Siladayam shunaqami?

@panda_books

​​#review #taqriz

📗Frenk Gerbert — "Dyuna"

"Olam mantiqiy bo‘lishi kerak, degan fikr odamlar ongiga chuqur singib ketgan. Ammo voqelik bizni har doim mantiq chegarasidan bir qadam chetga olib chiqadi".

Uzoq kelajak. Arrakis sayyorasi. Ulkan qum tepaliklar (inglizcha "Dune")dan iborat bir qarashda o'likdek tuyuladigan ushbu sayyorada "Ziravor" deb nomlanadigan kuchli yerosti boyligi mavjud. Va tabiiyki, butun Galaktikada g'oyat yuqori narxlanadigan bu ziravor ustidan hukmronlik masalasi orqali ushbu kitob voqealari boshlanadi.

Imperator Shaddam IV ushbu sayyorani oldin Buyuk Xonadonlar ligasi — Lansraad a'zosi baron Vladimir Xarkonnenga, keyinchalik Kaladan sayyorasi hukmdorlari bo'lmish Atreydeslar Xonadoni yetakchisi graf Leto Atreydesga beradi. Kitobda biz ushbu oilalar o'rtasidagi azaliy dushmanlik guvohiga aylanamiz. Voqealar markazida esa graf Letoning o'g'li Pol Atreydes va grafning xotini Polning onasi ledi Jessika turadi.

Kitob hajmi juda katta. Buni his qilishingiz uchun yaqinda katta ekranlarga chiqqan rejissor Deni Vilnyovning "Dune-1" va "Dune-2" filmlari aynan shu bitta kitobga tayanib ishlangan. Kino, albatta, Dyunaning mazmunini to'liq ochib bera olmagandur, zero, kitob va kino o'rtasida yaxshigina tafovutlar ham mavjud. Lekin bunga to'xtalib o'tishga hojat yo'q.

Nufuzli Xyugo mukofotini qo'lga kiritgan ushbu kitob orqali “Dyuna xronikasi” boshlanadi. Frenk Gerbert o'zi 6 tasini yozib tugatadi. U saratonga chalinib 1986-yilda vafot etganindan so'ng, farzandi Brayan Gerbert otasining ishini davom ettiradi. Qoralamalardan foydalanib, u Kevin Anderson bilan birgalikda bu olam haqida naq 13 ta asar yozishadi.

Asar o'zida fantastika janrini jamlagan bo'lsa-da, joyi kelganda uning falsafiy romang xos elementlarini ham e'tirof etish lozim. Roman katta bo'lsa-da, oson o'qiladi, undagi teran fikrlar o'ziga xos so'zlashuv tili orqali kitobxonga ta'sirli tarzda yetib boradi. Roman qahramonlari, ayniqsa Polning hissiyotlari juda batafsil ochib berilgan, qahramonlar harakati ishonarli va samimiy chiqqan.

Gerbertning dahosi shundaki, u G'arbda deyarli hammadan oldin Sharq, aniqrog'i, arab madaniyatiga murojaat qilib, Dyunani tabiatini, neft va badaviylar timsolini, shuningdek, islom dinining ba'zi ahkomlarini o'z asariga mohirlik ila ko'chira olgan.

Dyunadagi siyosiy o'yinlar "Taxtlar o'yini"dan qolishmaydi. U yerda Rohibalar ordeni — "Bene Gesserit" super josuslar tashkiloti bo'lib, ular dinlar va payg'ambarona inson siymosini yaratish orqali insonlarni nazorat qilishga urinishadi. Shuningdek, mashinalarga qarshi urushdan keyin Mentat deya nomlanuvchi inson-kompyuterlar yaratiladi va kuchli miyaga ega mentatlar hukmdorlarning yaqinlariga aylanishadi. Shu bilan birga, imperatorning qudratli shaxsiy armiyasi - sardaukarlar, Dyuna tub aholisi Fremenlar, Sahroda kezadigan ulkan Chuvalchanglar, Gildiya, navigatorlar, doktor Sukklar haqida bilib olishingiz mumkin.

Kitob haqida ko'p gapirish mumkin, ammo hozircha shuni ayta olamanki, yaqin orada biz "Dyuna"ni o'zbek tilida ko'rishga muvaffaq bo'lsak, uning mutolaasidan arzirli narsa ola bilishingizga aminman.

