بود تا از میان شش هزار کودک و نوجوان و پسر و دختر، دویست نفر را با آزمایش صدا انتخاب کند. پیشرفت گروه آنچنان بود که کسی باور نمی‌کرد که این کودکان، همان بچه‌های بی‌سرپرستی هستند که به آن‌ها «عقب افتاده» می‌گفتند.
وی با اختیاراتی که داشت، یک کنسرواتوار، با همین کودکان ایجاد کرد و برای ساختن این هنرستان از پشتوانه مالی سازمان ملل استفاده کرد. این گروه حدود چهل اجرا در تالار رودکی داشت و حتی در مراسم تاجگذاری محمدرضاشاه نیز برنامه‌ای اجرا کرد. اجرای ده قطعه «رنگین کمون» ساخته ثمین باغچه‌بان با همکاری ارکستر سمفونیک رادیو وین اثر ماندگار این گروه‌ است.
با وقوع انقلاب ایران فعالیت‌های او و همسرش متوقف شد، تا این که در سال ۱۳۶۳ مجبور به مهاجرت به شهر استانبول ترکیه شدند. اِولین باغچه‌بان از سال ۱۳۶۳ در دانشگاه معمارسنان استانبول استادی رشته پیانو را بر عهده داشت و در سال ۱۳۷۳ بازنشسته شد.


 •🍃 @didYouKonw
#برگی_از_تقویم_تاریخ


#اولین_باغچه_بان، د
کورش افتخار و ستون سترگی برای انسجام ملی است

🔹رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه با نگاه علمی و کاوش‌های باستان‌شناسی می‌توان مردم را نسبت به موضوع کوروش آگاه کرد تصریح‌کرد: کوروش سرمایه‌ای برای انسجام ملی کشور است که نباید نادیده گرفته شود.

🔹مصطفی ده‌پهلوان رییس پژوهشگاه که در مراسم افتتاحیه دور دوم نشست « کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت » در پرتو اسناد و مدارک تاریخی؛ پژوهش‌های باستان‌شناسی و زبان‌شناسی سخن می‌گفت، ایران را سرزمینی ریشه‌دار با عمق فرهنگی، دینی و سیاسی غیر قابل وصف خواند و تصریح‌کرد:  ایران سرزمینی با تاریخی به بلندای حیات بشری با ادبیات غنی، بزرگ مردان و بزرگ زنان بسیار است.

🔹او با بیان‌اینکه، امروز قرار است استادان حاضر در این جمع از نگاه فلاسفه غرب به تاریخ ایران و نام‌آورانی همچون زردشت و کوروش برای ما سخن بگویند گفت: امروز موضوع کوروش و موضوعات دیگر تبدیل به حساسیت‌های نابجا و نالازمی در کشور شده است. کوروش امروز یا به دست منکران‌اش و یا بدست افراطیون با اهداف شوم افتاده است. کوروش افتخار و ستون سترگی برای انسجام ملی است و این سرمایه فرهنگی و تاریخی و دینی را نباید نادیده بگیریم و با نگاه علمی کوروش را برای جوانان و جهانیان شرح دهیم و بگوییم او که بود و چرا مهم است.

🔹ده‌پهلوان افزود: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، باید در این روزها یک اندیشگاه و محلی برای اندیشیدن باشد، محلی که کنشگرانه در بزنگاه‌های تاریخی به مسائل پرچالش تاریخی ایران ورود و زمینه‌های لازم برای حفاظت از مواریث فرهنگی کشور را فراهم کند.

او خاطرنشان‌ساخت: امیدوارم سال آینده بتوانیم دور سوم این نشست را با نگاهی علمی در مرودشت برگزار کنیم.

