به نام نامی خیام تازه کن جان را


توران شهریاری (بهرامی)

به نامِ نامیِ خیام تازه کن جان را

ز عطر یادش پُر کن دماغ و دامان را

چو بنگری به گلستان طبع او بینی

ز غنچه و گل اندیشه‌اش بهاران را

درود و تهنیت و آفرین به نیشابور

که پروراند چنین عالمِ سخندان را

سخن نسخته1 بگفتم، چو ژرف درنگری

ز نام او به جهان فخر هست ایران را

جهان به نام پرآوازه‌اش به خود نازد

که نیست قید مکان در جهان بزرگان را

چنان ستیغِ دماوند برده سر به فلک

که پی بَرد به خرد رازِ چرخِ گردان را

ز چهره‌هایِ درخشانِ دانش و ادب است

ببین به دیده دل ارج و فرّ انسان را

نجوم و هیأت و شعر و ریاضی و حکمت

در اوست جمع، نگر دانشِ فراوان را

بزرگمرد حکیمی چو او کم آرد دهر

اگر بجویی از آغاز تا به پایان را

به یاری خرد و رأی روشن و دل پاک

بکرد فاش بسی رازهای کیهان را

به نظمِ خلقت کون و مکان چون در نگریست

زمام داده ز کف یافت، عقل و برهان را

رسید از رهِ کاوش به وادیِ حیرت

چو ناشناخته دید این بلند ایوان را

ز نردبانِ خِرد رفت تا فرازِ سپهر

که تا بجوید بهرام و تیر و کیوان را

نظامِ زیج ملکشاهی از فضایل اوست

نظاره کرد از آن اختران رخشان را

به گاهنامه، اساسی نوین به جای نهاد

کزآن شناخت توانی، حساب دوران را

نگاشت طُرفه کتابی به شرحِ اُقلیدس

بساخت بهرِ ریاضی اساس و بنیان را

به یُمن فکر توانا و عقل ژرف‌نگر

هم او نگاشت رسالات جبر و میزان را

ز شعرهای پر از مغز و نغز و شیوایش

فزود شور بسا بلبلِ خوش‌الحان را

رباعیات ورا، چون بگوشِ دل شنوی

بَری زِ یاد نواِی هزاردستان را

هنوز گلبن نوروزنامه‌اش2 بخشد

به خلق بویِ گل و عطر سنبلستان را

ببین بلندی طبع ورا که در همه عمر

نگفت مدح، امیر و وزیر و سلطان را

اگر حکیم به او گفته‌اند، درخور اوست

به هر کسی ندهند این بزرگ عنوان را

ستایشش بشنو از زبانِ اهلِ خرد

به یاد و حافظه بسپار نام آنان را

سنایی است ستاینده‌اش از آن که ندید

به فضل و دانش او هیچ‌گونه نقصان را

اگر که مدح از او گفته بیهقی، نه عجب

چو اهل دل نستایند جز بزرگان را

نظامی اَر به بزرگیش یاد کرده بجاست

که گوهری است شناسنده دُرّ غلتان را

اگر به شعرِ تَر او را ستوده خاقانی

ستوده رادی و آزادگی و ایمان را

درود خوانْد بر او طبع و خامۀ عطار

مگیر کوچک و خُرد این درودِ شایان را

به غرب«سارتون»3 او را ستود و تحسین کرد

ثنا سزاست چنان اختر فروزان را

به ریزه‌خواری خوانش نشسته‌اند بسی

که گسترانْد کریمانه خوان الوان را

ز ناکسانِ ریاکارِ خودستا بگریخت

فرشته تاب نیارد حضور شیطان را

دروغ و کینه و نیرنگ را ملامت کرد

گنه شمرد فساد و ریا و دستان را

دلش گرفت ز اهلِ تظاهر و سالوس

دریغ و درد که هرگز نیافت درمان را

چو تیر طعنه به سویش رها شد از هر سو

نتافت چهره و نسپرد راه خذلان را

اگرچه تهمتِ ناحق بر او بسی بستند

