میرموسوی، دانشیار دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید:

🔹دکتر فیرحی اندیشمندی روشن بین و نیک آیین بود

🔹در زمانه ای که اشرار دین و سنت را ابزار قدرت خود ساخته اند، او نواندیشانه نویدبخش اسلامی انسانی و رهایی بخش بود

🔹 از تجددی سخن می گفت که با سنت سر آشتی داشته باشد و آن را مایه راهیابی به افقی نو در فضای تاریک استبداد و انحطاط بداند

جزئیات در👇👇
entekhab.ir/002S0W

در تکاپوی راه سوم

✍️پروژه فکری مرحوم استاد دکتر فیرحی،که در مجموع آثار وی بازتاب یافته است، را به اختصار می توان گونه ای نواندیشی دینی دانست که نظریه پردازی در باره دولت و ارائه تفسیری دموکراتیک از دین با بهره بردن از امکانات فقه در کانون آن قرار دارد. او در این پروژه کوششي بسیار ارزشمند و شایسته تقدیر در نقادی سنت فقهی موجود و ارائه تفسیری سازگار با ارزش های جهان جدید از فقه، به انجام رساند . فهم و بررسی این پروژه نیاز مند مقدمه ای کوتاه در ارتباط با زمینه ها، مبانی و پیش فرض های آن است.
🔹همگام با رشد جریان های اسلام گرا در جهان اسلام و کشورهای عربی، در ایران نیز در پی ناکامی گفتمان مشروطه و در واکنش به گفتمان تجدد آمرانه، اسلام سیاسی ظهور یافت. این گفتمان در مرحله نخست، همچون یک ایدئولوژی انقلابی با تاکید بر ظرفیت های مقاومت در اندیشه شیعی، توانست الگویی برای مبارزه با استبداد ارائه کند. با پیروزی انقلاب اسلامی، اسلام سیاسی به ایدئولوژی قدرت تغییر شکل یافت و ارائه طرحی برای حکومت و اداره جامعه بر اساس اسلام در دستور کار قرار گرفت. اقتضاء ها و الزامات ساختار اقتدار گرایانه قدرت به تقویت عناصر اقتدارگرایانه در تفسیر آموزه های سیاسی دینی منجر شد و اقتدار گرایی دینی را در پی داشت. با توجه به جایگاه برتر فقه در بین علوم عملی اسلامی، اقتدار گرایی دینی از آن مایه گرفت و کوشید خود را به عنوان تنها مدل نظام سیاسی مطلوب در فقه معرفی کند.
🔹در واکنش به این دیدگاه دو رویکرد در بین روشنفکران و نو اندیشان طرح شد. رویکرد نخست پیوند میان فقه و الگوی اقتدار گرایانه را نفی می کند و با تاکید بر ظرفیت ها و توانایی های فقه برای تعامل با تجدد، می کوشد تفسیری دموکراتیک از آن ارائه کند. رویکرد دوم با تاکید بر محدودیت ها و تنگناهای فقه، نگرش فقهی را برای پاسخ گوی نیاز های زندگی کنونی نمی داند و راه حل را در فرارفتن از افق فقه و بهره مندی از عقلانیت و دانش های جدید به ویژه علوم انسانی و اجتماعی جستجو می کند. پروژه دکتر فیرحی در چارچوب رویکرد نخست امکان طرح می یابد و بر چند پیش فرض یا مقدمه استوار است :
۱. تجدد صورت های گوناگونی دارد و آنچه در اروپای غربی محقق شد تنها یک صورت از آن است.
۲. گذار به تجدد در چارچوب شرایط تاریخی و فکری هر جامعه ای و از درون سنت های موجود در آن رخ می دهد
۳.این گذار از یک سو نیازمند بهره مندی از امکانات درون سنت و از سوی دیگر نیازمند نقادی آن بر اساس پرسش های نو و تازه است.
۴.با توجه به جایگاه فقه در سنت اندیشه اسلامی، بهره بردن از امکانات فقه به همراه نقادی سنت فقهی در پرتو پرسش های نو و نیازهای جدید گامی لازم و ضروری در گذار به تجدد است
🔹استاد فیرحی بر اساس این رویکرد کوشید با نگاهی درون فقهی و نقادانه، از امکانات فقه در راستای ارائه الگویی از حکومت که پاسخ گوی نیاز ها و مسائل دوران کنونی باشد بهره ببرد و برداشتی سازگار با اقتضاءات و الزامات دولت مدرن ارائه کند. او این پروژه را در چند مرحله پی گرفت:
🔹در مرحله نخست او با بهره بردن از روش فوکویی کوشید تا پیوند دانش سیاسی مسلمانان با ساختار و روابط قدرت را نشان دهد و وجوه اقتدارگرایانه سنت را به عنوان بازتابی از روابط قدرت در موقعیت خاص تاریخی گذشته تبیین کند.
🔹در مرحله بعد با نگاهی به تاریخ تحول دولت در اسلام، چگونگی شکل گیری دولت مدنی پیامبر و تحول تدریجی آن به نظام های استبدادی بررسی کرد. او بر نقش قرار داد و رضایت عمومی در تاسیس دولت مدینه تاکید می کرد و دوری از آن را انحراف از سنت پیامبر می دانست. او همچنین سیر شکل گیری و تحول نظریه های شیعی و اهل سنت در باره نظام سیاسی را تا دوران معاصر مورد بررسی قرارداد.
🔹درادامه او با توجه به چالش های اندیشه سیاسی در دوره معاصر، به بررسی چگونگی عرضه پرسش های جدید سیاسی به فقه و پیدایش گرایش ها و رویکردهای متفاوت پرداخت. او با توجه به تلازم حق و تکلیف در سیاست جدید و تقدم حق بر تکلیف، کوشید در سنت فقهی نیز مبنایی برای طرح چنین دیدگاهی بیابد و برای آن نظریه پردازی کند. در این راستا او منازعات فقه سیاسی در عصر مشروطه مورد بررسی قرار داد و با تاکید بر رویکرد اجتهادی فقهای مشروطه خواه، به احیای اندیشه نائینی و زمینه سازی برای نائینی گرایی جدید روی آورد.
🔹در نهایت با تحلیل نظریه های مطرح شده در مورد حاکمیت در عصر جمهوری اسلامی کوشید تا بین فقه و دموکراسی پیوند برقرار کند. در این راستا چگونگی توجیه نهادهای دموکراسی مدرن همچون تحزب بر پایه رویکرد فقهی را مورد توجه قرارداد. دکتر فیرحی زندگانی کوتاه اما پر بار علمی خود را صرف کاوش "راه سوم" در بین جریان های اسلام گرا و تجدد گرا کرد و در این راه گام های بسیاری برداشت. روحش شاد و راهش پر رهرو باد!
سیدعلی میرموسوی۹۹/۸/۲۳
@alimirmoosavi