🔹رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با طرح این پرسش که چرا باید در روز هفتم آبان پاسارگاد و تخت جمشید بسته شود تصریح‌کرد: با نگاه علمی و کاوش‌های باستان‌شناسی می‌توان مردم را نسبت به موضوع کوروش آگاه کرد.…
💎
🆔 @maneshparsi
مجسمه‌های ساخته شده از ‎#کوروش_بزرگ در سرتاسر جهان :

مجسمه کوروش بزرگ در کشور تاجیکستان -دوشنبه 1⃣

‏کوروش بزرگ در آمریکا _اتلانتا 2⃣

‏مجسمه کوروش بزرگ سیدنی_استرالیا 3⃣

‏مجسمه کوروش بزرگ در هامبورگ آلمان 4⃣
💎
🆔 @maneshparsi
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
اهمیت کوروش بزرگ نزد ما ایرانیان در این است که ایشان نماینده و مجریِ «اندیشهٔ ایرانی» یعنی مزدیسنا (آیینِ زرتشتی) بودند. ایشان اندیشهٔ نیکِ اشوزرتشت را به «گفتار و کردار» تبدیل‌کردند.

یادآوری‌می‌کنم که فرهنگ از اندیشه می‌آید؛ بنابراین نخست به «اندیشهٔ» نیک می‌رسیم و با اجرا و پیاده‌سازی اندیشهٔ نیک در گفتار و کردار، به «فرهنگِ نیک» می‌رسیم.

💎
🆔 @maneshparsi
آشنایی با منشور کوروش بزرگ

منشور #کوروش_هخامنشی، کهن‌ترین بیانیه حقوق بشرِ شناخته شده جهان و سند سربلندی ایرانیان از همزیستی آشتی‌جویانه و گرامیداشتِ باورها و اندیشه‌های همه مردمان تابعه در هنگامه بنیادگذاری نخستین امپراطوری جهان است

کوروش ملقب به کوروش بزرگ یا کوروش کبیر همچنین معروف به کوروش دوم نخستین پادشاه و بنیان‌گذار سلسله هخامنشی بود. کوروش به مدت 30 سال، از سال 559 تا سال 529 قبل از میلاد بر ایران سلطنت کرده بود.

در سال ۱۲۵۸ ، به دنبال کاوش‌های گروهی انگلیسی در معبد بزرگ اِسَـگیلَـه (نیایشگاه مَـردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر باستانی بـابِـل در میان‌دورود (بین‌النهرین) استوانه‌ای از گل پخته بدست باستان‌شناسی کـلدانی به نام «هرمز رسـام» پیدا شد که امروزه در موزه ملی بریتانیا نگهداری می‌شود.

منشور کوروش استوانه ای سفالین از جنس رس بوده، 23 سانتیمتر طول و 11 سانتیمتر عرض دارد و حدود 40 سطر به زبان اکدی و به خط میخی بابلی روی آن حک شده است.

بررسی‌های نخستین نشان ‌داد که گرداگرد این استوانه گِـلین را نوشته‌هایی به خط و زبان بابلی نو (اَکَـدی) در برگرفته که گمان می‌رفت نبشته‌ای از فرمانروایان آشور و بابِـل باشد.

اما بررسی‌های بیشتری که پس از گرته‌برداری و آوانویسی و ترجمه آن انجام شد، نشان داد که این نبشته در سال ۵۳۸ پیش از میلاد به فرمان کوروش بزرگ هخامنشی (۵۵۰-۵۳۰ پ‌م.) و به هنگام ورود به شهر بابل نوشته شده است.

شکل ظاهری این فرمان، به مانند استوانه‌ای دیده می‌شود که میانه آن قطورتر از دوسوی آن است. انتشار و ثبت فرمان‌ها و یادمان‌های رسمی روی استوانه گِلین و نیز روی لوحه‌های مسطح، از سابقه‌ای دیرین در ایران و میاندورود برخوردار بوده، که گونه استوانه‌ای آن نسبت به بقیه، پایداری و دوام بیشتری داشته است.

بی‌تردید این فرمان در نسخه‌های متعددی برای ارسال به نواحی گوناگون نوشته شده بوده که امروزه تنها یکی از آنها باقی مانده است.

استوانه کوروش آسیب‌هایی جدی به خود دیده، به طوری که بسیاری از سطرهای آن از بین رفته و یا بر اثر فرسودگی بیش از اندازه قابل خواندن نیست. نبشته‌های بخش‌های آسیب‌دیده را تنها با توجه به اندازه فضای خالی و برخی حروف باقی مانده در آن می‌توان تا حدودی بازسازی کرد که در این بازسازی نیز، بی‌گمان احتمال اشتباه‌ وجود دارد.

