علم خداوند به اشیاء قبل از خلقت
در این مطلب تلاش میکنیم به یکی از شبهاتی که درباره علمِ خداوندِ تبارک و تعالی مطرح میشود، پاسخ دهیم.
متنِ شبهه:
خدا به ذاتِ خودش عالم است. اما به مخلوقاتش عالم نیست، زیرا اگر خدا به مخلوقاتش عالم باشد، این عالم بودنِ ذاتش باید ازلی باشد در حالی که مخلوقات نبودند و موجود شدند(حادث هستند). پس علم به آن ها تعلق نمی گیرد، زیرا علم تابع معلوم است و قبل از ایجاد مخلوقات، معلومی نبوده است، پس خدا قبل از ایجاد مخلوقات به آن ها عالم نبوده است.
جوابِ شبهه بر اساس مبانی متکلمین:
اولاً: آن چیزی که فرستادگانِ الهی به وسیله برهان عقلی به ما آموخته اند، این است که ذاتِ عالمِ خداوندِ تبارک و تعالی، موجودی بدونِ زمان است. بر این اساس شبهه از ریشه باطل خواهد بود زیرا کسی که چنین شبهه ای را مطرح می کند، مبنای شبهه اش این است که ذاتِ عالمِ خداوند در زمان قبل از ایجاد اشیا بوده و در زمان بعد از ایجاد اشیا هم هست! در حالی که خداوند تبارک و تعالی نه قبل از ایجاد مخلوقات است و نه همراه با مخلوقات است و نه بعد از مخلوقات است! او مطلقا زمان ندارد و به قبل و بعد و همراه بودن زمانی توصیف نمی شود.
ثانیاً: معنای تبعیت علم از معلوم، این است که: مُتعلقِ علم [یا همان معلوم] واقعش همان چیزی باشد که علم می گوید. برای مثال اگر زید عالم به موجود بودن عمرو است، باید در واقع هم عمرو موجود باشد و الا این جهل خواهد بود، نه علم. اما باید توجه داشت که این مطلب، غیر از این است که هستیِ علم، تابع هستی معلوم باشد. بله ما تایید می کنیم که علم تابع معلوم است، اما نمی پذیریم که هستیِ علم، تابع هستیِ معلوم باشد. قطعا علم خدا تابع معلوم است به این معنا که متعلق علم خدا [یا همان معلوم] واقعش همان گونه است که علمِ خدا می گوید. ولی هستیِ علمِ خدا، تابع هستی معلوم نیست تا اشکال شود که در فرض معدوم بودن شئ، علم نباید به آن تعلق بگیرد!
@madraseh_kalam
در این مطلب تلاش میکنیم به یکی از شبهاتی که درباره علمِ خداوندِ تبارک و تعالی مطرح میشود، پاسخ دهیم.
متنِ شبهه:
خدا به ذاتِ خودش عالم است. اما به مخلوقاتش عالم نیست، زیرا اگر خدا به مخلوقاتش عالم باشد، این عالم بودنِ ذاتش باید ازلی باشد در حالی که مخلوقات نبودند و موجود شدند(حادث هستند). پس علم به آن ها تعلق نمی گیرد، زیرا علم تابع معلوم است و قبل از ایجاد مخلوقات، معلومی نبوده است، پس خدا قبل از ایجاد مخلوقات به آن ها عالم نبوده است.
جوابِ شبهه بر اساس مبانی متکلمین:
اولاً: آن چیزی که فرستادگانِ الهی به وسیله برهان عقلی به ما آموخته اند، این است که ذاتِ عالمِ خداوندِ تبارک و تعالی، موجودی بدونِ زمان است. بر این اساس شبهه از ریشه باطل خواهد بود زیرا کسی که چنین شبهه ای را مطرح می کند، مبنای شبهه اش این است که ذاتِ عالمِ خداوند در زمان قبل از ایجاد اشیا بوده و در زمان بعد از ایجاد اشیا هم هست! در حالی که خداوند تبارک و تعالی نه قبل از ایجاد مخلوقات است و نه همراه با مخلوقات است و نه بعد از مخلوقات است! او مطلقا زمان ندارد و به قبل و بعد و همراه بودن زمانی توصیف نمی شود.