Qachondir sahro aro imperiya sardaukarlaridan qochib, Shay-Xulud chuvalchanglardan panalab borarkansiz, qum barhanlari ortidan uzun qora yopinchiqqa burkangan, moviy ko'zlari bilan sizga donishmand qiyofada boqib turgan insonni uchratsangiz bilingkki, siz katta ehtimol Arrakis sayyorasi grafi, Lisan-al Gaib, Kvisats Xaderax, Pol Muad'Dib Atreydes qarshisida turibsiz..

Shu payta unga mening salomimni yetkazishni unutmang...

@panda_books

Tan olish kerak, Zumerlar avlodi (2001-2015 tug'ilganlar) qanday dam olishni biladi:)

Hammasi modniy kiyingan, erkin va yana yaxshi qomatga ham ega. Deyarli ichishmaydi, chekish juda kam ko'rdim. Pozitiv.

Va bu juda yaxshi.

@panda_books

Afsuski, kunni shumxabar o'qishdan boshladim:

"Pavel Durov hibsga olindi. U terrorizmda ayblanmoqda".

👉 Batafsil.

@panda_books

Mabodo Telegram yopilsa (unday bo'lmasin ishqilib) meni qayerdan topishingiz mumkin?

Instagram: instagram.com/jasurbek.bazarbaeff
Instagram: instagram.com/pandabooksuz/
Tiktok: tiktok.com/@jasurbek.bazarbaeff
Twitter: twitter.com/PandaBooksUz
YouTube: youtube.com/@pandabooksuz

Zamon nozik, G'arbning demokratiyasigayam ishonib bo‘lmay qoldi.

Obuna bo'lib qo'yinglar!

Asosiy tamoyillar

Pasha Durov va Ilon Mask dahosi shundaki, ular "birinchi tamoyillar" deb ataluvchi narsalar haqida o'ylashadi. Empedokl tabiatning 4 asosiy elementini ilgari surganidek, ular har qanday muvaffaqiyatli ijtimoiy tarmoqning asosi faqat ikkita omil: so'z erkinligi va erkin matnligini tushunishadi.

Fotolar emas. Rasmlar emas. Video emas. Reels emas. Storieslar emas. Audio yoki podkastlar emas. Kulgili smayliklarmas. Metaolam yoki VR emas. Bularning barchasi vaqtinchalik, borib-borib xotiradan o'chadi va cheksiz bo'shliqdagi gigabaytlarga aylanadi. O'n yillar davomida ko'rilgan millionlab videolarni hech kim eslamaydi.

Faqat matn. Bo'libam faqat erkin (senzura yoki cancel culture orqali taqiqlanmagan) matn. Bu xotirangizda muhrlanadi, hamma narsadanda ko'proq hayratga soladi, hayotingizni o'zgartiradi va umringizning oxirigacha siz bilan qoladi. Miloddan avvalgi 21-asrda ham shunday bo'lgan, bizning 21-asrda ham shunday bo'ladi.

Aytgancha, Facebook 2016-yilgacha bo'lgan oltin davrida shunday edi, ammo ochko'z Sukerberg o'zining algoritmlari bilan hamma narsani buzdi - avval so'z erkinligidan (Amerika razvedka xizmatlari va liberal woke-kun tartibi bilan), keyin esa TikTok va Instagramga intilib matndan ayrildi.

Shunday ekan, hozir istalgan ozmi-koʻpmi fikrlashga qodir inson faqat ikkita ijtimoiy tarmoq: Twitter va Telegramga intiladi. Ilon Mask allaqachon xuddi o'zini Etna tog'idagi kraterga tashlab, ma'budga aylanishga harakat qilgan Empedokl kabi, tarixda Buyuk Inson bo'lib qoldi.

Pavel Durovda esa bunga erishish uchun hali barcha imkoniyatlar mavjud.

— Rashev

@panda_books

​​#review #taqriz

📗Ketrin Paterson — "Terabitiya mamlakati sari"

"U hayotida birinchi marta har tong uyg‘onarkan, o‘zini qandaydir arzigulik narsa kutayotganiga ishonardi".

Ketrin Paterson ushbu kitobda oddiy amerikalik oilani tasvirlaydi. Biz kinolarda ko'rib o'rgangan badavlat yuristlar yoki biznesmenlarni emas, balki Kolumbiya okrugida yashovchi, oylikdan oylikka arang kun ko‘rayotgan fermerlar oilasini.

Jess - 5-sinfga o'tgan bolakay, U oz-moz iste’dodli, lekin judayam ziyoli bo‘lmagan oddiy bola. Uning orzusi ham oddiy - sinfda eng chopqir o'quvchi bo‘lish. Yosh muallima qizga oshiq bo‘lish ham oddiy hol. Opa-singillar bilan odatiy janjallar va kichik singlisiga g‘amxo‘rlik qilishlari. Uy. O‘qish. Yana uy.