در دانشگاه ییل کتیبه کوچک و آسیب‌‌دیده‌ای نگهداری می‌شود که ریشارد بِرگِر در سال ۱۹۷۵ آنرا بخشی گمشده از استوانه کورش دانست. این بخش توسط وی به کتیبه اصلی اضافه شد.

http://www.iranboom.ir/nam-avaran/koroshe-bozorg/1355-ashenaei-ba-manshor-korosh-bozorg.html

💎
🆔 @maneshparsi
*بیهقی آرش است!*

دکتر ژاله آموزگار

🔹ما همگی مانای فردوسی را در خود داریم این مانا در دست من و شما می‌گردد.
🔹آرش داستانی، نمادیست از من و شما، فردوسی آرش است.
🔹او همچون آرش همه وجودش را در "شاهنامه" می‌ریزد *پرتابش می‌کند تا سایه‌بان من و شما شود که در زیر آن "هویتمان" را فراموش نکنیم*. ما همه آرشیم!
🔹حافظ آرش است! او *تفکر عمیق ایرانی* را در لابلای سروده های آسمانی‌ش جای می‌دهد تا همه بدانند ما اهل تفکر بودیم.
🔹سعدی آرش است! او جهان را در می‌نوردد توشه بر می‌چیند یاد می‌گیرد، داستان‌هایش مَثل می‌شود تا همه بدانند که *جوانمردی را نباید کشت*.
🔹بیهقی آرش است! او وجودش را در "داستان حسنک" می‌ریزد تا ما بخوانیم و بدانیم و *عبرت* بگیریم.

🔥ما مانای ایرانی را دست به دست می کنیم به هم می دهیم تا ایران ما همیشه سرفراز بماند.

🔥ما فره ایرانی را با چنگ و دندان حفظ می‌کنیم همچون برزایزد به آب می‌زنیم از آتش روسفید سر بر می‌آوریم اما نمی‌گذاریم فره ایرانی به دست انیران بیفت
د.


💎
🆔 @maneshparsi
یازدهم آبان برابر با اول نوامبر سالروز قتل مشکوک دولتمرد بزرگ ایرانی. خواجه نظام ملک.

صاحب کتاب سیاست نامه ( در باب حکومت داری )

◽️ یادگار سه گانه خواجه نظام ملک برای ایرانیان

◽️ دستور داد سال شمار خورشیدی فراهم شود و جایگزین سال شمار قمری شود

▫️دستور بازنویسی شاهنامه فردوسی تا زبان فارسی تقویت شود

▫️ برافراشتن دانشگاه های نظامیه که ریشه و پایه دانشگاه های امروزی جهان شد

💎
🆔 @maneshparsi
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
یکی از عجایبی که در دوره هخامنشی ایجاد شده و تحسین تمامی مهندسان جهان را به همراه داشته است.

#قنات_قصبه_گناباد


💎
🆔 @maneshparsi
‍ ‍ ‍ برگی از تقویم تاریخ

۱۲ آبان عزل اميركبير از صدارت

اميركبير، پس از به سلطنت رسیدن ناصر‌الدين‌شاه، به‌عنوان صدراعظم برگزيده شد. در ابتدا استفاده از القاب و تعارفات بی‌معنا را در نامه‏‌های اداری حذف كرد و مانع گرفتن رشوه از مردم شد و جلوی اختيارات بی‌حساب و نامشروع درباريان را گرفت. وی برای سر و سامان دادن دخل و خرج کشور، بيشتر مستمری‌هايى كه اشخاص با نفوذ مانند شاهزادگان و اُمرای لشكر، بدون استحقاق از خزانه‏ دولت دريافت مي‏كردند، قطع کرد. گرفتن ماليات‏‌ها را بر اساس صحيحی قرار داد، چنان كه در اندك مدتی، خزانه‏ خالی مملكت از درآمد ماليات پُر شد. بر گسترش كشاورزی همت ورزيد و مدرسه‏ عالی دارالفنون را تاسيس كرد. هم‏چنين دست سفيران روس و انگليس را از دخالت در امور داخلی ايران كوتاه ساخت و بَست نشستن در محل سفارت آنان را ممنوع اعلام کرد. لياقت و تدبير و پاکی اخلاق او موجب وحشت درباريان ناپاك و حسودان شد آنچنان که شاه بی‌تجربه را با تحريكات فراوان به‌عزل وی تشويق كردند.
سرانجام بر اثر دسيسه‌های اطرافيان به‌ويژه مهدعُليا مادر ناصرالدين‌شاه، اميركبير در ۱۲  آبان ۱۲۶۸ از صدارت عزل شد و ميرزا آقاخان نوری به‌جای او به‌صدارت رسيد.