🖤"‌هوالباقی"🖤
🔰مراسم مجازی گرامی داشت استاد فرزانه حجت الاسلام و المسلمین دکتر داود فیرحی
🔸با موضوع : "نگاهی به شخصیت و کارنامه فکری دکتر فیرحی"
🔻با حضور :
▪️آیت الله سید محمد علی ایازی
▪️دکتر محمد رضا یوسفی
▪️دکتر سیدعلی میرموسوی
▪️دکتر محمود شفیعی
🕰️زمان: دوشنبه 26 آبان ساعت 21
📺 پخش زنده از صفحه اینستا گرام مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قمhttps://www.instagram.com/majma.qom/

روشنفکر آشتی جوی؛ رساله یک کلمه و هدف میرزا یوسف برای پیوند حقوق و شرع
مقاله منتشر شده در شماره 70 اندیشه پویا

روشنفکر آشتی جوی(قسمت نخست)

✍️رساله «یک کلمه» مستشار الدوله تبریزی(1202-1274 ه.خ) نخستین کوشش مکتوب در نسبت سنجی اسلام و حقوق بشر و آشتی سنت با تجدد و دولت مدرن است. پیش از او ملکم خان در رساله تنظیمات ایده حکومت قانون را طرح و در این راستا گزیده ای از قوانین مدنی و جزایی فرانسه را ترجمه کرده بود. با وجود این کوشش برای فهم مبانی نظام حقوقی مدرن و توجیه آن ها بر پایه نصوص دینی نخستین بار توسط میرزا یوسف خان انجام شد. او که در جریان ماموریت و سفرهای دیپلماتیک به روسیه تا اندازه ای با تجدد و پیشرفت آشنا شده بود، هنگامی که برای نخستین بار در1283 قمری به عنوان کاردار به پاریس رفت، به شکاف میان تجدد روسی و فرنگی پی برد و به خوبی دریافت که آنچه در روسیه دیده «نمونه[ای] بوده ازآن که بعد در فرنگستان» دیده است. در این مدت با سفرهایی که به لندن داشت به این نتیجه رسید که «بنیان و اصول نظم فرنگستان یک کلمه است... و[آن] یک کلمه که جمیع انتظامات فرنگستان در آن مندرج است، کتاب قانون است، که جمیع شرایط و انتظامات معمول بها که به امور دنیویه تعلق دارد، در آن محرر و مسطوراست.» در بررسی، تحلیل، داوری و ارزیابی نقش و اهمیت این اثر با چند پرسش روبروئیم: نویسنده با نگارش این رساله چه هدفی را دنبال می کرده و در پی انجام چه کاری بوده است؟ این رساله چه نقش و تاثیری در ترویج و گسترش ایده حکومت قانون در زمان خود داشت؟ این رساله چه نقشی در حل مسئله مهم امروز؛ یعنی نسبت قانون و شریعت داشته و می تواند داشته باشد؟
🔹رساله یک کلمه مورد داوری های گوناگون و احیانا متعارضی قرار گرفته است. این داوری ها از نخستین بار که رساله انتشار یافت آغاز شد. برای مثال آخوند زاده در نامه به مستشارالدوله چنین نوشت: «به خیال شما چنان می رسد که گویا با مِداد احکام شریعت، کونستوتیسیون فرانسه را در مشرق زمین مجرب می توان داشت، حاشا و کلا بل محال و ممتنع است. بنی امیه و بنی عباس به شریعت قریب العهد بودند بنای ظلم و بنای دیسپوتی در اسلام را اول اینان گذاشتند.پس احکام شرعیه چرا اینان را از ظلم دیسپوتی بازنداشت.» تفاوت این داوری ها بیشتر ریشه در دو چیز دارد: نخست در فهم داوران از سرشت تجدد و ارتباط آن با سنت و دوم برداشتی که ایشان از هدف مستشارالدوله از نگارش رساله و محتوای آن داشته اند. افرادی مانند حائری و آدمیت که بیشتر فهمی اروپا مدار از تجدد داشتند و از این دیدگاه به فهم وتحلیل آن می پرداختند، کژتابی برداشت مستشارالدوله از مفهوم مدرن قانون و ناسازگاری آن با شریعت را برجسته می کردند. از دیدگاه آنان رساله با نگاهی استراتژیک؛ یعنی بهره بردن از شریعت برای ترویج قانون نگاشته شده است. در برابر طباطبایی که تجدد را به جدال قدما و متاخرین و محک زدن سنت از راه طرح پرسش های جدید تعریف می کند و تجربه تجدد در اروپا را تنها تجربه ممکن از تجدد نمی داند، رساله یک کلمه را نمونه اصیل برای تجربه تجدد ایران می داند. از دیدگاه وی رساله نه با نگاهی استراتژیک، بلکه نخستین اثری است که در فلسفه حقوق نگاشته شده است.
🔹بی گمان مستشار الدوله با نگارش این رساله در پی یافتن راه حلی برای مسئله نسبت قانون و شریعت بود. ترویج و گسترش ایده حکومت قانون و نیز تدوین قانونی برای انتظام بخشی به حکومت، دومین هدفی بود که او دنبال می کرد. مراد وی کتابی بود که «جامع قوانین لازمه و سهل العباره و ریع الفهم و مقبول ملت باشد.» او در زمانه ای می زیست که شریعت به مثابه قانون الهی برترین منبع برای سامان دهی به جامعه قلمداد می شد. برای مثال ملاصدرا (979-1045 ه.ق) با استدلال بر نیاز به قانون عادلانه برای ساماندهی زندگی اجتماعی، به روشنی می گوید «این قانون همان شریعت است.» بر این اساس تصور عمومی این بود که با وجود کتاب شرع نیازی به کتاب قانون نیست. از سوی دیگر او به درستی به اهمیت قانون و نقش آن در پیشرفت کشورهای اروپایی و نیز تفاوت های آن با شریعت و احکام شرعی پی برده بود. بنابراین او با معضل چگونگی پیوند و آشتی این دو روبرو بود و با نگارش رساله به حل آن می اندیشید.
سیدعلی میرموسوی
اندیشه پویا شماره 70
@alimirmoosavi