Kutilmaganda bolakayning tinch hayotiga Lesli Byork ismli qiz "bostirib kiradi". Boshqa muhitda katta bo'lgan Leslilar oilasi kambag‘allik tufayli emas, balki "oddiy hayot" izlab bu xilvat joylarga ko‘chib kelishgandi. Ular oldiniga raqib, keyin esa yaqin do'stlarga aylanishadi. Bu do'stlik Jessning hayotini o'zgartirib yuboradi deyish mumkin, hatto ular birgalikda o'zlarining xayoliy qirolligi -Terabitiyaga asos soladilar. Va, albatta, bu faqat ikkovi o'rtasida yashirin sir edi.

Xo'sh, nega bu kitob muhim? Birinchidan, muallif o'z asarida o'smirlarni xayoliy emas, balki real muammolari bilan birga tasvirlashga harakat qiladi. Ota-onasining kambag'alligi, maktabdagi bullinglar va boshqa-boshqa muammolardan bezigan yoshlar o'zlari uchun ideal bexavotir va tashvishsiz "maskan" izlashga urinadilar. Jon Tolkin o'z vaqtida zo'r gap aytgandi: "Agar bu dunyodan qochgingiz kelsa, demak, u uy emas, balki qamoqxonadir".

Ikkinchidan, kitobda yana bir abadiy mavzu - O'lim ham ko'tariladi. Negadur bugungi sivilizatsiya o‘limdan qo‘rqadi. Bolalarga odatda o'lim nima ekanligi aniq anglatilmaydi. Shu sababli, o‘limni tushunishga qaratilgan bu kabi bolalar qissasi bizga hayratlanarli tuyuladi. Chunki hammamiz bolalikdanoq baxtli yakun ko'rishga o'rganib qolganmiz. Patersonning kitobi shu uchun ham o'ziga xoski, u G'arbda bolalar uchun nozik deya hisoblangan mavzuga jasorat bilan qo'l uradi.

Asliyatida kitob nomi "Bridge to Terabithia" deb nomlanadi. Lekin syujetga ko'ra, Lesli va Jess o'z mamlakatlariga ko'prikda emas, balki arqonga osilgan holda irmoqdan sakrab o'tib, "yetib olardilar". Faqatgina asar so'nggiga kelib, endi bir o'zi qolgan Jess Leslining otasidan biroz taxtalar so'rab oladi va "O'z qasrlari tomon" ko'prik qurishga kirishadi. Qizig'i, lotin tilida ko'prik quruvchi - "Pontificus" deb atalarkan. Xristian dinida shunday nomlanuvchi rohiblar ham mavjud. Muallif bu orqali o'smirlar hayotidagi dinning o'rni va ba'zi diniy qarashlarni ko'rsatib berishga uringandek tuyuldi menga.

Ushbu kitob asosida 2006-yilda film ham suratga olingan, u o'zbek tilida ham mavjud. Qiziqsangiz, oldin filmni tomosha qiling. Agar ma'qul bo'lsa, keyin kitobini o'qib chiqishingiz mumkin. Kitob hozircha o'zbek tiliga tarjima qilinmagan, ajabmas yaqin yillarda Patersonning ushbu ijod namunasini kitob do'konlarimizda ham ko'rib qolsak.

Kitob menga juda ma'qul bo'ldi. Hatto, uni o'smirlik davrlarimda o'qimaganimdan ozgina afsuslandim.

Sad reading!

@panda_books

💠 Ketayotganni to'xtatmang, kelayotganni qaytarmang.

💠 Hech nima qilmagan odamgina xato qilmaydi.

💠 Tez - bu sekin, ammo to'xtovsiz harakat degani.

💠 Doimo nodonlar va jinnilarga yo'l bering.

💠 Yomon odam do'sti bo'lgandan ko'ra, yaxshi odamning dushmani bo'lish afzalroqdir.

💠 Oddiy odamlarsiz buyuklar bo'lmaydi.

💠 Yuqoriga chiqishni istagan dono inson oldin zinapoyani ko'zdan kechiradi.

💠 Er-xotin qo'l va ko'z kabi bo'lmog'i lozim: qo'l kasal bo'lganida - ko'z yig'laydi, ko'z yig'laganda - qo'llar ko'z yoshlarini artib turadi.

