ایران بوم 44899

🍉 داده نگاری | خوراکی‌های مرسوم شب چله از دیرباز تا به امروز / مهر

@iranboom_ir

191 views13:33

چاپ برگه‌ٔ شادباش شب‌چلّه

در راستای پاسداشت آیین‌های ایرانی و به مناسبت شب چله برگهٔ شادباشِ این روز فرخنده به چاپ رسید. متن و عکسهای برگه‌ٔ شادباش شب چله در پی می‌آید.
شب چله‌تان خجسته و همایون باد.

پاینده فر و فرهنگ ایران

شب چلّۀ ایرانی

به نام آنکه جان را فکرت آموخت
چراغ دل به نور جان برافروخت

«چله» و آیین‌هایی که در نخستین شب زمستان برپا می‌گردد، پیشینه‌ای بس کهن داشته؛ و ما ایرانیان هزاران سال است که به فرخندگی آن، جشن آغاز زمستان را در سراسر سرزمین‌های ایرانی‌تبار برپا می‌داریم.

شب چله، شب زایش «مهر*» است. بر پایۀ این باور کهن، بلندترین شب سال، خود زمانی به دست می‌دهد تا «آناهیتا- ناهید» نماد پاکی در باورهای ایرانی، «مهر - میترا» را به زاد آوَرَد.

نام «چلّه» برگرفته از آن چهل شبانه‌روزی است که از آغاز دی تا «جشن سده**» مانده و چلّه بزرگ نامیده می‌شود. این شب را «یلدا» نیز گفته‌اند، به معنای «زایش و تولّد» که واژۀ میلاد (میلادی) نیز از همین ریشه است.
در باور ایرانیان، روشنایی و آفتاب از نشانه‌های خوبی، و تاریکی و سرما نیز از نمادهای بدی به شمار می‌آیند. ازین‌روست که ما ایرانیان همه ساله جشن زایش مهر را در بلندترین شب سال برپا می‌داریم. زیرا از فردای آن روز، رفته‌رفته روزها در نیمکرۀ شمالی بلندتر شده و آفتاب رو به درخشندگی می‌گذارد.

بدین روی، خورشید به فراخور گرما و فروزندگی‌اَش، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ایرانی داشته، و «آتش***» نیز با دارا بودن همین ویژگی‌هاست که در باور مردمان ایران زمین، سپند(مقدس) گشته است.
بر پایۀ این باور کهن، ایرانیان در «شب چله» تا بامداد بیدار مانده و چراغ می‌افروزند، تا آنکه سیاهی از میان رفته و بدین‌سان ایشان نیز یاری‌گرِ «مهر» در پیروزی بر اهریمنِ تاریکی بوده باشند.

ما ایرانیان در این شب گرد هم آمده و خوان ویژه می‌گستریم. نیز آنچه از میوه‌های تازه و خشکبار که گرد آورده و تا آن روز نگاهداری کرده‌ایم، در آن نهاده و بدین گونه از مهر و روشنایی، فراخِ روزی خویش می‌خواهیم. این آیین‌های کهن، پس از هزاران سال، هم‌چنان پابرجاست و در سرتاسر سرزمین‌های ایرانی‌تبار با نام «جشن شب چله» برپا می‌گردد، که در پس ما نیز چنین خواهد بود.

ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده:
«دی‌ماه، و آن را خورماه نیز گویند. نخستین روز آن «خوره روز» است و این روز و این ماه هر دو به نام خدای بزرگ است...».

* «مهر» یا همان پرتوهای خورشید رهایی بخش، نماد خورشید نیست؛ چرا که در فرهنگ کهن ایرانی، خورشید خود ایزدی جدا با نام «هوُرخَشتا» دارد.

سده، جشن پیدایش آتش برابر دهم بهمن بوده و کهن‌ترین جشن ایران و جهان است، که به زمان «هوشنگ پسر سیامک شاه پیشدادی بازمی‌گردد.
* «آتش» در باور ایرانیان گرامی بوده و نیاکانمان به گونه‌ای آگاهانه به پرستش آن می‌پرداخته‌اند. اما خوبست این را نیز بدانیم که بن‌واژۀ «پرستیدن» برگرفته از واژۀ «پَه ایری استَه» در زبان ایرانی کهن بوده و به معنای «گرد چیزی ایستادن» است. هم‌چنین واژۀ «پرستار» نیز برگرفته از همین واژه می‌باشد. بنابراین «پرستش» به معنای پرستاری و نگاهداری کردن است، نه ستودن و ستایش کردن.

http://www.iranboom.ir/jashnha/77-azar/1672-barge-shadbash-shab-chele.html

https://www.tg-me.com/iranboom_ir

263 views13:34