( قسمت دوم)

🔹او برخی از تفاوت های مهم کتاب شرع و قانون یا کود فرانسه را به خوبی دریافته بود و در آغاز کتاب خود در پنج مورد توضیح داد. با وجود این از نظر وی «روح اسلام» با «روح قوانین» فرانسه، که در سال 1789در اعلامیه حقوق بشر و شهروند بیان و در اصل اول قانون اساسی فرانسه برآن مهر تایید نهاده شده بود، نه تنها هیچ تعارضی نداشت، بلکه «آنچه از قوانین خوب در فرنگستان هست و ملل آن جا به واسطه عمل کردن به آن ها به اعلی درجه ترقی» رسیده اند را «پیغمبر(ص) شما هزار و دویست و هشتاد سال قبل از این برای ملت اسلام معین و برقرار فرموده » است. بر این اساس دغدغه اصلی مستشار الدوله نشان دادن هماهنگی و سازگاری مبانی حقوق جدید با آموزه های بنیادین شریعت بود. در این راستا او کوشید تا وجوه ناسازگاری را مغفول نگاه دارد و بر جنبه هایی از این مبانی و آموزه ها تاکید کند که آشتی آن ها را عملی سازد. او به جای ترجمه قوانین فرانسه، نخست اصول بنیادین «حقوق عامه فرانسه» در «نوزده فقره» به فارسی ترجمه کرد و سپس به تطبیق آن ها با مبانی دینی اسلام بر پایه قرآن و سنت پرداخت. اما همچنان که طباطبایی به درستی یاد آور شده است او به«تمایزهای مبنایی اساسی که میان دو نظام حقوقی وجود داشت، توجهی نشان نداد و از این حیث رساله او به رغم اهمیتی که در تاریخ قانون خواهی ایرانیان دارد، نمی توانست گامی اساسی در تاریخ حقوق ایران باشد.»
🔹با وجود این رساله «یک کلمه» با حجمی اندک توانست ارزش های بنیادین نظام حقوقی مدرن را با زبانی ساده برای افکار عمومی آن زمان بیان کند. نویسنده آن یکی از رجال سیاسی خوشنام و روشنفکر عصر ناصری بود. او شخصیتی برجسته در عرصه علوم اسلامی قلمداد نمی شد و از آگاهی عمیقی نسبت به تاریخ تحول اندیشه سیاسی غرب نیز برخوردار نبود، از این رو از وی انتظار نمی رفت مانند نایینی اثری دوران ساز همچون تنبیه الامه بنگارد یا همچون طباطبایی تمایزهای بنیادین دو نظام حقوقی را دریابد. او با درک شکاف ژرف بین شیوه حکمرانی در کشور خویش با دولت های مدرن و آگاهی از انحطاط و عقب ماندگی ایران، در زمانه عسرت با وجود محنتی فراوان،که فراروی آزادی خواهان قرار داشت، توانست فهرستی از آزادی های عمومی و حقوق شهروندی را بیان کند و با تعالیم و آموزه های اسلامی و قرآنی تطبیق و در معرض دید عموم قرار دهد. چهار دهه پیش از مشروطیت، او به جای آن که همچون آخوند زاده در پی «وضع الفبای جدید» باشد، به تعلیم الفبای آزادی های عمومی می اندیشید و می خواست برای « جمیع اسباب ترقی و سیویلیزاسیون از قرآن مجید و احادیث صحیح» دلایلی پیدا کند« که دیگر نگویند فلان چیز مخالف آیین اسلام یا آیین اسلام مانع ترقی و سیویلیزاسیون است.» تاثیر این کتاب چنان خشم حکومت خودکامه را بر انگیخت که او را با زنجیر به زندان قزوین انداختند، چندان آن را برسر وی کوبیدند که از چشمان وی آب آمد.
🔹 اینک با گذشت یک و نیم قرن از نگارش این رساله، هر چند مباحث آن تازگی ندارد، ولی از نظر تحقق حکومت قانون و آزادی های عمومی مورد تاکید آن همچنان در آغاز راهیم. این دشواره تا اندازه ای ریشه در مسئله مهم جدایی قانون از شریعت دارد که نه تنها برای نویسنده این رساله اندیشه ناپذیر بوده، بلکه برای برخی هنوز نیز نااندیشیده مانده است. تجدد در اروپا با مرزبندی هایی همراه بود که سهمی موثر در پدید آوردن نهادهای جدید آن همچون دولت مدرن داشتند. در وضعیتی که مستشارالدوله به تطبیق کتاب شرع و کتاب قانون می اندیشید، جهان مدرن با تفکیک قانون از شریعت، جدال بین نهاد دین و دولت را به سود مردم حل کرده بود. همچنان که پیش تر در جایی بیان کرده ام، در اندیشه مدرن قانون نهادی است برساخته که اراده همگانی و خیر عمومی را بازنمایی می کند، از این رو در نهایت منبعی جز خواست مردم ندارد. شریعت نه تنها منبعی مستقل برای قانون نیست، بلکه تنها در صورتی در حوزه عمومی الزام آور است که از رهگذر رای مردم به قانون تبدیل شده باشد. بنابراین قانون گذاری از سلطه نهادی فراتر که در پوشش شریعت اراده خود را عملی سازد، آزاد می شود و حاکمیت به طور یکپارچه به مردم تعلق می گیرد.
سیدعلی میرموسوی
اندیشه پویا، شماره 70
@alimirmoosavi