ثانیاً: معنای تبعیت علم از معلوم، این است که: مُتعلقِ علم [یا همان معلوم] واقعش همان چیزی باشد که علم می گوید. برای مثال اگر زید عالم به موجود بودن عمرو است، باید در واقع هم عمرو موجود باشد و الا این جهل خواهد بود، نه علم. اما باید توجه داشت که این مطلب، غیر از این است که هستیِ علم، تابع هستی معلوم باشد. بله ما تایید می کنیم که علم تابع معلوم است، اما نمی پذیریم که هستیِ علم، تابع هستیِ معلوم باشد. قطعا علم خدا تابع معلوم است به این معنا که متعلق علم خدا [یا همان معلوم] واقعش همان گونه است که علمِ خدا می گوید. ولی هستیِ علمِ خدا، تابع هستی معلوم نیست تا اشکال شود که در فرض معدوم بودن شئ، علم نباید به آن تعلق بگیرد!
@madraseh_kalam
آیا علمِ خداوند سببِ جبرِ بندگان میشود؟
برخی علمِ ازلیِ خداوند به رویداد ها را لازمه وقوع جبر در افعالِ انسان ها میدانند. ما در این نوشته تلاش میکنیم به این شبهه پاسخ دهیم.
متنِ شُبهه:
آیا قبل از این که کاری انجام شود، خدا می داند که آن کار قرار است انجام شود؟ مثلا قبل از این که زید شراب بخورد آیا خداوند می داند که او قرار است شراب بخورد؟ اگر می داند پس شراب خوردنِ زید از جهت عقلی تحققش واجب و ضروری است. زیرا اگر چنین چیزی محقق نشود، علم خدا جهل خواهد بود، پس زید مجبور است که شراب بخورد.
جوابِ شُبهه:
اولاً: علم عبارت است از چیزی که معلوم را برای عالم کشف می کند. مثلا علم به درخت، درخت را برای شخص عالم کشف می کند. علم به اژدهای هفت سر، اژدهای هفت سر را برای شخصِ عالم کشف می کند. با این توضیحات مشخص می شود که شأن علم، منحصرا "کاشفیت" است و نه چیز دیگر. اشتباه کسانی که چنین شبهه ای را مطرح می کنند این است که آنان گمان می کنند شأن علم، "علیت" است. در حالی که علم جنبه علیت ندارد و صرفاً کاشفیت دارد فلذا علم به شئ چه قبل از آن و چه همزمان با آن و چه بعد از آن، سبب جبر نمی شود.
ثانیاً: صحیح این است که گفته شود چون در آینده از افراد، افعال اختیاریه ای صادر می شود، خداوند عالم است به این که آن افعال اختیاریه از آن ها صادر می شود. مثلا چون زید به اختیار خودش در آینده صدقه می دهد، خداوند تعالی می داند که زید در آینده به اختیار خودش صدقه می دهد. یا مثلا چون عمرو در آینده به اختیار خودش نماز نمی خواند، خداوند تعالی می داند که عمرو به اختیار خودش نماز نخواهد خواند. با این بیان واضح می شود که علم به شئ، ارتباطی به جبری بودن آن ندارد.
ثالثاً: اشکال کننده گمان کرده که ذاتِ عالم خداوند قبل و همراه و بعد از تحقق افعال و کار های افراد، موجود است. در حالی که قبل و همراه و بعد، از متعلقات زمانی هستند و از آنجایی که عقل حکم می کند بر این که ذات عالم خداوند تبارک و تعالی زمان ندارد، دانسته می شود که او تبارک و تعالی نه قبل از تحقق کار های افراد موجود است و نه همراه با تحقق آن ها و نه بعد از تحقق آن ها. فلذا اشکال کننده نسبت به این مطلب اشکال تصوری دارد.
@madraseh_kalam
برخی علمِ ازلیِ خداوند به رویداد ها را لازمه وقوع جبر در افعالِ انسان ها میدانند. ما در این نوشته تلاش میکنیم به این شبهه پاسخ دهیم.
