🔰🟣 منظور از حروف دَمشی (خشک) و غیردَمشی (نرم) چیست؟

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

🌀برای درک این مطلب، لطفا ابتدا مطلب (حروف دوصدایی در کُرمانجی: «پ، ک، ت و چ») را بخوانید:

https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/45


منظور از حروف دَمشی، حروفی هستند که هنگام تلفظ آنها از مخرج‌های مختلف و حالات مختلف قرارگیری زبان، لب‌ها، کام، حلق و ... در دهان، نوعی دَمش و خروج هوا وجود دارد. لیکن هنگام تلفظ حروف غیردَمشی، خروج هوا و دَمش وجود ندارد و یا حداقل است.

🟣برای درک بهتر این دو مفهوم، به عنوان مثال تلفظ حرف «پ» در دو واژه‌ی «پار» (سهم؛ بخش) و «پاری» (لقمه) را در نظر بگیرید. در واژه‌ی «پار» هنگام تلفظ «پ» همزمان با نزدیک‌شدن دو لب بالا و پایین نوعی دَمش و خروج هوا به سمت بیرون از بین دو لب صورت می‌گیرد. از این رو آن را دَمشی می‌گویند.

در صورتی که در تلفظ «پ» در واژه‌ی «پاری» این خروج هوا یا صورت نمی‌گیرد و یا مقدار آن خیلی کم است. لذا از آنجایی که دَمش و خروج هوا وجود ندارد و تلفظ به خشکی صورت می‌گیرد، به آن غیردَمشی می‌گویند.

🔵این امر در مورد سه حرف دیگر یعنی «چ»، «ک» و «ت» نیز صدق می‌کند. چنانکه می‌بینیم هنگام تلفظ حرف «ک» در واژه‌ی «کار» (فعالیت) که زبان به سقف دهان (کام) می‌چسپد، خروج هوا به وضوح وجود دارد، اما در تلفظ همین حرف در واژه‌ی «کال» (سالخورده و پیر) که تقریبا از همین مخرج نامبرده در بالا تلفظ می‌شود، خروج هوا وجود ندارد.

⁉️سوال: چرا برای تلفظ غیردَمشی یا نرم، حروف جداگانه‌ای تعریف نشده‌اند؟

🌀دلایل زیادی برای این امر وجود دارد؛ یکی از مهمترین دلایلی که زبانشناسان و مخترعین و بنیانگذاران الفبا و رسم‌الخط برای کُردی در طی دهه‌ها تلاش لزومی بر واردکردن این حروف در الفبا ندیده‌اند اصطلاحاً اقتصادی‌بودن الفبا است. به این معنی که اگر تعداد حروف الفبا از حدی فراتر رود، یادگیری و کاربرد آن الفبا و رسم‌الخط دشوارتر خواهد بود. در این زمینه مثال‌های زیادی می‌توان از زبان‌هایی آورد که دارای الفبایی طویل و با تعداد زیادی از حروف می‌باشند و مخاطب در یادگیری آنها دچار سردرگمی می‌شود.

🌀از سوی دیگر؛ به نظر نگارنده این دسته از حروف و آواها به صورت سماعی و شنیداری و در بکارگیری مداوم زبان، قابل انتقال و حفظ است. قطعاً این را همه‌ی ما متوجه شده‌ایم؛ با وجود اینکه شکل نوشتاری «کار» (فعالیت) و «کار» (بزغاله) را به صورتی یکسان می‌بینیم، اما با یک نگاه به واژه‌های پس و پیش آن متوجه تفاوت معنی و بالتبع تلفظ متفاوت آنها می‌شویم.

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣 چند مثال دیگر برای درک بهتر حروف دَمشی و غیردَمشی

(«پ، ک، ت و چ») :

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

🌀 حرف «پ» در واژه‌ی «پار» (به معنای سهم) در حالت دمشی و خشک تلفظ می‌شود و در واژه‌ی «پار» به معنای (پارسال) و «پیر» (پیر و سالخورده) به صورت غیردمشی و نرم تلفظ می‌شود.