نکاست از دل و جانش فروغ یزدان را

اثر نداشت در او ژاژخایی دونان

که بود پیرو بی‌قید و شرط وجدان را

نساخت کم سخن خام و سست مدعیان

مقامِ شامخِ آن فیلسوفِ فرزان را

به دستِ پیرِ زمان جاودانه میزانی است

کزان بسنجد هر راست را و بهتان را

زمانه چون بنشیند به داوری، بی‌شک

سیاه‌روی کند ناکسانِ نادان را

رسید چون که به هفتاد و اند سالش عمر

شنید مژدة دیدارِ جان جانان را

شفای4 بوعلی اش بود در میانِ دو دست

در آن دمی که سپرد این سراِی ویران را

ربود گوی نکونامی و به مینو رفت

به دیگران بِسپُرد این فراخ میدان را

http://www.iranboom.ir/shekar-shekan/chame/2293-be-nami-khayam.html
____
 کانال تلگرامی ایرانبوم
https://www.tg-me.com/iranboom_ir

خیام را بشناسیم

دکتر احمد جلالی

بیست‌وهشتم اردیبهشت ماه، بزرگداشت حکیم عمر خیام نام نهاده شده است. هر چند نام خیام یکی از شناخته‌ترین نام‌های شرقی در سراسر مغرب زمین است ولی چهره‌ی واقعی او بسیار کم شناخته شده و شخصیت علمی و فلسفی او زیر سایه‌ی شاعری او قرار گرفته است.
به خلاف مقام فلسفی خیام که شاید با اسلاف او مانند ابن سینا و فارابی قابل قیاس نباشد و نیز به خلاف خیام شاعر که مسأله‌ی اصالت رباعیات او هنوز حل ناشده است، شناخت ما از خیام ریاضی‌دان روز به روز  بهتر و جایگاه ممتاز او در تاریخ علم روز به روز شناخته‌تر شده است، و این به برکت پژوهش‌هایی است که مورخان علم از اواسط قرن نوزدهم میلادی، یعنی از زمانی که «فرانتز ووپکه» کتاب جبر خیام را برای نخستین بار ویرایش و به زبان فرانسه ترجمه کرد، به عمل آورد. در مقام ریاضی‌دان، خیام نه تنها یکی از چهره‌های مهم تاریخ ریاضیات در جهان اسلام بلکه یکی از بزرگترین ریاضیدانان تاریخ است. بدون شناخت خیام، و برخی از جانشینان او و به ویژه ریاضی‌دان بزرگ ایرانی، شرف‌الدین طوسی، ارزیابی ما از دستاوردهای ریاضیات قرن هفدهم نادرست خواهد بود.

از خیام سه رساله ریاضی باقی مانده است. «تقسیم ربع دایره»، «جبر» و «شرح ما اشکل من مصادرات کتاب اقلیدس»(1). هر سه رساله در تاریخ ریاضیات در جهان اهمیت فراوان دارد.
اهمیت «تقسیم ربع دایره» در این است که در این رساله خیام برای اولین‌بار از طرح خود برای حل معادلات سخن می‌گوید. در رساله‌ی جبر خیام، این طرح به تحقق درمی‌آید و نه تنها معادلات درجه اول و دوم را، که راه حلشان به برکت آثار خوارزمی و دانشمندان دیگر در زمان او شناخته بود، بلکه معادلات درجه سوم را هم، که تا آن زمان جز در حالت‌های خاص حل نشده بود، در حالت کلی و  بر اساس یک طبقه‌بندی دقیق حل می‌کند. به این ترتیب خیام در علم جبر، نخستین نظریه‌ی جامع و مدون را در مورد حل معادلات درجه‌ی سوم و کمتر از آن به دست می‌دهد. با این گام مهم، در واقع شاخه‌ای از ریاضیات پی‌ریزی شد که بعدها «هندسه‌ی جبری» نام گرفت.

دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/11614-khayam.html
____
 کانال تلگرامی ایرانبوم
https://www.tg-me.com/iranboom_ir

رونمایی از الواح هخامنشی

الواح هخامنشی استردادشده از آمریکا به ایران، به همراه مجموعه‌ای از آثار تاریخی کم‌تر دیده‌شده از موزه ملی ایران، همزمان با هفته میراث فرهنگی رونمایی می‌شوند.
هفته میراث فرهنگی از شنبه ۲۹ اردیبهشت‌ماه به مدت یک هفته خواهد بود./ایسنا

@iranboom_ir

۲۸ اردیبهشت ماه، روز گرامیداشت حکیم عمر خیام گرامی باد.
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40810


خیام نیشابوری - دکتر محمد‌علی اسلامی ندوشن
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/16504-khayyam-neishabor-eslami-nodushan.html


شاهنامه بر اشعار خیام تأثیر‌گذار بوده است
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/712-shahnameh-tasir-bar-khayam.html


خیام را وجدان آگاه ایران درباره‌ی تاریخ گذشته‌اش می‌توان دانست
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/714-khayyam-vojdan-iran.html


خیام از نگاه علامه جعفری
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/731-khayam-jafari.html


به نام نامی خیام تازه کن جان را
http://www.iranboom.ir/shekar-shekan/chame/2293-be-nami-khayam.html


به مناسبت انتشار کتاب خیام کیست اثر دکتر شیرین بیانی - خیام، قله رفیع خرد و عشق
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/4809-khayam-ghole-rafi-kherad-eshgh.html


رباعیات هیچ شاعری چون خیام به مسائل علمی نپرداخته است
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/10676-1392-08-09-20-24-02.html


تأملی در دیدگاههای دکتر دینانی در کتاب «هستی ومستی»؛ نگاه جدید به زندگی
http://www.iranboom.ir/ketab-khaneh/ketab/10743-ketab-hasti-masti.html

خیام را بشناسیم
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/11614-khayam.html


بارگذاری آهنگ «من بی می ناب زیستن نتوانم» با صدای استاد شجریان
http://www.iranboom.ir/resaneh/shenidary/16500-download-shajarian-robaeiat-khayam-mp3.html


درباره تقویم جلالی چه می‌دانید؟
http://www.iranboom.ir/didehban/mirase-manavi/15323-darbare-taghvim-jalali-che-midanid-9404.html


نصب تندیس خیام در در دانشگاه اوکلاهما آمریکا
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/22549

___
لطفا به کانال تلگرامی ایرانبوم بپیوندید.
https://www.tg-me.com/iranboom_ir

چکیده ی تاریخ تجزیه ی ایران
پژوهش : دکتر هوشنگ  طالع

بها : ۱۵۰۰۰۰  تومان
فروش در نمایشگاه کتاب تهران، ۱۴۰۳  :  ۱۳۵۰۰۰ تومان

نمازگاه ( مصلا ) - شبستان - راهروی ۱۷ - غرفه ی ۳۵۰ - غرفه ی انتشارات سمرقند و نشر هزار کرمان

ناسیونالیسم ایرانی

نوشته: دکتر هوشنگ  طالع

  شناخت ناسیونالیسم
  تفاوت های ناسیونالیسم ایرانی با ناسیونالیسم های دیگر
 بایستگی های ناسیونالیست بودن
بها :   ۱۱۰۰۰۰ تومان
فروش با تخفیف در نمایشگاه: ۱۰۰۰۰۰ تومان

نشانی غرفه در نمایشگاه کتاب: نمازگاه ( مصلا ) - شبستان - راهروی ۱۷ - غرفه ی ۳۵۰ - غرفه ی انتشارات سمرقند و نشر هزار کرمان

شماره تلفن غرفه، تلگرام و واتساپ
ناشر :  ۰۹۱۲۷۳۳۴۲۶۶

ایران بزرگ :
سرزمینی در گستره ی سه میان رودان
نوشته ی : دکتر عزیز  آریان فر
به کوشش : هژیر تهرانی


بها : ۲۰۰۰۰۰ تومان
فروش در نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳:  ۱۸۰ هزار تومان۰

شماره تلفن، تلگرام و واتساپ ناشر: ۰۹۱۲۷۳۳۴۲۶۶

نشانی: نمازگاه(مصلای) تهران - شبستان- راهروی ۱۷- غرفه ی ۳۵۰- انتشارات سمرقند و نشر هزارکرمان

28اردیبهشت، روز بزرگداشت حکیم عمر خیام گرامی باد.