متنِ شُبهه:
آیا قبل از این که کاری انجام شود، خدا می داند که آن کار قرار است انجام شود؟ مثلا قبل از این که زید شراب بخورد آیا خداوند می داند که او قرار است شراب بخورد؟ اگر می داند پس شراب خوردنِ زید از جهت عقلی تحققش واجب و ضروری است. زیرا اگر چنین چیزی محقق نشود، علم خدا جهل خواهد بود، پس زید مجبور است که شراب بخورد.
جوابِ شُبهه:
اولاً: علم عبارت است از چیزی که معلوم را برای عالم کشف می کند. مثلا علم به درخت، درخت را برای شخص عالم کشف می کند. علم به اژدهای هفت سر، اژدهای هفت سر را برای شخصِ عالم کشف می کند. با این توضیحات مشخص می شود که شأن علم، منحصرا "کاشفیت" است و نه چیز دیگر. اشتباه کسانی که چنین شبهه ای را مطرح می کنند این است که آنان گمان می کنند شأن علم، "علیت" است. در حالی که علم جنبه علیت ندارد و صرفاً کاشفیت دارد فلذا علم به شئ چه قبل از آن و چه همزمان با آن و چه بعد از آن، سبب جبر نمی شود.
ثانیاً: صحیح این است که گفته شود چون در آینده از افراد، افعال اختیاریه ای صادر می شود، خداوند عالم است به این که آن افعال اختیاریه از آن ها صادر می شود. مثلا چون زید به اختیار خودش در آینده صدقه می دهد، خداوند تعالی می داند که زید در آینده به اختیار خودش صدقه می دهد. یا مثلا چون عمرو در آینده به اختیار خودش نماز نمی خواند، خداوند تعالی می داند که عمرو به اختیار خودش نماز نخواهد خواند. با این بیان واضح می شود که علم به شئ، ارتباطی به جبری بودن آن ندارد.
ثالثاً: اشکال کننده گمان کرده که ذاتِ عالم خداوند قبل و همراه و بعد از تحقق افعال و کار های افراد، موجود است. در حالی که قبل و همراه و بعد، از متعلقات زمانی هستند و از آنجایی که عقل حکم می کند بر این که ذات عالم خداوند تبارک و تعالی زمان ندارد، دانسته می شود که او تبارک و تعالی نه قبل از تحقق کار های افراد موجود است و نه همراه با تحقق آن ها و نه بعد از تحقق آن ها. فلذا اشکال کننده نسبت به این مطلب اشکال تصوری دارد.
@madraseh_kalam
سروش
🔷️نکاتی جالب از آقای سروش درباره علاقه برخی بزرگان تصوف به پسرکان زیباروی و ...
#نقد_صوفیه
@madraseh_kalam
#نقد_صوفیه
@madraseh_kalam
علم خداوند متعال به جزئیات
برخی لازمه علمِ خداوندِ متعال به جزئیاتِ امور و رویداد ها را تغییر در ذاتِ خداوندِ متعال میدانند و لذا عالم بودن خداوند متعال به جزئیات را رد میکنند. در این نوشته پاسخی به این شبهه داده خواهد شد.
متنِ شُبهه:
زمانی که معلوم تغییر می کند، واجب است که علم هم تغییر کند، زیرا اگر چنین نباشد مطابقتِ بین علم و معلوم از بین می رود. جزئیاتِ زمانیه متغیر هستند، پس اگر معلوم برای خدا باشند لازم می آید تغیر در علم خدا و تغیر در علم خدا هم مُحال است. مثلا اگر خدا عالم باشد به این که زید الان دوچرخه سواری می کند، لازم می آید که وقتی زید از دوچرخه سواری متوقف شد و شروع به بستنی خوردن کرد علم خدا هم تغییر کند زیرا اگر علم خدا تغییر نکند دیگر مطابقتی بین علم و معلوم نخواهد بود؛ به این بیان که علم می شود دوچرخه سواری زید اما معلوم بستنی خوردن زید است. پس خدا عالم به جزئیات زمانیه نیست! بلکه عالم به کُلیات است. مثلا خدا به طور کلی عالم است به این که زید گاهی دوچرخه سواری می کند، گاهی می خوابد، گاهی غذا می خورد و...