💠 Quyosh odamlarni yaxshi va yomonga ajratmaydi. Quyosh hech narsa ta'ma qilmasdan hammaga birdek nur sochadi. O'zini topgan kishi ham xuddi quyoshga o'xshaydi.

💠 Dengiz shuning uchun ham kengdirki, chunki u mayda daryolarni o'zidan ajratmaydi.

@panda_books

#haqida

So'z erkinligi

Durovning qamoqqa olinishi munosabati bilan ijtimoiy tarmoqlarda so‘z erkinligi haqida ko‘plab pafosli xabarlar va mulohazalarni kuzatdim. Biroq, so‘z erkinligi tushunchasining o‘zi insoniyat tarixida g‘oyat g‘ayrioddiy va nisbatan yaqinda paydo bo‘lgan hodisa ekanligini ta’kidlashga majburman.

Avval boshidan buyon har qanday zamonda noto‘g‘ri so‘zlari va fikrlari uchun odamlarni qoralash, kaltaklash, qiynash, qamoqqa tashlash va o‘ldirish kabi choralar doimo qo‘llanib kelingan. Ya’ni, senzura (ijtimoiy yoki siyosiy) har qanday sivilizatsiya uchun default holat hisoblanadi. Qandaydir g‘aroyib tarzda "so‘z erkinligi" g‘oyasi dastlab XVIII asr Yevropa faylasuflari fikrlarida paydo bo‘ladi, keyinchalik esa 1791-yilda AQSH Konstitutsiyasining birinchi tuzatishi bilan mustahkamlanadi. Bu g‘oyaning paydo bo‘lganiga atigi 200 yildan sal oshdi, xolos.

Aslida, XX asr ikkinchi yarmigacha o‘zini erkin ifoda etishning rasmiy himoyasi faqat Amerikada mavjud edi. Globallashuv, internet, ijtimoiy tarmoqlar va XXI asrda AQSH imperiyasining kengayishi "so‘z erkinligi" g‘oyasini dunyoning barcha burchaklariga yoydi va hozirda bu g‘oya dunyoning ko‘plab xalqlari tomonidan asosiy qadriyat sifatida qabul qilinmoqda. Biroq, so‘z erkinligi aslida mo‘jiza ekanligini unutmaslik kerak. Bu ajoyib bir chaqnash. Mutlaq anomaliya. Tasodif.

Aytgancha, so‘nggi voqealar shuni ko‘rsatmoqdaki, hozirgi kunda "o‘rtoq mayor"ning aralashuvisiz haqiqiy axborot erkinligi faqat ikki joyda - Twitter va Telegramda mavjud. Shuni ham aytish kerakki, bu hali-hanuz faqat Amerikaga tegishli. Bahsli fikrni boshqa biror joyda (ayniqsa Yevropada) e’lon qilishga urinib ko‘ring-chi, nafaqat taqiq yoki kenselingga uchrab qolishingiz, balki qamalishingiz ham mumkin. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida jamoat tartibini saqlash individuallikni ifodalashga qaraganda ko'proq ustuvorlikka ega.

Qisqasi, agar Durovni qo‘lga olishgan bo‘lsa, demak yaqin orada Mask ham qo‘lga olishadi. Hozirgi kunda bu yigitlarni qo‘llab-quvvatlamaslik erkinlikning so‘nggi uchqunlarini o‘chirishga tengdir. Bitta taniqli yozuvchi bir vaqtlar shunday degan edi: inson ongini ulkan zulmat ichidagi osongina so‘nib qolishi mumkin bo‘lgan kichik shamga o‘xshatish lozim. So‘z erkinligi haqida ham xuddi shunday deyish mumkin. Biz bu alangani yonib turishini ta’minlash uchun qo‘limizdan kelgan barcha ishni qilishimiz lozim.

— Rashev

@panda_books

#muqova

O'zbekiston bayrog'i shaklida muqova?!

Bu voqea albatta qachondiram ro‘y berishi kerak edi.

Oldin ham tanishtirganimdek, Oksford Pressning "Very Short Introduction" turkumidagi kitoblar muqovalari an’anaviy tarzda Rotko uslubidagi mavhum san’at bilan bezatiladi. Kitoblar soni hozir 800dan oshib ketgan, shuning uchun ertami-kechmi ulardan birortasi biror davlat bayrog‘iga o‘xshab qolishi tabiiy edi. Bu safar o‘zimizning bayroq chiqib qoldi.