🌀 حرف «ک» در واژه‌ی «کار» (به معنای کار و فعالیت) در حالت دمشی و خشک تلفظ می‌شود و در واژه‌ی «کار» یا «کارک» (به معنای بزغاله) به صورت غیردمشی و نرم تلفظ می‌شود.

🌀 حرف «ت» در واژه‌ی «تێر» (به معنای سیر (گرسنه نیست)) در حالت دمشی و خشک تلفظ می‌شود و در واژه‌ی «تێر» (به معنای عقاب) به صورت غیردمشی و نرم تلفظ می‌شود.

🌀 حرف «چ» در واژه‌ی «چۆل» (به معنای صحرا) در حالت دَمشی و خشک تلفظ می‌شود و در واژه‌ی «چیا» (به معنای کوه) به صورت غیردمشی و نرم تلفظ می‌شود.

پست قبلی:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/55

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣 همراهان و زبان آموزان گرامی؛

از این که با ما همراه هستید، سپاسگذاریم. در رابطه با فرایند آموزش در این کانال لازم است برخی نکات را عرض کنیم:

سعی می کنیم در ارائه مطالب شتاب نکنیم تا شمار زیادی از زبان آموزان و علاقه مندان به یادگیری کُرمانجی به جمع ما بپیوندند و بتوانند گام به گام با مطالب ارائه شده همراه شده و همگی همگام با هم مطالب را پیگیری کنیم.

همانگونه که قبلاً هم عرض شد، مطالب به مرور و در یک پروسه زمانی و همگام با سرفصل های اصلی کتاب «رێنڤیس و رێزمان» ارائه می شوند.

طبیعتاً با توجه به گستردگی مباحث مربوط به رسم‌الخط و دستورزبان، هر جا احساس کنیم نیاز به توضیحات بیشتر و مطالب جنبی مفید جهت یادگیری بهتر است، بی گمان از آن استفاده خواهیم کرد.

آنچه در اینجا و طبیعتاً در تمام کتاب ها و دوره های آموزش دستورزبان ارائه می شود، مبانی و قواعد اساسی و اولیه زبان و درست نویسی است.

لذا هر زبان آموزی برای موفقیت در امر یادگیری کُرمانجی، نیاز دارد که همزمان با یادگیری اصول و قواعد زبان، چه از طریق شنیداری و چه خواندن متون و همچنین مکالمه و نوشتن به صورت مداوم برای بهبود این چهار مهارت نیز تلاش نماید.

با ما همراه باشید.

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣بررسی جزئی کاربرد حروف الفبای کُردی - کُرمانجی

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

🌀از این به بعد، تک‌تک حروف الفبای کُرمانجی را به صورت جزئی، همراه به ارائه مثال‌هایی بررسی می‌کنیم.

این بررسی ابعاد مختلف از جمله موراد زیر را در بر می گیرد:

🔸شکل نوشتاری در جایگاه های مختلف واژه (ابتدا، میان و انتهای واژه)
🔹تلفظ در واژه های مختلف
و ...

مکث ما در موضوع الفبا و جزئیات آن بیشتر خواهد بود؛ به دلیل اینکه الفبا و رسم‌الخط اصطلاحاً آرامی دارای ظرافت ها و ویژگی های خاصی است و نیاز است که به صورت اصولی آن را فراگیریم تا در مراحل بعدی بتوانیم راحت تر آن را متوجه شده و به کار ببندیم.

مطلب مرتبط:
🔰🔡 الفبای کُردی - کُرمانجی - آشنایی مقدماتی

https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/28


👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰١– حرف « ا » (ئا)

این حرف صدادار (بلند) است و معادل حرف (A.a) در رسم‌الخط لاتینی (ویژه‌ی کُردی) است. چنانچه این حرف در ابتدای واژه قرار گیرد (همانند « آ » در فارسی) قبل از آن یک «ئـ » می آید و به صورت «ئا» نوشته می‌شود. در سایر موارد به صورت « ا » است. مثال:

● ئاڤ (آب)
Av
● ناڤ (نام)
Nav
● برا (برادر)
Bira

در برخی موارد اگر این حرف در میانه‌ی واژه باشد و حرف قبل از آن ساکن (بی‌حرکت) باشد، آنگاه به صورت «ئا» نوشته می‌شود. مانند:

● بکارئانین (بکارهانین) (به کار بردن: مورد استفاده قرار دادن)

Bikaranîn (Bikarhanîn)

همچنین در برخی افعال اگر بعد از شناسه‌ی امری (ب) و یا شناسه‌ی زمان حال (د) قرار گیرد، «ئا» تبدیل به « ا » می‌شود:

● دئاژۆم: داژۆم (می‌رانم). دئاڤێژم: داڤێژم (می‌اندازم)
Diajom: Dajim
Diavêjim: Davêjim
● ئاڤ، ئاش، با، قۆچان، شیروان،
Av, Aş, Ba, Qoçan, Şîrwan


👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰٢– حرف «ب»

این حرف معادل حرف (B.b) در رسم‌الخط لاتینی است و در تمامی موارد کاربرد (ابتدا، میانی، انتها و تنها)، چه از لحاظ تلفظ و چه از لحاظ نوشتن، همانند حرف «ب» در رسم‌الخط فارسی به کار می‌رود.
● با، بزن، بەرخ (بَرخ)،
Ba, Bizin, Berx

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰٣ – حرف «ج»

از حروف بی‌صداست و معادل حرف (C.c) در رسم‌الخط لاتینی است و در تمامی موارد کاربرد (ابتدا، میانی، انتها و تنها)، چه از لحاظ تلفظ و چه از لحاظ نوشتن، همانند حرف «ج» در رسم‌الخط فارسی به کار می‌رود:

● جینار (همسایه)، جەھ (جو)، جاجەرم (جاجرم)
Cînar, Ceh, Cacerm

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰٤ – حرف «چ»

این حرف بی‌صدا (از حروف دوصدایی) و معادل حرف (Ç.ç) در رسم‌الخط لاتینی است و هر دو حالت آن (تلفظ دَمشی یا خشک مانند حرف «چ» در «چیل» (پشته‌ی سنگ) و تلفظ غیردَمشی یا نرم همانند واژه‌ی «چاڤ» (چشم)) صرفاً با یک حرف و در تمامی موارد کاربرد (ابتدا، میانی، انتها و تنها)، چه از لحاظ تلفظ و چه از لحاظ نوشتن، همانند حرف «چ» در رسم‌الخط فارسی به کار می‌رود.

● تلفظ خشک (دَمشی):

چار (چهار)، چناران، چۆڵ (صحرا) برچی (گرسنه)

Çar, Çinaran, Çol

● تلفظ نرم (غیردَمشی):

چاڤ (چشم)، چەور (چرب)، چیک (ستاره در خراسان)، چووچک (گنجشک)

Çav, Çewr, Çîk, Çûçik

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰٥ – حرف «د»
از حروف بی‌صداست و معادل حرف (D.d) در رسم‌الخط لاتینی است. در تمامی موارد کاربرد (ابتدا، میانی، انتها و تنها)، چه از لحاظ تلفظ و چه از لحاظ نوشتن، همانند حرف «د» در رسم‌الخط فارسی به کار می‌رود.

د

● دەست، دەڤ (دهان)، دەرد، دوور (دور)، دەرەگەز (دَرَگَز)، دەولەتخانە (دولتخانه)، دۆربادەم (دُربادَم)، بەدرانلوو (بَدرانلو)

D.d

Dest, Dev, Derd, Dûr, Deregez, Dewletxane, Dorbadem, Bedranlû



👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰٦ – حرف «ئە» (ـه/ه) (فتحه ـَ)

این حرف صدادار (کوتاه) و معادل حرف (E.e) در رسم‌الخط لاتینی (ویژه‌ی کُردی) است.

چنانچه این حرف در ابتدایی واژه (همانند « اَ » در فارسی و یا « اَ » در عربی) قرار گیرد به صورت «ئه» نوشته می‌شود:

🔸ئەور (اَوْر: اَبر):
🔹Ewr

اگر در میانه‌ی آن قرار گیرد (مانند «ـَـ») چند حالت دارد:

اگر بعد از یک حرف چسپان (مثل بـ) قرار گیرد به صورت «ـه» (مەرجان / دەرەگەز) و اگر بعد از یک حرف غیرچسپان (مثل: /ر/ در فره) قرار گیرد به صورت «ه» نوشته می‌شود.
🔹مەرجان (مَرجان)، دەرەگەز، فرە (فرَه)

Mercan
Deregez
Fire (Fireh)

در هر دوی این حالت به صورت نیم‌فاصله نسبت به حرف بعد از خود قرار می‌گیرد.