جوابِ شُبهه:
اولاً: مبنای این شبهه اینست که علم خداوند تبارک و تعالی به اشیا علم حسی باشد. زیرا مضمونِ گفتارشان اینست که «علم زمانی محقق می شود که معلوم، محقق شده باشد» و این یعنی شرط بودن همزمانی بین علم و معلوم. در حالی که همزمان بودن علم و معلوم منحصراً در جایی است که علم حسی باشد. مثلا زید نمی تواند نسبت به وقایع ده سال آینده علمِ حسی داشته باشد، زیرا اصلا زمان تحقق آن ها نرسیده است تا با جوارح خود آن ها را حس کند و برایش علم حسی حاصل شود. در حالی که نزد ما مسلم و قطعی است که علمِ خداوند تبارک و تعالی مانند بعضی از علوم مخلوقات، علم حسی نیست. ما با برهانِ عقلی ثابت میکنیم که خداوند وجود دارد و این خدای موجود، عالم و آگاه هست؛ همچنین بنابر برهان عقلی میدانیم که مصداقِ علم خداوند همان ذات بدون اجزاء او است. اما علم خداوند را حاصلِ تلاش، مشاهده، یادگیری و به دست آمدن و تحصیل و تغییرِ صورت هایِ ذهنی نمیدانیم که حال با تغییرِ جزئیات و رخ دادنِ رویداد ها و پدیده ها علم او یا همان ذاتِ او تعالی دچار تغییر و دگرگونی شود.
ثانیاً: مبنای دیگر این شبهه این است که ذاتِ عالم خداوند تبارک و تعالی، از جهتِ زمانی قبل و همراه و بعد از وقایع و حوادث باشد. در حالی که ذاتِ عالمِ خداوند تبارک و تعالی نه قبل از چیزی است و نه همراه با چیزی است و نه بعد از چیزی است زیرا او تعالی "مطلقاً زمان ندارد."
ثالثاً: خداوندِ تبارک و تعالی در لا زمان، عالم است به این که هر کسی در هر زمانی چه کاری را انجام می دهد و چه کاری را انجام نمی دهد. برای مثال ذات عالم خداوند در لا زمان، عالم است به این که زید از فلان زمان تا فلان زمان دوچرخه سواری می کند، بعد از فلان زمان تا فلان زمان نماز می خواند، بعد از فلان زمان تا فلان زمان می خوابد... با توجه به چنین بیانی از بحث، روشن می شود کسانی که چنین اشکالی را مطرح می کنند نسبت به اصلِ مطلب "اشکالِ تصوری" دارند.
@madraseh_kalam
برخی لازمه علمِ خداوندِ متعال به جزئیاتِ امور و رویداد ها را تغییر در ذاتِ خداوندِ متعال میدانند و لذا عالم بودن خداوند متعال به جزئیات را رد میکنند. در این نوشته پاسخی به این شبهه داده خواهد شد.
متنِ شُبهه:
زمانی که معلوم تغییر می کند، واجب است که علم هم تغییر کند، زیرا اگر چنین نباشد مطابقتِ بین علم و معلوم از بین می رود. جزئیاتِ زمانیه متغیر هستند، پس اگر معلوم برای خدا باشند لازم می آید تغیر در علم خدا و تغیر در علم خدا هم مُحال است. مثلا اگر خدا عالم باشد به این که زید الان دوچرخه سواری می کند، لازم می آید که وقتی زید از دوچرخه سواری متوقف شد و شروع به بستنی خوردن کرد علم خدا هم تغییر کند زیرا اگر علم خدا تغییر نکند دیگر مطابقتی بین علم و معلوم نخواهد بود؛ به این بیان که علم می شود دوچرخه سواری زید اما معلوم بستنی خوردن زید است. پس خدا عالم به جزئیات زمانیه نیست! بلکه عالم به کُلیات است. مثلا خدا به طور کلی عالم است به این که زید گاهی دوچرخه سواری می کند، گاهی می خوابد، گاهی غذا می خورد و...