Ammo... mana bu qizil chiziqlarga e’tibor bering, menimcha, bunday tasodif bo‘lishi mumkin emas 🤔

@panda_books

​​#review #taqriz

📗Nikkolo Makiavelli — "Hukmdor"

"Barcha qal’alarning eng yaxshisi - xalqning nafratiga duchor bo‘lmaslikdir: qanchalik mustahkam qal’alar qurmang, agar xalq sizni yomon ko‘rsa, ular sizni saqlab qololmaydi. Chunki xalq qo‘liga qurol olganida, unga yordamga doimo begona yurtliklar keladi".

"Hukmdor" ("Il Principe") — 1513-yilda italiyalik faylasuf va davlat arbobi Nikkolo Makiavelli tomonidan yozilgan siyosiy risola. Kitob 1532-yilda muallif vafotidan so‘ng nashr etilgan va siyosiy adabiyotlar tarixidagi eng kuchli asarlardan biri hisoblanadi.

Makiavellining o'ziga xosligi shundan iboratki, u o‘sha davrdagi an’anaviy idealistik qarashlardan farqli ravishda siyosatga realistik yondashuv olib kiradi. Hozirgacha uning ismi davlatni boshqarishga sinik va amaliy yondashuvning sinonimi sifatida yuradi. Hokimiyat va axloq haqidagi ochiq-oydin qarashlari tufayli Makiavelli realizm maktabining asoschilaridan biri deyish mumkin.

Makiavelli ta’kidlaydiki, hukmdor uchun eng muhimi — o‘z maqsadlariga erishish. Buning uchun har qanday vosita, hatto axloqsizlaridan ham foydalanishi mumkin. Eng asosiysi - hokimiyatni saqlab qolish va davlat barqarorligini ta’minlash bo'lishi kerak.

Shuningdek, risolada xalq va elita o‘rtasidagi munosabatlar ham tahlil etiladi. U xalqning qo‘llab-quvvatlashi nihoyatda muhimligini ta’kidlaydi, biroq shu bilan birga hukmdor hech kimning sodiqligiga haddan tashqari ishonib ketmasligi lozimligini ham uqtiradi.

U nazariyalarni emas, real siyosatni tahlil etadi, Kuch - eng asosiysi ekanligini uqtiradi. G'oya qanchalik yaxshi bo'lmasin, agar kuch bo'lmasa, muvaffaqiyat qozonib bo'lmasligini yozadi. "Barcha qurollangan payg‘ambarlar g‘alaba qozonishgan, barcha qurolsizlari esa halok bo‘lishgan". - deydi Makiavelli o'z kitobida.

Umuman olganda, "Hukmdor"ni G‘arb siyosiy tafakkurini anglash bobida foydalanish shart bo'lgan asarlar sirasiga kiradi. "Hukmdor" - axloq, hokimiyat, inson tabiati va siyosiy strategiya mavzularidagi murakkab masalalar yuzasidan mulohaza yuritishga undaydi. Shuningdek, kitobdagi hukmdor o'zini qanday tutishi borasidagi tavsiyalarini nafaqat siyosatda, balki biznes va boshqaruv sohalarida ham bemalol qo‘llasa bo'ladi.

Mana asar yozilganiga 500 yildan ortiq vaqt o'tgan bo‘lsa-da, Makiavellining ko‘plab g‘oyalari bugungi kunda ham dolzarbligini yo‘qotmaga. O'ylaymanki, va hali-beri yo'qotmasayam kerak.

@panda_books

Nechun tuyg'u o'lsa, ochilmas aza,
Nechun o'qilmaydi unga janoza?

Oldin nega Abdulla Oripovni bunchalar sevib o'qimagan ekanman.??...hayronman....

@panda_books

"Uyoqdan topshiriq bo'ldi! Uyoqdan!" — Abdulla Oripov

@panda_books

Balki Oy uzoqda bo'lgani uchungina chiroylidir.

@panda_books

“Bolaga haqqingni talab qil deb oʻrgatmanglar” mish(((

Eski noutbukning oʻrniga yana eski noutbuk bergan Samarqand viloyat xalq taʼlimi boshqarmasi va “bolaga haqqingni talab qil deb oʻrgatmanglar” deb hammaga aql oʻrgatgan boshqarma boʻlim boshligʻi Xurshid Gʻoziyev.

@panda_books

Har safar nimadur bo'lib, shu voqeani eslasam, jahlim chiqadi. Negadur bolalarni mana shunaqa kimsalar qo'liga topshriib qo'yganimizga achinaman.

"Haq olinur, berilmas" degan jadidlarning avlodimiz axir...