این نیم فاصله در هنگام تایپ با نرم افزار مخصوص خودبخود اعمال می شود.

اگر در انتهای واژه قرار گیرد، بسته به چسپان بودن یا غیرچسپان بودن حرف ماقبل خود، همانند حالت قبلی با «ـه» و یا «ه» نوشته می‌شود:

🔹دبە (می‌بَرَد، می‌شَوَد) و هەرە (برو).
🔹Dibe
🔹Here


🔷🌀«ئە» (ـه/ه) (فتحه ـَ)

🔹مثال:
● ئەور (اَوْر: اَبر)، گەور (گَوْر: خاکستری)،
نامه (نامَه: نامه)، ڕەف (رَف: ردیف، صف)، پرە (پل)


🔹Ewr, Gewr, Name, Ref, Pire

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣 ٧ - حرف «ێ» (ئێ) (کسره‌ی کشیده: ـِـ) - Ê.ê


📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

این حرف صدادار (بلند) و معادل حرف (Ê.ê) در رسم‌الخط لاتینی (ویژه‌ی کُردی) است. باید دقت نمود که دو نوع کسره (ـِ) در کُردی داریم که در مورد کسره‌ی کوتاه و خفیف در صفحات جلوتر توضیح خواهیم داد.

این حرف در مواردی که در آغاز واژه قرار گیرد قبل از آن یک «ئـ » می آید و به صورت «ئێـ» نوشته می‌شود. در میانه‌ی واژه به صورت «ـێـ» و در انتها هم به صورت «ێ» نوشته می شود.

🔹ـێ، ێ، ئێـ

ئێزنگ (اِزنْگ: هیزم)
مێر (مِر: مَرد)
ڕێ (رِ: راه)
پێ (پِ: پا)
🔹Ê.ê

Êzing
Mêr
Rê
Pê

🔹● لێ:
(لِ: حرف ندا برای جنس مونث. مثال: لێ یارێ: آهای ای یار. لێ کەچکێ: آهای ای دختر!)
🔹Lê

لێ دایێ (ای مادر!)
Lê dayê!
لێ دلبەرێ، لێ ئەسمەرێ
Lê dilberê, lê esmerê

لێ یارێ، لێ هەڤالێ
Lê yarê, lê hevalê


👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣 فرق بین کسره کوتاه و بلند در کُردی

🔹Ê.ê & I.i

توجه: برای درک بهتر این نوع از کسره یعنی کسره‌ی کشیده و تمایز آن با کسره‌ی خفیف و کوتاه که در ادامه خواهد آمد، دو واژه‌ی «دل» (قلب) و «دِلّ» یا «دِلّک» (ماده‌سگ) را مثال می‌زنیم.
🔸دل
🔸دێڵ (دێڵک)
🔹Dil
🔹Dêl (Dêlik)

در واژه‌ی «دل» بین دو حرف «د» و «ل» یک کسره‌ی خفیف وجود دارد که در این رسم‌الخط (وقتی بین دو حرف باشد) نوشته نمی‌شود.
🔸Dil
لذا این واژه همانند فارسی به همین صورت یعنی «دل» نوشته می‌شود. اما در واژه‌ی «دِلّ» بین دو حرف «د» و «ل» یک کسره‌ی کشیده وجود دارد.

از این رو این واژه به صورت «دێل» (دێڵک) نوشته می‌شود. در همین جا می‌بینیم که بین دو حرف «ل» و «ک» در واژه‌ی «دێڵک» نیز دوباره یک کسره‌ی خفیف وجود دارد که نوشته نشده است.
🔸Dil / Dêlik

همچنین تفاوت این دو را می تواند در تلفظ حرف اضافه «ل» و حرف ندایی «لێ» متوجه شد:

🔹ل & لێ
🔸Li & Lê

ل مالێ (در خانه)
Li malê
لێ کەچکێ! (آهای دختر)!
Lê keçikê!

