Virjiniya Vulfning “Shaxsiy xona” esse-qissasi oʻzbekchaga tarjima qilinib sotuvga chiqishi bilan kitobxonlar orasida muhokama markaziga koʻchdi. Bunga sabab, menimcha, bunday mavzudagi kitoblarning oʻzbek tilida juda kamligi, mamlakatimizdagi insonlar ongi oʻsgani sari har bir ijodkorda, umuman olganda, barcha insonda “Shaxsiy xona”ga ehtiyoj sezilayotgan boʻlsa kerak.

“Shaxsiy xona” sotuvga chiqqan ilk kunlardayoq xarid qildim. Saviyali kitobxonlar tiliga tushgani, ayniqsa, qizlarning katta anomaliya bilan yopirilib bu kitobni oʻqishga kirishganlarining sababini men ham bilmoqchiman)))

Oʻqib turgan kitobim tugashi bilan bu kitobni oʻqishni boshlayapman. Asarni tugatishim bilan sizlarga “Shaxsiy xona” haqidagi fikrlarimni yozaman. Bu kitob haqidagi shov-shuvlar sizga ham yetib bordimi?

🕊Telegram 📱Instagram

Vulfning “Shaxsiy xona”si tom ma’noda feministik asar. Ammo siz va biz hozirda oʻrganib qolgan va medamizga urib ketgan feminizm tushunchasi bilan asardagi feministik ruh ancha farqli. Ayni damda jamiyatimizda suzib yurgan ushbu gʻoyada yoki uni dastaklovchilarning aksarida erkaklar tomonga tosh otish, erkak jinsini kamsitish, erkak jinsidan ayol jinsini yuqori qoʻyish orqali feministik kayfiyatini koʻrsatish avj olgan. Virjiniya Vulfning “Shaxsiy xona”sida esa ayollarning oʻz oʻrni uchun, oʻz tuygʻu va ehtiyojlari uchun qoʻyilgan talablari erkak jinsini tahqirlash yoki bu jins chegarasida turgan narsalarni talab etish, tortib olish gʻoyasiga asoslanmaydi. Asarning ana shu gʻoyasi menga alohida yoqdi.

Vulfning “Shaxsiy xona”si ayollar hayotidagi mushkulliklarga ijodkor rakursidan qaraydi. Ayollarning tarixda yoki oʻzi yashab turgan davrdagi ijod qilish imkoniyatlarini, ijtimoiy yoki madaniy cheklov deb hisoblagan jihatlari haqida fikr yuritadi. Umumiy qilib aytganda, ayol ijod qilishi uchun moliyaviy erkinlik va shaxsiy xona kerak degan xulosa atrofida mulohaza yuritadi. Fikrimcha, bu qulayliklar nafaqat ayol, balki erkak ijodkorlarga ham suv va havo kabi zarur.

Asarning yana bir yutugʻi u yozilgan davrda ayollar huquqlari, xususan, ta'lim olish va ijtimoiy tenglik masalalari kun tartibida edi. Vulf o‘z asarida bularni ko‘tarar ekan, adabiyotdagi ayollarni tahlil qilib, ularga yaratilgan sun’iy to‘siqlarni va imkoniyatlar cheklanganligini yoritadi.

Iqtidorli ayollar ijod qilishi, erkak ijodkorlar, masalan, Shekspir kabi katta dargʻa darajasiga yetishi uchun nimalar yetishmayotganini sanab chiqadi. Erinmay, maydalab tahlil qiladi. Bu roʻyxatning old qatoriga esa yillik daromad miqdorini va shaxsiy xonani qoʻyadi. Vulf ana shu birlamchi ehtiyojlardan mosuvo qilingan Jeyn Ostin va opa-singil Brontelarni misol qilarkan, agarda ularda yuqoridagi ikkisi, hech yoʻqsa shaxsiy xonasi boʻlganida oʻzlarining asl iste’dodini koʻrsatgan boʻlardi, biz koʻrganimiz esa iqtidorlarining bor boʻyi bilan namoyon boʻlmagan shaklidir degan fikrda qat’iy turadi.

Asarni faqat ayol ijodkorlar yoki ayollar uchun deyish ham biroz xato. Ayniqsa, shaxsiy xona va moliyaviy barqarorlikni koʻplab erkak ijodkorlar ham orzu qiladi. Shunday ekan, kitobdagi fikr va mulohazalarning aksari jins tanlamaydi. Menimcha, asar ana shu jihati bilan ham qiynamtli. “Shaxsiy xona” haqida kamida yana bitta post joylasam kerak…

Muhiddin Nido

🕊Telegram 📱Instagram