🍁 نشست روشنفکری دینی و فقه

با حضور شادروان داود فیرحی، محمدمهدی مجاهدی، ابوالقاسم فنائی، سید علی میرموسوی، محمود شفیعی، یوسف خان‌محمدی و سید صادق حقیقت

دانشگاه مفید؛ چهارشنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۹

🔅در نشست «روشنفکری دینی و فقه» دیدگاه شادروان دکتر داود فیرحی در خصوص موضع روشنفکران دینی دربارۀ نسبت فقه و اخلاق مطرح شد و از سوی حاضران مورد بررسی و نقد قرار گرفت. این نقدها عمدتا در خصوص مدعیاتی بود که در قالب پاسخ به سوالات زیر صورت گرفت:

۱- آیا روشنفکران دینی ما، می‌خواهند دین را از سنت جدا کنند؟ یا برآنند که اخلاق را جایگزین فقه کنند؟

۲- چرا روشنفکران دینی دموکراسی را بر حکومت دیکتاتوری یا اقتدار گرا ترجیح می‌دهند؟ آیا این یک سؤال اخلاقی است و برخی به فقه مراجعه می‌کنند تا توجیهی به سود آن سؤال اخلاقی پیدا کنند؟ یا سؤالی فقهی است؟

۳- آیا می‌توان بین ارزش‌هایی مقبول مانند دموکراسی، حقوق بشر و حق تعیین سرنوشت و … – از یک طرف – و خوانشی خاص از فقه که با آن ارزشها نامتناسب است، – از طرف دیگر – آشتی برقرار کرد؟ اساسا دلیل مقبولیت این ارزشها چیست و این ارزشها، ارزش بودن خود را از کجا اخذ می‌کنند؟ از سیاست؟ ازحقوق؟ ازاخلاق؟ یا دین؟

۴- برای حل این ناسازگاری‌ها آیا باید به همان منابع سنتی و با همان روش سنتی رجوع کرد؟ یا باید به اخلاق و حقوق مدرن و با روش‌هایی نه لزوما سنتی رجوع نمود؟

۵- جایگاه و اهمیت حسن و قبح عقلی و شرعی در این بحث کجاست؟ ورابطه دین و اخلاق چگونه است؟

۶- برخی از مهمترین این پرسش‌ها که مرکز ثقل نزاع بین اشاعره و معتزله نیز بوده است، مبتنی بر پاسخ به این پرسش مهم است که آیا ارزش‌ها و احکام و هنجارهای اخلاقی ازاراده تشریعی خداوند سرچشمه می‌گیرند؟ یا از شهودهای اخلاقی؟ وجدان اخلاقی، یا حس و تجربه اخلاقی؟ و یا ترکیبی از اینها؟

🌐 دریافت صوت کامل این نشست

🌾 @Sedanet
@Feirahi
@MMojahedi
@Alimirmoosavi
@Abolghasemfanaei
@S_sadegh_haghighat

مسابقه بزرگ کتابخوانی به مناسب هفته دانشجو و یادبود استاد فقید دکتر داوود فیرحی.
❇️توضیحات:
در این مسابقه سه کتاب از آثار مرحوم دکتر فیرحی انتخاب شده و معرفی میگردد. دانشجویان و فرهیختگان گرامی برای شرکت در مسابقه ابتدا باید به انتخاب خود یکی از کتاب ها را مطالعه و ایده ی اصلی و چکیده مطالب کتاب را در قالب یک ویدئو نهایتا 5 دقیقه ای ضبط کرده و برای ما ارسال نمایند.
ویدئو های ارسالی توسط اساتيد محترم داوری شده و در هر کتاب به بهترین ارائه ارسال شده، هدایایی تقدیم میگردد.
❇️کتاب های مربوط به مسابقه:
1- تاریخ تحول دولت در اسلام، انتشارات دانشگاه مفید
2- نظام سیاسی و دولت در اسلام، انتشارات سمت
3- قدرت، دانش، مشروعیت، نشر نی
❇️جایزه نفرات برگزیده در هر یک از کتاب ها: مبلغ 250 هزار تومان هدیه نقدی به همراه کتاب مفهوم قانون در ایران معاصر(آخرین کتاب مرحوم دکتر فیرحی)
❇️شرکت در مسابقه برای تمامی علاقه مندان امکان پذیر می باشد.
❇️مهلت ارسال فایل شرکت در مسابقه تا 25 آذرماه می باشد.
🌐 راه های ارتباطی:
شماره تماس و واتساپ:
09120789032
تلگرام: @mmahdavi_germi
#انجمن_علوم_سیاسی_دانشگاه_مفید
@mofidunipsa