🌀 ♦️توجه: تفاوت حرف «ل» و «ڵ» که در بالا در واژه های «دل» و «دێڵک» استفاده شده است، در مباحث جلوتر بررسی خواهد شد.

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ١– حرف « ا » (ئا) - A.a

● ئاڤ (آب)
Av
● ناڤ (نام)
Nav
● برا (برادر)
Bira

● ئاڤ، ئاش، با، قۆچان، شیروان،
Av, Aş, Ba, Qoçan, Şîrwan

https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/59

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٢– حرف «ب»

● با، بزن، بەرخ (بَرخ)،

Ba, Bizin, Berx
لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/60

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٣ - حرف «ج» - C.c

● جینار (همسایه)، جەھ (جو)، جاجەرم (جاجرم)
Cînar, Ceh, Cacerm

لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/61

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٤ – حرف «چ» - Ç.ç

● تلفظ خشک (دَمشی):

چار (چهار)، چناران، چۆڵ (صحرا) برچی (گرسنه)

Çar, Çinaran, Çol

● تلفظ نرم (غیردمشی):

چاڤ (چشم)، چەور (چرب)، چیک (ستاره در خراسان)، چووچک (گنجشک)

Çav, Çewr, Çîk, Çûçik

لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/62

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٥ – حرف «د» - D.d

● دەست، دەڤ (دهان)، دەرد، دوور (دور)، دەرەگەز (دَرَگَز)، دەولەتخانە (دولتخانه)، دۆربادەم (دُربادَم)، بەدرانلوو (بَدرانلو)

Dest, Dev, Derd, Dûr, Deregez, Dewletxane, Dorbadem, Bedranlû
لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/63

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٦ – حرف «ئە» (ـه/ه) (فتحه ـَ) - E.e

●● ئەور (اَوْر: اَبر)، گەور (گَوْر: خاکستری)،
نامه (نامَه: نامه)، ڕەف (رَف: ردیف، صف)، پرە (پل)

🔹Ewr, Gewr, Name, Ref, Pire

لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/64

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🔊 ٧ - حرف «ێ» (ئێ) (کسره‌ی کشیده: ـِـ) - Ê.ê

ئێزنگ (اِزنْگ: هیزم)
مێر (مِر: مَرد)
ڕێ (رِ: راه)
پێ (پِ: پا)
Êzing
Mêr
Rê
Pê
🔹● لێ:

لێ دایێ (ای مادر!)
Lê dayê!
لێ دلبەرێ، لێ ئەسمەرێ
Lê dilberê, lê esmerê

لێ یارێ، لێ هەڤالێ
Lê yarê, lê hevalê

🔸دل
🔸دێڵ (دێڵک)
🔹Dil
🔹Dêl (Dêlik)

🔹ل & لێ
🔸Li & Lê

ل مالێ (در خانه)
Li malê
لێ کەچکێ! (آهای دختر)!
Lê keçikê!


لینک:
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/66
&
https://www.tg-me.com/Renivis_U_Reziman/67

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman

🔰🟣 ٨ - حرف «ف» - F.f

از حروف بی‌صداست و معادل حرف (F.f) در رسم‌الخط لاتینی است و در تمامی موارد کاربرد (ابتدا، میانی، انتها و تنها)، چه از لحاظ تلفظ و چه از لحاظ نوشتن، همانند حرف «ف» در رسم‌الخط فارسی به کار می‌رود:


● فیل، فڕین (پرواز)، هه‌فت، به‌رف، مەفرەنقاھ*، شەرەف، ڕەف

Fîl
Firîn
Heft
Berf
Mefrenqah
Şeref
Ref

*اسم یک روستا در فاروج
ناڤێ گوندەکی (کەلەیەکێ) ل فارجێ

📚 #رێنڤیس_و_رێزمان (رسم‌الخط و دستورزبان کُرمانجی)

👈 «رێنڤیس و رێزمان»
🌀© @Renivis_U_Reziman