جوابِ شُبهه:
اولاً: مبنای این شبهه اینست که علم خداوند تبارک و تعالی به اشیا علم حسی باشد. زیرا مضمونِ گفتارشان اینست که «علم زمانی محقق می شود که معلوم، محقق شده باشد» و این یعنی شرط بودن همزمانی بین علم و معلوم. در حالی که همزمان بودن علم و معلوم منحصراً در جایی است که علم حسی باشد. مثلا زید نمی تواند نسبت به وقایع ده سال آینده علمِ حسی داشته باشد، زیرا اصلا زمان تحقق آن ها نرسیده است تا با جوارح خود آن ها را حس کند و برایش علم حسی حاصل شود. در حالی که نزد ما مسلم و قطعی است که علمِ خداوند تبارک و تعالی مانند بعضی از علوم مخلوقات، علم حسی نیست. ما با برهانِ عقلی ثابت میکنیم که خداوند وجود دارد و این خدای موجود، عالم و آگاه هست؛ همچنین بنابر برهان عقلی میدانیم که مصداقِ علم خداوند همان ذات بدون اجزاء او است. اما علم خداوند را حاصلِ تلاش، مشاهده، یادگیری و به دست آمدن و تحصیل و تغییرِ صورت هایِ ذهنی نمیدانیم که حال با تغییرِ جزئیات و رخ دادنِ رویداد ها و پدیده ها علم او یا همان ذاتِ او تعالی دچار تغییر و دگرگونی شود.
ثانیاً: مبنای دیگر این شبهه این است که ذاتِ عالم خداوند تبارک و تعالی، از جهتِ زمانی قبل و همراه و بعد از وقایع و حوادث باشد. در حالی که ذاتِ عالمِ خداوند تبارک و تعالی نه قبل از چیزی است و نه همراه با چیزی است و نه بعد از چیزی است زیرا او تعالی "مطلقاً زمان ندارد."
ثالثاً: خداوندِ تبارک و تعالی در لا زمان، عالم است به این که هر کسی در هر زمانی چه کاری را انجام می دهد و چه کاری را انجام نمی دهد. برای مثال ذات عالم خداوند در لا زمان، عالم است به این که زید از فلان زمان تا فلان زمان دوچرخه سواری می کند، بعد از فلان زمان تا فلان زمان نماز می خواند، بعد از فلان زمان تا فلان زمان می خوابد... با توجه به چنین بیانی از بحث، روشن می شود کسانی که چنین اشکالی را مطرح می کنند نسبت به اصلِ مطلب "اشکالِ تصوری" دارند.
@madraseh_kalam
▪️«توحید برای جوانان»
▪️با تدریس دکتر سید محسن هندی
🎙لینک دسترسی به جلسات👇
۱. جلسه اول
۲. جلسه دوم
۳. جلسه سوم
۴. جلسه چهارم
۵. جلسه پنجم
۶. جلسه ششم
۷. جلسه هفتم
۸. جلسه هشتم
۹. جلسه نهم
۱۰. جلسه دهم
۱۱. جلسه یازدهم
۱۲. جلسه دوازدهم
۱۳. جلسه سیزدهم
۱۴. جلسه چهاردهم
۱۵. جلسه پانزدهم
۱۶. جلسه شانزدهم
۱۷. جلسه هفدهم
۱۸. جلسه هجدهم
۱۹. جلسه نوزدهم
۲۰. جلسه بیستم
۲۱. جلسه بیست و یکم
▪️فایل تقریر جلسات توحید برای جوانان
▪️کانال آموزشی آئین و خرد
@madraseh_kalam
▪️با تدریس دکتر سید محسن هندی
🎙لینک دسترسی به جلسات👇
۱. جلسه اول
۲. جلسه دوم
۳. جلسه سوم
۴. جلسه چهارم
۵. جلسه پنجم
۶. جلسه ششم
۷. جلسه هفتم
۸. جلسه هشتم
۹. جلسه نهم
۱۰. جلسه دهم
۱۱. جلسه یازدهم
۱۲. جلسه دوازدهم
۱۳. جلسه سیزدهم
۱۴. جلسه چهاردهم
۱۵. جلسه پانزدهم
۱۶. جلسه شانزدهم
۱۷. جلسه هفدهم
۱۸. جلسه هجدهم
۱۹. جلسه نوزدهم
۲۰. جلسه بیستم
۲۱. جلسه بیست و یکم
▪️فایل تقریر جلسات توحید برای جوانان
▪️کانال آموزشی آئین و خرد
@madraseh_kalam