گفتمان جهانی حقوق بشر و چالش اسلامی

✍️دهم دسامبر ۱۹۴۸روزی به یادماندنی در تاریخ بشریت است؛ روزی که نخستین سند بین المللی حقوق بشر با عنوان اعلامیه جهانی حقوق بشر به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسید. تدوین و تصویب این سند زبان اخلاقی مشترکی برای بحث درباره حقوق بشر فراهم و حقوق بین الملل را دگرگون ساخت. از هنگام انعقاد پیمان وستفالی در ۱۶۴۸ تا این زمان؛ یعنی در طول سه قرن، حقوق بین الملل بر پایه اصل حاکمیت، سازو کاری برای دفاع از حقوق افراد در برابر دولت ها نداشت. با تصویب اعلامیه دست کم فهرستی از حقوق، که همه ابنای بشر بدون هیچ تبعیضی از آن برخوردارند، مشخص شد و دولت ها متعهد و به احترام، حمایت و اجرای این حقوق شدند. این حقوق و تعهد دولت ها دربرابر آن در قالب اسناد، کنوانسیون ها و پروتکل های فراوانی گسترش یافتند، تقویت شدند و گفتمان جهانی حقوق بشر را شکل دادند.
🔹گفتمان حقوق بشر در فرآیند توسعه خود با موانع گوناگونی روبرو بوده است، که چالش اسلامی یکی از آن هاست. این چالش بر پایه ایده ناسازگاری برخی از مواد اعلامیه جهانی با شریعت و فقه اسلامی طرح شد و عربستان سعودی نیز به استناد آن به اعلامیه رای ممتنع داد. با وجود این اندیشمندان مسلمان بر سر این موضوع اتفاق نظر ندارند و طیفی از دیدگاه های متعارض درباره رابطه اسلام و حقوق بشر وجود دارد. در یک سوی این طیف جریان محافظه کاری قرار دارد که با تاکید بر بنیادهای غربی و اومانیستی حقوق بشر، بر ناسازگاری آن با آموزه های اسلامی پافشاری و از آموزه حقوق بشر اسلامی پشتیبانی می کند. در سوی دیگر نیز روشنفکران دینی قرار دارند که با عقلایی و فرادینی دانستن حقوق بشر، از ضرورت هماهنگی دین با حقوق بشر و دین حقوق بشری دفاع می کنند. در میانه طیف نیز نواندیشان دینی قرار دارند که از یک سو دغدغه دفاع از شریعت را دارند و از سوی دیگر ارزش و اهمیت حقوق بشر در جهان کنونی را می پذیرند. آنان کوشش می کنند تا با ارائه تفسیری سازگار با حقوق بشر از شریعت، ناسازگاری ها را تا حد امکان کاهش دهند.
🔹حقوق بشر در کشورهای اسلامی از دو سو در معرض آسیب است: نخست از سوی دولت های اقتدارگرا که از انجام تعهدهای سه گانه احترام، حمایت و اجرای حقوق بشر سرباز می زنند، دوم از سوی جریان هایی که از زاویه شریعت و حقوق اسلامی با حقوق بشر مخالفت می کنند. این مخالفت به دولت ها بهانه می دهد تا برای توجیه نقض حقوق بشر در سنگر شریعت قرار گیرند و حتی درجاهایی که چالشی شرعی وجود ندارد، حقوق بشر را پایمال کنند. این وضعیت در سایه پیوند اقتدارگرایی با دین و حاکم شدن جریان های افراطی تشدید می شود. آنان نقض حقوق بشردر برخی دولت های غربی و نیز رفتار دوگانه آن ها در قبال نقض آن در کشورهای اسلامی را دلیلی بر پوچی و بی اعتباری گفتمان حقوق بشر می دانند. غافل از این که اگر عمل این دولت ها معیار داوری درباره بی اعتباری حقوق بشر باشد، عمل کرد مسلمانان و دولت های اسلامی را نیز می توان دلیل بی اعتباری اسلام دانست.
🔹به هر حال این وضعیت ما را با این پرسش ها روبرو می سازد : آیا پایانی برای چالش اسلامی در برابر حقوق بشر بین المللی وجود دارد؟ آیا پایان یافتن این چالش در گرو حل تعارض شریعت با حقوق بشر است؟ آیا اختلاف نظر بر سرسازگاری حقوق بشر با شریعت را می توان حل کرد و به اجماعی در این باره دست یافت؟ و آیا چنین اجماعی بر فرض وجود می تواند به بهبود وضعیت حقوق بشر در این جوامع کمک کند؟ در این جا فرصت پرداختن به همه این پرسش ها نیست، ولی می توان به مواردی اشاره کرد که به کاهش این چالش کمک کند.
🔹نخست این که حقوق بشر هر چند در بستر جامعه و فرهنگ غرب شکل گرفته، ولی میراث مشترک بشری است که برای دفاع از ارزش های مشترک همچون کرامت انسانی، آزادی، برابری، برادری و عدالت و صلح طرح شده و شرط زیست مسالمت آمیز با حفظ تفاوت ها در جهان کنونی شناسایی و احترام به آن هاست.
🔹دوم این که آموزه حقوق بشر اسلامی اگر معنای خاص گرایانه داشته باشد، با جهان شمولی که یکی از پنج ویژگی بنیادین حقوق بشر است تعارض آشکار دارد و پذیرفتنی نیست. در جهان متکثر کنونی نمی توان آموزه ای از حقوق بشر را طرح کرد که تنها بر برداشت گروهی خاص از یک دین استوار باشد.
🔹سوم این که حقوق بشر از دیدگاه حقوقی، شاخه ای از حقوق بین الملل است که منبع آن عرف و قرار دادهاست، از این رو برپایه یک دین و شریعت خاص استوار نیست. در جهان کنونی بسیاری از هنجارهای حقوق بشری از آمریت برخوردارند و تعهد دولت ها در برابر آن ها فراگیر و محدودیت ناپذیر است.
🔹در نهایت با توجه به اختلاف نظر در تفسیر شریعت و این که شناسایی حقوق بشر دین داری آزادانه را ممکن می سازد، پایبندی به چارچوب حقوق بشر نه تنها برای دین داری زیانی ندارد، بلکه همزیستی مسالمت آمیز ادیان را نیز تسهیل می کند.
سیدعلی میرموسوی۹۹/۹/۲۰
@alimirmoosavi

✅ حقوق بشر الزامی جهانی برای حفظ کرامت انسان است / دین را در چارچوب حقوق بشر ببینیم / نگاه بدبیانه‌مان را نسبت به حقوق بشر تعدیل کنیم

سید علی میرموسوی، پژوهشگر دین و اندیشه سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه مفید:

🔸 حق در محدودترین و چه بسا دقیق‌ترین کاربرد خودش بیانگر طلب یا ادعایی است که فرد نسبت به دیگری دارد. این کاربرد با تکلیف تلازم پیدا می‌کند و از آن جدایی‌ناپذیر است، همان‌طور که حضرت علی(ع) نیز در خطبه ۲۱۶ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «...لَا يَجْرِي لِأَحَدٍ إِلَّا جَرَى عَلَيْهِ وَ لَا يَجْرِي عَلَيْهِ إِلَّا جَرَى لَهُ...؛ آن‌سان كه كسى را بر ديگرى حقى است، آن ديگر را نيز بر او حقى خواهد بود». حق در این معنا با تکلیف تلازم دارد و نقیض آن نیز نداشتن حق است.

