دیپلماسی

🔵🔴اصل مسئولیت

✍️سهند ایرانمهر

شمار قابل توجهی در فضای مجازی و از طریق پیام‌های متعددی که ارسال می‌کنند، از من می‌پرسند:

«رای بدهیم یا رای ندهیم؟!»یا حتی:« به چه کسی رای دهیم؟!».

اکنون ۴۵ سال دارم و بی‌راه نیست اگر بگویم برای من که حتی کودکی- تا چه برسد جوانی‌ام- در فضای سیاسی گذشت و جوانی‌ام‌‌ مصادف با دوم خرداد و‌ روزهای داغ مطبوعات و‌ سپس فراز و‌نشیب‌های عجیب سال‌های بعد گذشت، دیگر هیجان‌زده شدن، قیافه عاقل محق گرفتن یا زمزمه «چه‌کنم‌چه‌کنم؟»، مناسبتی ندارد چندانکه دیگر حوصله آن را ندارم که بعد از هر آزمونی به کسانی که دنبال مقصرند و‌ دست‌شان به کسی نمی‌رسد، پاسخ بدهم که چرا چنین شد یا چنان نشد؟

خوشبختانه من در این برهه زندگی‌ام تصویر، هدف و معنای روشنی از «زندگی» دارم و چون این تصویر نتیجه تجربه‌زیسته و هماهنگ با مختصات خود من است قابل توصیف و‌ تجویز به دیگران نیست. پاسخ‌های زندگی را نمی‌توان حاضر و‌آماده از دیگران گرفت و بکاربست. پاسخ‌های زندگی بدست‌آوردنی و اختصاصی است. حقنه‌کردن یک دریافت به دیگران یا تقلا برای همراه کردن آنان یا منع‌شان کاری عبث است. اغلب مردمان علاقه بسیار به راه‌های میانبر و آسان دارند. دوست دارند همیشه معصوم و‌ مظلوم و قربانی به نظر بیایند و دوست‌تر دارند که همیشه برای ناکامی‌های خود مقصری پیدا کنند بنابراین هیچ‌وقت نباید تلاش کرد که مُراد کسانی شد که‌ میل مفرطی به مریدی دارند و‌ در عین‌حال فراموشکار و به وقت ناکامی یا کامیابی بی‌رحم‌اند.

بی‌راه نیست که امام‌محمد غزالی می‌گوید :«جور سلطان بمثل (مثلا) صد سال چندان زیان ندارد که یک ساعت جور رعیت بر یکدیگر و چون رعیت بر یکدیگر ستم کند ایزد تعالی بر ایشان سلطان قاهر گمارد» (نصیحه‌الملوک، نشریات کتابخانه تهران، تصحیح جلال‌الدین همایی، سال ۱۳۱۷ صفحه ۶۸).

افلاطون هم در جمهوریت درست می‌گوید که حکومت‌ها از زیر سنگ بیرون نمی‌آیند که در رَحِم مردمان‌شان شکل می‌گیرند. اریک فروم هم در کتاب«گریز از آزادی» به این واقعیت اشاره می‌کند که روشنفکران عوامفریب هم بسان سیاستمداران و برای مریدپروری همواره سعی می‌کنند به‌جای یادآوری مسئولیت مردم و دشواری راه آزادی و‌ عقلانیت، آنها را معصوم و‌ قربانی نشان دهند. چنین سخنانی در دنیای «لایک‌محور» نوعی خودکشی است و نان در روضه‌خوانی مجازی برای مردم است اما واقعیت این است که دنبال کردن رد ناکامی و ناکارآمدی در جوامع هرچند ردپای حکومت‌ها را نشان می‌دهد اما در نهایت به اجتماع و خود آن مردم می‌رسد.

اینها را گفتم که بگویم روشنگری نه روشنفکری به معنای آن است که مردم را متوجه مسئولیت‌شان کرد و‌ تصور طُفیلی بودن، عاجز بودن، مظلوم و‌ معصوم و منفعل و قربانی بودن را از آنها دور کرد تا دنبال قیّم فکری نباشند و هربار به‌جای قبول مسئولیت و ضوابط منطقی‌اندیشی و تلاش برای برنامه مبتنی بر واقعیت، دیگران را لعن نکنند. آنها در جهان امروز ابزارهای زیادی دارند که بتوانند یاد بگیرند، اطلاعات جمع کنند و بیاندیشند و‌ دیگر عذری پذیرفته نیست.

لزوم رای دادن یا رای ندادن را نباید از کسی پرسید. اولویت هرکس بستگی به روحیاتش، اهدافش، موقعیت جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی در کنار تجربه‌های زیسته‌اش دارد و این، میان شهروندان متفاوت است و چون انسان موجودی اجتماعی است طبیعی است که حاصل جمع این برآوردها یک حرکت و اراده اجتماعی را شکل می‌دهد و خود آن اجتماع مسئول این‌نتیجه مفید یا مضر است.

مردم اگر خود لزوم امری را درنیافته باشند که جهت‌دادن به آنها ولو با فواید جناحی موقت، در بلندمدت بی‌حاصل است چون ذهن وابسته چون تب به همان سرعت که بالا می‌رود، فرومی‌نشیند و سست عنصری به کار همراهی نمی‌آید. توسعه امری مستمر و درازدامن است و سیاست هم پر از پیچ‌وتاب و این بیش از هیجان می‌خواهد. اگر هم مردم بالغ و‌ پخته باشند بعد از تجربه مشارکت و عدم‌مشارکت در سال‌های گذشته و نگاه به واقعیت‌های زندگی، خود، راه خود را می‌یابند چون دروغ و توهم، همه‌جا و همیشه جذاب و پرطرفدار نیست و زندگی بالاخره خیلی رک و صریح واقعیتش را به آدم نشان می‌دهد.

با این منطق این خود مردم‌اند که باید بدون مرده‌باد، زنده‌باد، بدون خشم و تعصب و توهم و افتادن در دام تاریخ‌ تقطیع شده، بت‌سازی و قهرمان‌پروری، جملات قصار بی‌منبع، تعلقات مادی و محفلی، به زندگی خود و تجارب آن بیاندیشند و اولویت‌هایش را معلوم کنند و ببینند چقدر برای تحقق‌اش مایه خواهند گذاشت و چه‌مقدارش ممکن‌الوقوع است و سپس عمل کنند و مسئولیت آن را قبول کنند.

نتیجه هرچه باشد ماحصل اعمال خود آنهاست اگر خوب که نوش‌جان‌شان و اگر بد بازهم این خود آنها هستند که می‌توانند تصمیم بگیرند که آن را تبدیل به مرثیه و مویه کنند یا تجربه‌ و سنگ‌بنای برپاخاستنی دیگر چون دیگر باید آموخته باشند که جز خود، یاریگری ندارند.

T.me/bestdiplomacy