@iranboom_ir

یرواند آبراهامیان، تاریخ‌نگار: مصدق فرزند عصر روشنگری است

http://www.iranboom.ir/tazeh-ha-sp-285929972/goftego/13618-mosadegh-farzand-asr-roshangari.html

@iranboom_ir

درباره تقویم جلالی چه می‌دانید؟

تقویم جلالی به استناد پژوهش محققان و گفته‌های اخترشناسان، دقیق‌ترین گاهشمار جهانی است؛ در برابر تقویم اروپایی که در هر ۲۵۰۰ سال یک روز خطا دارد، گاهشمار جلالی در هر ۱۰ هزار سال یک ثانیه خطا دارد.

انسان‌های نخستین از پدیده های طبیعی قبل مشاهده مستقیم، که به فواصل زمانی مرتب و منظم تکرار می شدند، در تعیین واحدهای مختلف زمان استفاده می کردند. از میان این پدیده ها، حرکت چرخشی زمین، حرکت ماه به دور زمین و حرکت ظاهری سالانه خورشید حول محور زمین پذیرفته ترین سامانه اندازه گیری زمان را تشکیل داده اند، چون بررسی حرکت زمین، ماه و خورشید از جمله مطالعات نجومی است، از این روی، تعیین زمان و به تبع آن استخراج گاهشمار یا تقویم، در حکم شاخه ای از علم نجوم در‌آمد.

گاهشمار هجری خورشیدی که مورد استفاده ما ایرانیان است، 6 مارس 1079 میلادی (پانزدهم اسفندماه ) توسط حکیم عمر خیام نیشابوری تکمیل و به تقویم جلالی معروف شده است، زیرا ‌در زمان حکومت جلال الدین ملکشاه سلجوقی تنظیم شده بود. این گاهشمار، دقیق‌تر از گاهشمار میلادی است، زیرا ‌عدم دقت آن هر 3770 سال، یک روز است و تقویم میلادی هر3330  سال.

گاه‌شماری جلالی‌ بر اساس‌ گاه‌شماری یزدگردی‌ و نیز اختلاف‌ اول‌ فروردین‌ در گاه‌شماری یزدگردی‌ با موضع ‌اصلی‌ خورشید و زمان‌ دقیق‌ ورود آن‌ به‌ نقطه‌ اعتدال‌ بهاری ‌طراحی‌ شده‌ است‌.

البته باید به یاد داشته باشیم که خیام، مبدع گاهشمار جلالی نیز بود. این تقویم را یکی از دقیق‌ترین گاه‌شماری‌ها دانسته‌اند، زیرا تا پیش از تنظیم تقویم جلالی، «کبیسه»ها یا حساب نمی‌شدند و یا این که به شکلی در تقویم جای می‌گرفتند که باز خود مشکلاتی را پدید می‌آورد؛ بنابراین، آن چه که گاهشمار جلالی را برجسته کرده‌است، شیوه محاسبه‌‌ کبیسه‌هاست. چنان که می‌دانیم هر سال ۳۶۵ روز و پنج ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است و منظور از کبیسه همین پنج ساعت و اندی است که منجمان از قدیم در این فکر بوده‌اند که با آن چه کنند. در دوره ساسانی، پس از هر ۱۲۰ سال، یک سال را به صورت چرخشی ۱۳ ماهه حساب می‌کردند؛ به این معنا که پس از ۱۲۰ سال اول، فروردین دو ماه و بعد از ۱۲۰ سال دوم، اردیبهشت دو ماه و به همین ترتیب تا اسفندماه در نظر گرفته می‌شد تا کبیسه محاسبه شود. پس از اسلام این کار به فراموشی سپرده شد و در نتیجه، بین سال عرفی و سال حقیقی اختلاف به وجود آمد؛ به طوری که دیگر نوروز، یعنی اول فروردین، با اول بهار مطابقت نداشت. این بود که جلال‌الدین ملک‌شاه از گروه از اخترشناسان که خیام جوان در رأس آن‌ها بود، خواست که این مشکل را برطرف کنند. آن‌ها وقتی که رصد کردند، دیدند که ۲۱ روز از سال طبیعی جلو افتاده‌اند، یعنی متوجه شدند که روز نوروز آن‌ها در ۲۱ فروردین واقع شده‌است و به همین دلیل آن‌ها در سال ۴۵۸ هجری سال خود را ۲۰ روز عقب کشیدند.
 