💎
🆔 @maneshparsi
#برگی_از_تقویم_تاریخ


#عزل_امیرکبیر
🔺صدها شیء باستانی ساسانی در عراق کشف شد

اسدالله_حقانی


به تازگی حدود ۵۰۰ شیء باستانی از دوران بابل باستان توسط باستان‌شناسان کشف شده که بعضی از آن‌ها با وجود گذشت بیش از ۳ هزار سال همچنان در شرایط مناسبی حفظ شده‌اند.

🔸 حدود ۵۰۰ شیء باستانی ارزشمند که به دوران ساسانیان بازمی‌گردند، در عراق کشف شده است. این مجموعه شامل چندین قطعه سفال‌، مهر و لوح‌ گلی به خط میخی بوده که تکامل یکی از اولین تمدن‌های بشری را نشان می‌دهد.

🔸خط میخی یکی از کهن‌ترین شیوه‌های نگارش شناخته‌شده بوده و بیش از ۳ هزار سال مورد استفاده قرار گرفته است.

🔸کارشناسان معتقدند که دلیل اصلی ناپدید شدن خط میخی، عدم وجود الفبا در آن بوده است. این خط به جای حروف الفبا، از سیستمی مبتنی بر هجا استفاده می‌کرد که برای نوشتن نیازمند دانستن نمادهای زیادی بود.

🔸محوطه حفاری باستان‌شناسان به دو بخش «الف» و «ب» تقسیم شده است./میراث آریا
💎
🆔 @maneshparsi
💥سوی رستم آمد چو کوهی سیاه
💥از آهنش ساعد ز آهن کلاه
💥ازو شد دل پیلتن پرنهیب
💥بترسید کامد به تنگی نشیب

💎
🆔 @maneshparsi
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
۱۴ آبان روز مازندران شاد باش🌹

۱۴ آبان ‌روز مازندران⁩ است. این روز بهانه‌ای است برای شناخت بیشتر از زبان، لباس و آداب‌ و رسوم استان ‌مازندران⁩ و گسترش گردشگری فرهنگی در این استان زيبا.

فردوسی طوسی در وصف مازندران سروده است:

که مازندران شهر ما یاد باد
همیشه بر و بومش آباد باد
که در بوستانش همیشه گلست
به کوه اندرون لاله و سنبلست
هوا خوشگوار و زمین پرنگار
نه گرم و نه سرد و همیشه بهار
نوازنده بلبل به باغ اندرون
گرازنده آهو به راغ اندرون
همیشه بیاساید از خفت و خوی
همه ساله هرجای رنگست و بوی
گلابست گویی به جویش روان
همی شاد گردد ز بویش روان
دی و بهمن و آذر و فرودین
همیشه پر از لاله بینی زمین
همه ساله خندان لب جویبار
به هر جای باز شکاری به کار
سراسر همه کشور آراسته
ز دیبا و دینار وز خواسته
بتان پرستنده با تاج زر
همه نامداران به زرین کمر