🔸 در متون دینی هیچ معادلی برای حقوق بشر وجود ندارد، البته ما رساله حقوق امام سجاد(ع) را داریم، ولی این رساله هیچ ارتباطی با حقوق بشر به معنایی که امروزه مطرح است، ندارد. حقوق بشر در گفتمان جهانی حقوق بشر تعریف نشده و بیشتر به همان فهم متعارف از آن بسنده شده، در واقع حقوقی است که هر کس عنوان بشر دارد، از آن برخوردار است. این مفهوم کاملا جدید محسوب می‌شود که بر اومانیسم استوار است.

🔸 با توجه به اینکه حقوق بشر امری عقلایی است، به نظر می‌رسد که از ایده دین در چارچوب حقوق بشر بهتر می‌توانیم دفاع کنیم، یعنی دین و شریعت را در چارچوب حقوق بشر ببینیم، البته این به معنای آن نیست که بگوییم شریعت را به طور کامل با حقوق بشر منطبق کنیم، بلکه به این معنا است که اگر در شریعتی امری خلاف حقوق بشر وجود داشته باشد، در دنیای کنونی قابل پذیرش و اجرا نیست.

🔸 یکی از چیزهایی که در جهان کنونی دین‌داری را امکان‌پذیر می‌کند، آزادی دین و مذهب است. اساسا تا زمانی که آزادی مذهب پذیرفته نباشد، چگونه کسی می‌تواند دین خودش را انتخاب کند؟ یعنی تا زمانی که حق آزادی مذهب را قبول نکنیم، نمی‌توانیم به دین خاصی پایبند باشیم، چون در غیر این صورت ستیزها و تعارض‌های مذهبی لاینحل پیش می‌آید.

🔸 اینکه بگوییم آنچه به عنوان«Human Rights» در دوران جدید مطرح است، دقیقا در متون دینی ما وجود دارد، به نظر می‌رسد که ادعایی سست است. اندیشمندان اسلامی تا زمانی چنین برداشتی داشتند، ولی به تدریج این برداشت‌ها تغییر یافت و کم‌کم این دریافت به وجود آمده که این مفاهیم در زمانه و موقعیت تاریخی جدید شکل گرفته‌اند.

🔸 روشنفکران دینی معتقدند حقوق بشر در حوزه عقل بشر و امری فرادینی است و قبل از اینکه به بررسی نسبت دین و حقوق بشر بپردازیم، ابتدا باید درباره حقوق بشر به یک جمع‌بندی مدون برسیم، لذا این دسته از روشنفکران از نوعی دین حقوق بشری سخن می‌گویند، یعنی دینی که با حقوق بشر سازگار باشد. 

🔸 حقوق بشر مبتنی بر مبانی اخلاقی است و اگر به استقلال اخلاق از دین اعتقاد داشته باشیم و بگوییم دین در چارچوب اخلاق است، تقدم حقوق بشر بر شریعت مطرح می‌شود.

🔸 اگر حقوق بشر اسلامی بخواهد ناقض حقوق بین‌المللی بشر باشد، در جهان کنونی قابل پذیرش نیست و نمی‌تواند مطرح باشد، ولی اگر حقوق بشر اسلامی بخواهد به نوعی هر آنچه در اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی مطرح شده و تعارضات آن با آموزه‌های دینی را کاهش دهد، قابل طرح است.

🔸 اگر حقوق بشر صرفا برای پیروان یک دین باشد، آن خصلت‌های ذاتی بودن، جهان‌شمول بودن، سلب‌ناپذیربودن، تجزیه‌ناپذیری و به هم وابستگی داشتن، قابلیت تحقق پیدا نمی‌کند، ولی در گفتمان جهانی حقوق بشر این ویژگی‌ها اهمیت دارد، زیرا روح حقوق بشر مبتنی بر کرامت انسان و نفی تبعیض است، یعنی حقوق بشر برای احترام به کرامت انسانی و نفی تبعیض پایه‌گذاری شده است.

🔸 باید نگاه بدبینانه نسبت به گفتمان جهانی حقوق بشر را تعدیل کنیم، یعنی تصور نکنیم که این حقوق بشر ابزاری برای سلطه قدرت‌های بزرگ است، اتفاقا خود قدرت‌های بزرگ در برخی مواردی از ناقضان اصلی آن هستند. بنابراین حقوق بشر در جهان امروز برای این تدوین شده که انسان‌ها در برابر دولت‌ها از یک حامی برخوردار باشند.

🔸 باید به مقررات بین‌المللی حقوق بشر احترام بگذاریم. بسیاری از هنجارهای حقوق بشری در عرف بین الملل کنونی الزام‌آور شده است و نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. در واقع هنجارهای حقوق بشری هم فراگیرند به اصطلاح اِرگا اُمنِس هستند و تعهد دولت‌ها به آن تقید و محدودیت پذیر نیست و هم اینکه از آمریت برخوردار است، یعنی به عرفی بدل شده که نمی‌توان آن را نقض کرد.

🔸 همزیستی مسالمت‌آمیز و تکثر و محدودیت اقتدار حکومت‌ها در گرو حقوق بین‌المللی بشر است. بنابراین اگر الزامات عملی حقوق بشر در جهان امروز و فواید متعدد آن را در نظر بگیریم، می‌توانیم به سمت یک فهم مشترک پیش برویم و کشورهای اسلامی در نهایت ناگریز هستند که به این سمت‌ حرکت کنند.

https://isfahan.iqna.ir/00GX1y

@iqna_isfahan

حکومت مطلقه؛ مایه شرارت

حكومت مطلقه نه تنها شرارت را مهار نمي كند، بلكه با بهره برداري از دين و دانش به شكل سازمان يافته به آن كمك مي كند. اگرچه در اين حكومت ممكن است قانون و داوري وجود داشته باشد تا مردم به آن توسل جويند، ولي اين تا زمانی است كه با منافع فرمانروا ناسازگار نباشد و گرنه هيچ قانوني وجود ندارد و فرد مخالف متهم به اغتشاش و انقلاب و محكوم به مرگ می شود.
حکومت مطلقه از راه واگذاري قدرت به يك فرد به دليل اعتماد به پرهيزگاري و صلاحيت وي شكل مي گيرد، ولي به مرور زمان مجموعه اي از آداب و رسوم تقدس مي يابند و فرد ناصالحي جانشين او مي شود كه خود را از قانون مستثني مي داند و تازماني كه قدرت قانون گذاري به همگان بازنگردد ناامني ادامه مي يابد.

جان لاک "رساله درباره حکومت"
@alimirmoosavi

ناگشوده گل نقاب آهنگ رحلت سازکرد!
چهل روز از غروب ناباورانه ستاره درخشان نو اندیشی دینی معاصر ایران؛ دکتر داود فیرحی، گذشت. او اندیشمند و کنش گری بود که در شکاف میان جامعه و دولت و مرز سنت و دانش های جدید، می کوشید میان نظام دانایی گذشته و مفاهیم و آموزه های نوین پل بزند و زمینه گذار به تجددی برخاسته از فرهنگ و جامعه ایرانی و اسلامی را فراهم آورد. جمعی از دوستان و همراهان او کوشیده اند تا در سوگ چهلمین روز درگذشت وی برنامه ای در بزرگداشت یاد و خاطره وی برگزار کنند. در این برنامه کوشش شده است با مشارکت اساتید حوزه و دانشگاه، ابعاد گوناگون میراث فکری و زیست علمی و اخلاقی آن سفرکرده بررسی شود. امید که با مشارکت دیگر دوستان و همراهان، خاطره ای شکوهمند در گرامی داشت یاد آن عزیز برجای نهیم.
@alimirmoosai

🍁 به مناسبت چهلمین روز درگذشت استاد داود فیرحی

اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار می کند:

🔘 اندیشمند مرز کوش در میانه ی سنت و زمان

➖ دکتر اشرف بروجردی

➖ دکتر هادی خانیکی

➖ دکتر سید علیرضا حسینی بهشتی

➖ آیت الله محمد سروش محلاتی

➖ دکتر محمد مهدی مجاهدی

➖ دکتر غلامرضا ظریفیان

➖ سخنران دکتر مهدی یوسفی


🔸دولت و دموکراسی در اندیشه داود فیرحی

➖ دکتر محمد جواد غلامرضا کاشی
➖ دکتر الهه کولایی

🔹قسمت اول
نو اندیشی فقهی در آراء داود فیرحی

➖ دکتر کاظم قاضی زاده
➖ دکتر رحیم نوبهار
➖ دکتر سید علی میر موسوی
➖ دکتر ابوالفضل شکوری

🔹قسمت دوم
نو اندیشی فقهی در آراء داود فیرحی



◀️ برای مشاهده ی فایل تصویری هر قسمت، بر روی نام و یا عنوان مورد نظر کلیک کنید.

@andishgahefarhangi
@feirahi

❇️ گزیده خبری از نشست علمی « بررسی کارنامه پژوهشی مرحوم دکتر داود فیرحی از منظر فقه وحقوق انسان»

همانگونه که مخاطبان ارجمند مطلع هستند در مورخ 99/9/17 از سوی دفتر کمیسیون در قم نشست علمی با عنوان یاد شده برگزار شد .در این نشست آقایان دکتر سید علی میر موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه مفید و دکتر عبدالوهاب فراتی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی ارائه نظر داشتند.

در این برنامه ابتدا دکتر میرموسوی ضمن بزرگداشت یاد وخاطره دکتر فیرحی و تلاشهای علمی آن مرحوم، نکات مختلفی در ارزیابی کلی کارنامه پژوهشی ایشان از منظر فقه و حقوق انسان ارائه کرد. از جمله محورهای بحث ایشان : مروری بر 4 دوگانه تقسیم بندی جریان های فکری ایران معاصر از مشروطه تاکنون و اینکه دکتر فیرحی در کدام طیف فکری قرار می گیرد، تفاوت روش شناسی پژوهش های دکتر فیرحی با سایر نواندیشان دینی یا پژوهشگران فقهی، بیان مسئله مهم ودغدغه اصلی مورد توجه مرحوم فیرحی در مطالعات مختلف ،راهبرد دکتر فیرحی در پیشبرد دیدگاههای خود ، سه تلاش عمده مرحوم فیرحی در برجسته سازی حقوق انسان بر مبنای فقه ( اولویت دهی حق بر تکلیف/ بهره مندی از مقوله حقوق مشترک نوعیه مورد تاکید مرحوم نائینی/ بهره مندی از ظرفیت اصالة الاباحه)، دو پرسش مهمی که می توان فراروی تلاشهای مرحوم فیرحی مطرح کرد و اینکه آیا بدون بهره مندی از علوم ماقبل فقهی می توان به نتیجه مناسبی در مقوله فقه وحقوق انسان یا دولت مدرن رسید یا خیر و آیا برخی مباحث مورد تامل دکتر فیرحی ناتمام باقی ماند یا خیر؟

سخنران در پایان بحث خود تاکید کرد که مرحوم دکتر فیرحی ظرفیت سازی بر مبنای فقه برای توسعه اهتمام به حقوق انسانها را جدی پیگیری کرد و قطعا نام وی در تاریخ اندیشه باقی خواهد ماند وچه موافقان وچه ناقدان وی باید آثار او را مطالعه کنند تا بتوانند در تعامل با اندیشه های دیگر به داوری بنشینند.

[ ملاحظه: شاید دو کتاب جدیدی که بعد از فوت مرحوم دکترفیرحی از ایشان درروند نشر قرار گرفته ویک مورد به بازار کتاب آمده(مفهوم قانون) ومورد دیگر حسب اعلام ناشر، با عنوان «دولت مدرن و بحران قانون؛ چالش قانون و شریعت در ایران معاصر» در آینده منتشر خواهد شد، قدری در پاسخ پرسش دوم مطرح شده دکتر میرموسوی موثر باشد که در آینده می توان با مراجعه به این دو اثر بهتر بدان پرداخت]
در پایان بحث، دکتر میرموسوی به سئوالات مطروحه پاسخ گفت.

دکتر فراتی به عنوان ارائه کننده دوم این نشست نیز ضمن تسلیت درگذشت دکتر فیرحی، در مقام ارزیابی گذرای کارنامه مطالعاتی آن مرحوم از منظر فقه وحقوق انسان به مطالب متنوعی اشاره کرد ایشان ابتدا در مورد روش شناسی تحقیقی و سبک کار دکتر فیرحی و دغدغه اصلی آن مرحوم در حوزه رابطه دین ودولت وحکمرانی و تفاوت مسیر تحقیقی ایشان با طرح های برخی دانشوران دیگر و یافته های مرحوم فیرحی در مطالعات اولیه خود ( تقویت مبنای دموکراتیک از فقه)و مطالعات اخیر( تقویت حکمرانی دموکراتیک برگرفته از فقه با تمرکز بر مقوله حق و اراده آزاد ) که به بحث فقه وحقوق انسان اثر جدی می گذارد، توضیحاتی ارائه کرد، سپس کارنامه مطالعاتی مرحوم فیرحی را از منظر فقه وحقوق انسان مورد واکاوی قرار داد.

تصویر از حکمرانی در نگاه فقها و اثر آن در اجتهادات فقهی هر فقیه و استعاره های مفهومی بکار رفته در ادبیات فقها تا چه اندازه مورد توجه و تحلیل در بحث های مرحوم فیرحی قرار گرفته است؟ ونتایج این بررسی ها چه بوده و در کدام تصویر فقها از حکمرانی، بنا به نظر مرحوم فیرحی ظرفیت های بیشتری برای تامین دولت دموکراتیک و پیشبرد حقوق انسانی نهفته است؟ راههای مطرح شده در اندیشه های مغرب زمین و مسلمانان اعم از اهل سنت یا شیعیان برای رسیدن به دموکراسی چه بوده و مرحوم فیرحی در مورد هر یک از راههای مزبور چه داوری داشته و کدام راه را مناسب تر دانسته و در صدد ظرفیت سازی در آن چارچوب بر آمده و چه تقریری از آرای مرحوم نایینی و نظرات بنیانگذار انقلاب اسلامی در این زمینه داشته و نهایتا الگوی پیشنهادی حکمرانی فیرحی چه بود؟ از جمله محورهای دیگر بحث دکتر فراتی بود
در پایان،سخنران به سئوالات مطروحه پاسخ داد.

شایان ذکر است پرونده علمی« فقه وحقوق انسان» از مدتها قبل در دفتر کمیسیون در قم در دست بررسی و پیگیری می باشد که یکی از جنبه های آن ارزیابی مطالعات ودیدگاههای علما و کارشناسان مختلف در این حوزه است و کارنامه علمی محققان از طیف های فکری مختلف مطالعات اسلامی مورد توجه قرار دارند.

فایل صوتی مجموعه مباحث نشست علمی یاد شده، در زیر تقدیم میشود.انشاالله مخاطبان ارجمندفاتحه ای نثار آن مرحوم و سایر درگذشتگان نمایند ودر قدرشناسی از اساتید و محققان پرتلاش موجود بیش از پیش بکوشند.

اطلاع رسانی قبلی جلسه:
https://www.tg-me.com/ihrciran/8256

🔸ارائه دیدگاه دکتر سید علی میرموسوی در نشست بررسی کارنامه پژوهشی مرحوم دکتر فیرحی از منظر فقه وحقوق انسان
@ihrciran

🔺موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم برگزار می کند

🔹میزگرد معرفی وبررسی:

📚 کتاب مفهوم قانون در ایران معاصر
(دکترداود فیرحی ره)

🔸 با حضور
➖دکتر سیدعلی میرموسوی
➖حجت الاسلام دکتر رحیم نوبهار

🔸 چهارشنبه ۱۷ دی ماه ۹۹
ساعت ۲۱

پخش آنلاین از :
◀️ صفحه اینستاگرامی موسسه فهیم

@fahiminst
@Feirahi
@alimirmoosavi

در سوگ یاس!

غروب بود و هوا گرگ و میش
دیگر از آن حجره صدایی بگوش نمی رسید
گویی درد و اندوه آن نازدانه به پایان رسید
آری جگر گوشه محمد به او پیوست!
و چراغ خانه علی خاموش!
آه که چه سوز و ماتمی برپاست!
كودكان بر بالین مادر حلقه زدند
اشک و آه امان نمی دهد
با دلی پر درد و اندوه
بر یتیمی خویش فق فق می کنند
برغربت و ستمی که برمادر رفت می گریند!
در تاریکی شب پیکر نازنینش را شستند
در غربت شبانه، غریبانه به خاکش سپردند!
و اینک بر مزار عزیزش!
با دلی پر درد و چشمانی گریان
اشک ریزان زمزمه می کند!
"مسلمانان مرا وقتی دلی بود"
"که با وی گفتمی گر مشکلی بود"
"به گردابی چو می افتادم از غم"
"به تدبیرش امید ساحلی بود"
"دلی همدرد و یاری مصلحت بین"
"که استظهار هر اهل دلی بود"
اینک اما درد دل با که گویم
و این بار سنگین اندوه و غم کجای گذارم!
رو به سوی آرامگاه محمد
درود بر تو ای پیامبر خدا!
از من و دخترت که دربرت آرمیده
و شتابان به تو رسیده
در شکیبایی کم آورده ام
فراق دردانه ات قرار از کفم ربود!
طاقتم بی طاق شد!
تنها تسلای خاطر علی
یاد آوری درد جانکاه فراق توست!
آری از یاد نمی برم آن گاه که
سرت بر روی سینه ام بود
و در دستانم جان دادی
و با دلی پر درد سرت بر سنگ آرامگاه نهادم!
"انا لله و انا الیه راجعون"
سپرده بازگردانده و گرو دریافت شد!
اما اندوهم پایان نپذیرد و شب سیاهم به سر ناید!
تا آن گاه که خدای این سرایت را برایم برگزیند!
به زودی نازدانه ات
از همداستان شدن امتت به ستم بر او خبرت دهد!
از وی بپرس و اوضاع و احوال را از او جویا شو!
بدرود تان! بدرودی وداع گونه!
اما نه از سرگلایه و بیزاری!
گر بروم ملول خاطر نِیَم
وگر بمانم از سر بدگمانی به وعده خدا به شکیبایان نیست!
سیدعلی میرموسوی۹۹/۱۰/۲۸
@alimirmoosavi