این که امروزه در گاهشمار ایرانی یا همان جلالی، بهار و تابستان ۹۳ روز است، فصل پاییز ۹۰ روز دارد و زمستان ۸۹ روز حساب می شود، برای این است که اول هر فصل عرفی دقیقا برابر با آغاز فصل حقیقی باشد.

تقویم جلالی به استناد پژوهش محققان و گفته‌های اخترشناسان، دقیق‌ترین گاهشمار جهانی است. در برابر تقویم اروپایی که در هر ۲۵۰۰ سال یک روز خطا دارد، گاهشمار جلالی در هر ۱۰ هزار سال یک ثانیه خطا دارد.

‌همچنین سال قمری در هرسال ده روز با سال حقیقی اختلاف دارد که موجب اختلالات و اشکالات زیادی در محاسبات می شد، اما با اختراع تقویم جلالی ‌و استفاده از آن این مشکل برطرف شد.

http://www.iranboom.ir/didehban/mirase-manavi/15323-darbare-taghvim-jalali-che-midanid-9404.html

@iranboom_ir

رباعیات حکیم عمر خیام - رباعی شمارهٔ ۵۴

آنانکه محیط فضل و آداب شدند
در جمع کمال شمع اصحاب شدند

ره زین شب تاریک نبردند برون
گفتند فسانه‌ای و در خواب شدند


 نگاره از استاد رسام ارژنگی
https://www.iranboom.ir/tazeh-ha-sp-285929972/gozaresh-tasviri/3531-naghashi-arjangi-gozide-1.html


https://www.tg-me.com/iranboom_ir

۵۰ گونه جانوری ایران در خطر انقراض

کارشناس دفتر مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست:
از ۱۰۳۶ گونه مهره‌دار جانوری کشور، ۷۵ گونه در لیست سرخ اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند.
حدود ۵۰ درصد از تلفات گوشتخواران مرتبط با تصادفات جاده‌ای حاشیه مناطق حفاظت شده است.
۵۰ گونه ایران در طبقه در خطر انقراض و حدود ۲۵۰ گونه در طبقه حمایت شده و حفاظت شده قرار دارند.
بیشتر گونه‌های در معرض انقراض در کشورهای درحال توسعه هستند.
سگ‌های گله بلاصاحب به معضلی جدی برای گونه‌های جانوری تبدیل شده‌اند.

@iranboom_ir

۲۸ اردیبهشت ماه، روز گرامیداشت حکیم عمر خیام گرامی باد.

@iranboom_ir

چند نگاره از شعرهای حکیم خیام

خیام اگر ز باده مستی خوش باش
با ماهرخی اگر نشستی خوش باش
چون عاقبت کار جهان نیستی است
انگار که نیستی چو هستی خوش باش
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40809

خیام

افسوس که سرمایه ز کف بیرون شد
وز دست اجل بسی جگرها خون شد
کس نامد از آن جهان که پرسم از وی
کاحوال مسافران دنیا چون شد
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40820

حکیم عمر خیام:

اسرار ازل رانه تو دانی ونه من
وین حرف معما نه تو خوانی ونه من
هست ازپس پرده گفتگوی من وتو
چون پرده بر افتد نه تو مانی ونه من
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40822

خیام

یک چند به کودکی باستاد شدیم
یک چند به استادی خود شاد شدیم
پایان سخن شنو که ما را چه رسید
از خاک در آمدیم و بر باد شدیم
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40824

خیام
چون نیست حقیقت ویقین اندر دست
نتوان به امید شک همه عمر نشست
هان تا ننهیم جام می از کف دست
دربی خبری مرد چه هشیار و چه مست
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40826

خیام

در کارگه کوزه‌گری رفتم دوش
دیدم دو هزار کوزه گویا و خموش
ناگاه یکی کوزه برآورد خروش
کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه فروش
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40827

خیام
 
ای بس که نباشیم و جهان خواهد بود
نی نام ز ما و نی ‌نشان خواهد بود
زین پیش نبودیم و نبد هیچ خلل
زین پس چو نباشیم همان خواهد بود
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40830

خیام

این قافله عمر عجب می‌گذرد
دریاب دمی که با طرب می‌گذرد
ساقی غم فردای حریفان چه خوری
پیش آر پیاله را که شب می‌گذرد
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40832



رباعیات حکیم عمر خیام - رباعی شمارهٔ ۱۱۴

مرغی دیدم نشسته بر باره توس
در دست گرفته کله کیکاووس
با کله همی گفت که  افسوس افسوس
کو بانگِ جرس ها و کجا ناله کوس
https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40845

رباعیات حکیم عمر خیام - رباعی شمارهٔ ۱۷۱
 
در کارگه کوزه‌گری کردم رای
در پایه چرخ دیدم استاد بپای
میکرد دلیر کوزه را دسته و سر
از کله پادشاه و از دست گدای

 نگاره از استاد رسام ارژنگی
https://www.iranboom.ir/tazeh-ha-sp-285929972/gozaresh-tasviri/3531-naghashi-arjangi-gozide-1.html

https://www.tg-me.com/iranboom_ir/40847

من بی می ناب زیستن نتوانم.

@iranboom_ir

👆👆👆👆👆

بارگیری آهنگ «من بی می ناب زیستن نتوانم» با صدای استاد شجریان

بارگیری (دانلود) ترانه من بی می ناب زیستن نَتْوانَم
http://www.iranboom.org/posheh/aks-ha/9404/002/Khayam-shajarian-natvanam.mp3

مشخصات آواز:
خواننده: استاد محمدرضا شجریان
آهنگساز: فریدون شهبازیان
آلبوم: رباعیات خیام


من بی می ناب زیستن نتوانم
بی باده کشید بار تن نتوانم
من بنده آن دمم که ساقی گوید
یک جام دگر بگیر و من نتوانم

استاد محمدرضا شجریان:

می نوش که عمر جاودانی این است
خود حاصلت از دور جوانی این است
هنگام گل و مُل است و یاران سرمست
خوش باش دمی که زندگانی این است

http://www.iranboom.ir/resaneh/shenidary/16500-download-shajarian-robaeiat-khayam-mp3.html

___
 کانال تلگرامی ایرانبوم
https://www.tg-me.com/iranboom_ir

شاهنامه بر اشعار خیام تأثیر‌گذار بوده است

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن با اشاره به این‌که «نجم‌الدین دایه» و «ادوارد فیتز جرالد» از دو جایگاه مختلف موجب شهرت خیام شده‌اند،‌ گفت: خیام روی نقاط اصلی زندگی بشری دست گذاشت و مطالب را به‌صورت چکیده بیان کرد.

دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/712-shahnameh-tasir-bar-khayam.html

@iranboom_ir

تصویر هوایی از آرامگاه خیام نیشابور

معمار: هوشنگ سیحون؛ سال ۱۳۴۲

@iranboom_ir

قدیمی‌ترین نسخه شاهنامه شناخته شده موجود در جهان در موزه فلورانس ایتالیا است و به هشت قرن پیش یعنی سال ۱۲۱۷ میلادی (۶۱۴ هجری) باز می‌گردد.

@iranboom_ir