با آرزوی سلامتی برای تمام مردم مهمان‌نواز مازندران

💎
🆔 @maneshparsi
ستاره‌شناسی در ایران باستان - رصدخانه مراغه - بخش نخست

🔹در روزگاری که خبری از تلسکوپ و دوربین‌های نجومی نبود، خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه‌ای را بنا کرد که سال‌ها به عنوان پیشرفته‌ترین رصد خانه جهان شناخته می‌شد. رصدخانه مراغه که در مجموعه تاریخی افلاک نما برای مطالعات فصلی و نجومی دانشمندان ایرانی بنا شد دستور ساخت آن را هلاکوخان مغول صادر کرده بود. این روزها آثار کمی از آن به جا مانده است، یادگاری از دوران طلایی علم و فرهنگ ایران در دنیا به شمار می‌آید که در سال657 بنا شد و در برپایی آن شخصیت‌های بزرگی مثل علامه قطب الدین فخرالدین مراغی، محی الدین مغربی، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و دیگر بزرگان آن روزگار شرکت داشته اند. در سال 657 هجری قمری، خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ ایران، نقشه‌ای به دست «فخرالدین ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغی»، معمار معروف آن عصر داد تا ساختمانی بر فراز تپه‌ای در شمال مراغه بسازد. این ساختمان که در دوره ایلخانی ساخته شد همان رصدخانه مشهور مراغه است.بنای رصـدخانه، 15سال طول کشید. به امر هلاکو کتاب‌ها و اسباب و آلات علمی و نجومی بسیار که از فتح بغداد به دست آورده بود درآنجا متـمرکز شد. این مجموعه تا سال 703 هجری آباد بود لیـکن پس از آن بر اثر زلزله‌های سخت، بی توجهی حکام رو به ویرانی رفت و در حال حاضر آثاری از بناهای متعلقهٔ آن باقی مانده است. این بنا تا زمان سلطان محمّد خدابنده فعال بود و ویرانی آن به طور کامل و دقیق هنوز مشخص نشده است که در چه سالی بوده است ولی در نوشته‌های «حمدالله مستوفی» در سال 720 به ویران بودن آن اشاره شده است.

🔹رصدخانه مراغه 167 سال پیش از احداث رصدخانه سمرقند ساخته شد و در زمان آبادانی یکی از معتبرترین رصدخانه‌های جهان بود. زیج معروف ایلخانی حاصل فعالیت‌های این رصدخانه است. در آن زمان به فرمان «قوبیلای قآن» امپراطور چین و برادر هلاکو خان کارشناسانی برای آموزش و الگو برداری از رصدخانه مراغه به این شهر آمده، پس از مراجعت به چین رصدخانه‌ای به تقلید از رصدخانه مراغه ساختند. علاوه بر رصدخانه چین همچنین رصدخانه‌های سمرقند، استانبول و هند از روی رصدخانه مراغه ساخته شده‌اند.‏تپه‌ای که رصدخانه در آن واقع شده است به طول 510 و عرض تقریبی217 متر و به ارتفاع 110 متر که در غرب شرق مراغه واقع شده است و قسمت‌های مختلف رصدخانه روی آن قرار دارد؛ این بخش‌ها عبارت هستند از برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنجگانه و کتابخانه.‏

🔹خواجه نصیر با همکاری دانشمندانی که به دربار هلاکو دعوت کرده بود به اختراع و ساخت و نصب دستگاه‌های مورد نیاز رصد ستارگان اقدام کرد و این کار 3 سال به طول انجامید. رصدخانه مراغه از چنان دستگاه‌های پیشرفته و دقیقی ساخته شده بود که تا 300 سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می‌گرفت. «مهندس العرضی» مسئولیت نظارت بر ساخت این دستگاه‌ها را در زمان خواجه بر عهده داشت و رساله‌ای هم در این مورد نوشته است. خواجه نصیر روش‌های استفاده از ساعت آفتابی را نیز برای رصد کشف کرد. برخی دیگر از دستگاه‌های رصدی عبارت بودند از: ذات‌الحق بزرگ، ذات‌السموات، ربع مجیب متحرک، کره فلکی، کره زمین و انواع اسطرلاب‌ها. خواجه نصیر کتاب «زیج ایلخانی» را هم در این زمان گردآوری کرد و تا پایان عمر یعنی 15 سال، اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت.
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhe-eslami/8541-setare-shenasi-rasad-khane-maraghe-1.html


ستاره‌شناسی در ایران باستان - رصدخانه مراغه - بخش دوم
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhe-eslami/9059-setare-shenasi-rasad-khane-maraghe-2.html


💎
🆔 @maneshparsi
2024/11/05 00:20:53
Back to Top
HTML Embed Code: