Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک (سید محمد بصام)
دو روش فعالسازی نیمفاصلۀ استاندارد در وُرد
روش اول:
در هر وُردی، این مراحل را برای فعال کردن نیمفاصله طی کنید:
INSERT (منو) → Symbol → More Symbols... → Special Characters → No-Width Optional Break → Shortcut Key... → Press new shortcut key → Assign.
روش دوم:
گرفتن همزمان کلیدهای Ctrl + Shift + 2. با این روش میتوانید در همۀ برنامههای ویندوز نیز (مانند تلگرام دسکتاپ و ...) نیمفاصلۀ استاندارد بزنید.
یادآوری:
۱) هرگز برای درج نیمفاصله از - + Ctrl و دیگر کلیدها استفاده نکنید.
۲) در صفحهکلید فارسی استاندارد (FAS: Persian (Standard) Keyboard)، که در ویندوزهای هشت به بالا هست و فقط باید بهعنوان صفحهکلید پیشفرض انتخاب شود، Shift + Space نیمفاصلۀ استاندارد میزند.
#ورد
۱۴۰۱/۰۵/۲۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
روش اول:
در هر وُردی، این مراحل را برای فعال کردن نیمفاصله طی کنید:
INSERT (منو) → Symbol → More Symbols... → Special Characters → No-Width Optional Break → Shortcut Key... → Press new shortcut key → Assign.
روش دوم:
گرفتن همزمان کلیدهای Ctrl + Shift + 2. با این روش میتوانید در همۀ برنامههای ویندوز نیز (مانند تلگرام دسکتاپ و ...) نیمفاصلۀ استاندارد بزنید.
یادآوری:
۱) هرگز برای درج نیمفاصله از - + Ctrl و دیگر کلیدها استفاده نکنید.
۲) در صفحهکلید فارسی استاندارد (FAS: Persian (Standard) Keyboard)، که در ویندوزهای هشت به بالا هست و فقط باید بهعنوان صفحهکلید پیشفرض انتخاب شود، Shift + Space نیمفاصلۀ استاندارد میزند.
#ورد
۱۴۰۱/۰۵/۲۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
بهمناسبت دوم اسفند (۲۱ فوریه)
روز جهانی زبان مادری
"When a person has an accent, it means he can speak one more language than you." — Fernando Lamas
«وقتی کسی لهجه دارد، بدین معناست که میتواند به یک زبان بیش از تو حرف بزند.» (فرناندو لاماس، فیلمنامهنویس آرژانتینی)
این را هم ببینید: تفاوت زبان، گویش، و لهجه.
#زبانشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
روز جهانی زبان مادری
"When a person has an accent, it means he can speak one more language than you." — Fernando Lamas
«وقتی کسی لهجه دارد، بدین معناست که میتواند به یک زبان بیش از تو حرف بزند.» (فرناندو لاماس، فیلمنامهنویس آرژانتینی)
این را هم ببینید: تفاوت زبان، گویش، و لهجه.
#زبانشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
شش قاعدۀ درصدنویسی
قاعدۀ اول:
۱-۱) همیشه عددِ درصد را حروفی مینویسیم: کارمزدِ بیش از چهار درصد رباخواری است. (از اینترنت)
۱-۲) اگر بخواهیم عدد را برجسته یا متمایز کنیم، میتوانیم آن را رقمی بنویسیم: کارمزدِ بیش از ۴ درصد رباخواری است.
۱-۳) در متنهای ریاضی یا محاسباتی، همیشه عددِ درصد و سایر اعداد را رقمی مینویسیم: اگر عدد ۵۰۰ به اندازۀ ۴ درصد افزایش داشته باشد، نتیجۀ نهایی چقدر میشود؟ کافی است عدد ۱٫۰۴ را در ۵۰۰ ضرب کنید. آنگاه میبینید که نتیجۀ نهایی ۵۲۰ خواهد بود. (از اینترنت)
قاعدۀ دوم:
عدد و درصد را همیشه بافاصله مینویسیم، چنانکه عدد و معدود را بافاصله مینویسیم: چهل درصد (۴۰ درصد)، نیم* درصد (۰٫۵ درصد)، سهونیم درصد (۳٫۵ درصد)، دوازده و چهارصدم درصد (۱۲٫۰۴ درصد)، سه و یکچهارم درصد (¼۳ درصد). (میان عدد رقمی و واژۀ «درصد» همیشه فاصلۀ جامد میزنیم، زیرا بیفاصله نوشتن عدد و درصد نادرست است.)
یادآوری:
«صددرصد» قید است و همیشه حروفی و بیفاصله نوشته میشود. وگرنه، عدد و معدود است و بافاصله نوشته میشود.
قید: «فرمایش اعلیحضرت صددرصد صحیح است» (نادر ابراهیمی، آتش بدون دود، ج ۷، ص ۱۹۶)؛ عسل صددرصد خالص و طبیعی.
عدد و معدود: از نظر علمی و فنی، زمانی که غنیسازی به بیست درصد رسید، دیگر تا صد درصد هم میتواند پیش برود (از اینترنت)؛ سرمایهگذاری، با ۱۰۰ درصد سود سالانه.
قاعدۀ سوم:
الگوی عدد + «درصد» + «-ی» را همیشه با نیمفاصله یا بیفاصله مینویسیم:
۱) وام ۴درصدی؛
۲) افزایش دهدرصدی حقوق کارمندان در سال جدید.
قاعدۀ چهارم:
عدد و نشانۀ «%» را بیفاصله مینویسیم: کاهش دامنۀ نوسان سهام از ۵% به ۲%. (از اینترنت)
قاعدۀ پنجم:
نشانۀ «%» را در سمت چپ عدد مینویسیم، زیرا در فارسی از راست به چپ میخوانیم: ۴۵%.
یادآوری:
۱) از آنجا که نویسهٔ درصد با نویسهٔ اعشار متفاوت است، نوشتن درصد در سمت چپ عدد موجب اشتباه و بدخوانی نمیشود.
- نویسهٔ درصد: ۳% (یا ۳٪)؛ ۰٫۲% (یا ۰٫۲٪)
- نویسهٔ اعشار: ۰٫۰۳ (= سهصدم)
۲) کد فعالسازی نویسۀ اعشار در وُرد 066B است.
قاعدۀ ششم:
نشانۀ «%» و واژۀ «درصد» را با هم نمینویسیم.
درست: طبق آمار، ۵% مردم ایران بیکارند.
درست: طبق آمار، پنج درصد مردم ایران بیکارند.
نادرست: طبق آمار، ۵% درصد مردم ایران بیکارند.
نکته:
فرهنگستانِ اول «درصد» را برای «پورسانتِ» فرانسوی تصویب کرد که هردو کمابیش رایجاند، ولی فرهنگستان فعلی «درصدانه» را تصویب کرد که اقبالی نیافت.
#فاصلهگذاری #املا_رسمالخط
۱۴۰۰/۰۱/۲۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
قاعدۀ اول:
۱-۱) همیشه عددِ درصد را حروفی مینویسیم: کارمزدِ بیش از چهار درصد رباخواری است. (از اینترنت)
۱-۲) اگر بخواهیم عدد را برجسته یا متمایز کنیم، میتوانیم آن را رقمی بنویسیم: کارمزدِ بیش از ۴ درصد رباخواری است.
۱-۳) در متنهای ریاضی یا محاسباتی، همیشه عددِ درصد و سایر اعداد را رقمی مینویسیم: اگر عدد ۵۰۰ به اندازۀ ۴ درصد افزایش داشته باشد، نتیجۀ نهایی چقدر میشود؟ کافی است عدد ۱٫۰۴ را در ۵۰۰ ضرب کنید. آنگاه میبینید که نتیجۀ نهایی ۵۲۰ خواهد بود. (از اینترنت)
قاعدۀ دوم:
عدد و درصد را همیشه بافاصله مینویسیم، چنانکه عدد و معدود را بافاصله مینویسیم: چهل درصد (۴۰ درصد)، نیم* درصد (۰٫۵ درصد)، سهونیم درصد (۳٫۵ درصد)، دوازده و چهارصدم درصد (۱۲٫۰۴ درصد)، سه و یکچهارم درصد (¼۳ درصد). (میان عدد رقمی و واژۀ «درصد» همیشه فاصلۀ جامد میزنیم، زیرا بیفاصله نوشتن عدد و درصد نادرست است.)
یادآوری:
«صددرصد» قید است و همیشه حروفی و بیفاصله نوشته میشود. وگرنه، عدد و معدود است و بافاصله نوشته میشود.
قید: «فرمایش اعلیحضرت صددرصد صحیح است» (نادر ابراهیمی، آتش بدون دود، ج ۷، ص ۱۹۶)؛ عسل صددرصد خالص و طبیعی.
عدد و معدود: از نظر علمی و فنی، زمانی که غنیسازی به بیست درصد رسید، دیگر تا صد درصد هم میتواند پیش برود (از اینترنت)؛ سرمایهگذاری، با ۱۰۰ درصد سود سالانه.
قاعدۀ سوم:
الگوی عدد + «درصد» + «-ی» را همیشه با نیمفاصله یا بیفاصله مینویسیم:
۱) وام ۴درصدی؛
۲) افزایش دهدرصدی حقوق کارمندان در سال جدید.
قاعدۀ چهارم:
عدد و نشانۀ «%» را بیفاصله مینویسیم: کاهش دامنۀ نوسان سهام از ۵% به ۲%. (از اینترنت)
قاعدۀ پنجم:
نشانۀ «%» را در سمت چپ عدد مینویسیم، زیرا در فارسی از راست به چپ میخوانیم: ۴۵%.
یادآوری:
۱) از آنجا که نویسهٔ درصد با نویسهٔ اعشار متفاوت است، نوشتن درصد در سمت چپ عدد موجب اشتباه و بدخوانی نمیشود.
- نویسهٔ درصد: ۳% (یا ۳٪)؛ ۰٫۲% (یا ۰٫۲٪)
- نویسهٔ اعشار: ۰٫۰۳ (= سهصدم)
۲) کد فعالسازی نویسۀ اعشار در وُرد 066B است.
قاعدۀ ششم:
نشانۀ «%» و واژۀ «درصد» را با هم نمینویسیم.
درست: طبق آمار، ۵% مردم ایران بیکارند.
درست: طبق آمار، پنج درصد مردم ایران بیکارند.
نادرست: طبق آمار، ۵% درصد مردم ایران بیکارند.
نکته:
فرهنگستانِ اول «درصد» را برای «پورسانتِ» فرانسوی تصویب کرد که هردو کمابیش رایجاند، ولی فرهنگستان فعلی «درصدانه» را تصویب کرد که اقبالی نیافت.
#فاصلهگذاری #املا_رسمالخط
۱۴۰۰/۰۱/۲۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
یک نکتهات بگویم!
کسرهٔ «خطِّفقر»، مانند «خطِّمشی» و «خطِّلب»، خفیف است و میتوان این واژه را هم با نیمفاصله نوشت. برای آگاهی بیشتر، این فرسته را ببینید: فاصلهگذاری واژههای مرکب «خط»دار.
#فاصلهگذاری
۱۴۰۱/۱۲/۰۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
کسرهٔ «خطِّفقر»، مانند «خطِّمشی» و «خطِّلب»، خفیف است و میتوان این واژه را هم با نیمفاصله نوشت. برای آگاهی بیشتر، این فرسته را ببینید: فاصلهگذاری واژههای مرکب «خط»دار.
#فاصلهگذاری
۱۴۰۱/۱۲/۰۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
دربارۀ «هندسه» و «مهندس»
بهمناسبت ۵ اسفند، روز مهندس
بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی
۱) واژۀ «اندازه» (در فارسی میانه، handāčak) از فارسی به عربی رفته و به «هندسه» تبدیل شدهاست: «و این کلمه [= «هندسه»] پارسی است؛ اصلش اندازه بودهاست و عرب در زبانِ خویش آن را هندسه کردهاند.» (یواقیتالعلوم، ج ۳، ص ۲۴۵) سرانجام با این چهرۀ جدید به فارسی برگشته و در آغاز، طبق تعریف ابوریحان بیرونی، به این معنا بودهاست: «هندسه چیست؟ دانستن اندازهها و چندی یک از دیگر و خاصیت صورتها و شکلها که اندر جسم موجود است.» (التفهیم، ص ۳) بنابراین «هندسه» عربیشدۀ «اندازه» است.
۲) واژۀ «مهندس» نیز از روی «هندسه» ساخته شده (← لسانالعرب، مادّۀ «هندس») و در فارسی رواج یافتهاست. «مهندس» افزون بر «هندسهدان» به معنای «اندازهگیرندۀ زمین، آبراهها، و قنات» بوده و در معنای «نجار، بنّا، و معمار» نیز بهکار میرفتهاست:
قرن ۵: «قصر سلطان میان قاهره است [...] مهندسان آن را مساحت کردهاند؛ برابرِ شهرستان مَیّافارقین است.» (سفرنامۀ ناصرخسرو، ص ۷۷)
قرن ۷: «مَلِکی بود ظالم و خواست تا قصری بنا کند. پس مهندسان را بخواند.» (جوامعالحکایات، ج ۲، ص ۳۶۵)
قرن ۱۰: مهندس از پی کاشیتراشی/ ز ماه و خور نموده خشت کاشی (فتوحات شاهی، ص ۱۷۴)
#واژهشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۶
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
بهمناسبت ۵ اسفند، روز مهندس
بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی
۱) واژۀ «اندازه» (در فارسی میانه، handāčak) از فارسی به عربی رفته و به «هندسه» تبدیل شدهاست: «و این کلمه [= «هندسه»] پارسی است؛ اصلش اندازه بودهاست و عرب در زبانِ خویش آن را هندسه کردهاند.» (یواقیتالعلوم، ج ۳، ص ۲۴۵) سرانجام با این چهرۀ جدید به فارسی برگشته و در آغاز، طبق تعریف ابوریحان بیرونی، به این معنا بودهاست: «هندسه چیست؟ دانستن اندازهها و چندی یک از دیگر و خاصیت صورتها و شکلها که اندر جسم موجود است.» (التفهیم، ص ۳) بنابراین «هندسه» عربیشدۀ «اندازه» است.
۲) واژۀ «مهندس» نیز از روی «هندسه» ساخته شده (← لسانالعرب، مادّۀ «هندس») و در فارسی رواج یافتهاست. «مهندس» افزون بر «هندسهدان» به معنای «اندازهگیرندۀ زمین، آبراهها، و قنات» بوده و در معنای «نجار، بنّا، و معمار» نیز بهکار میرفتهاست:
قرن ۵: «قصر سلطان میان قاهره است [...] مهندسان آن را مساحت کردهاند؛ برابرِ شهرستان مَیّافارقین است.» (سفرنامۀ ناصرخسرو، ص ۷۷)
قرن ۷: «مَلِکی بود ظالم و خواست تا قصری بنا کند. پس مهندسان را بخواند.» (جوامعالحکایات، ج ۲، ص ۳۶۵)
قرن ۱۰: مهندس از پی کاشیتراشی/ ز ماه و خور نموده خشت کاشی (فتوحات شاهی، ص ۱۷۴)
#واژهشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۶
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
وبگاه رسمی جستوجوی واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی:
B2n.ir/x53593
یادآوری:
در این وبگاه، هم میتوانید واژۀ فارسی را بنویسید و معادل بیگانۀ آن را ببینید و هم میتوانید واژۀ مثلاً انگلیسی را جستوجو کنید تا معادل مصوب آن را به شما نشان دهد. همچنین از صحتوسقم واژههایی که گاهی به فرهنگستان نسبت میدهند آگاه شوید.
#واژهشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
B2n.ir/x53593
یادآوری:
در این وبگاه، هم میتوانید واژۀ فارسی را بنویسید و معادل بیگانۀ آن را ببینید و هم میتوانید واژۀ مثلاً انگلیسی را جستوجو کنید تا معادل مصوب آن را به شما نشان دهد. همچنین از صحتوسقم واژههایی که گاهی به فرهنگستان نسبت میدهند آگاه شوید.
#واژهشناسی
۱۴۰۱/۱۲/۰۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
«مُبادیِ آداب» یا «مُبالیِ آداب»؟
۱) «مُبادی» اسم فاعل از «مُبادات/ مُباداة» و به معنای «آشکارکننده» است و مَجازاً به معنای «رعایتکننده و ملاحظهکننده» بهکار میرود. بنابراین «مُبادی آداب» یعنی «آنکه آدابورسوم معاشرت را رعایت میکند» و بهاصطلاح «آدابدان و مؤدب» است.
۲) «مُبالی» اسم فاعل از «مُبالات/ مُبالاة» و به معنای «توجه یا اهتمام داشتن به چیزی یا امری» است («لااُبالی» نیز از «مبالات» است). بنابراین «مُبالی آداب»، که بهندرت شنیده میشود، یعنی «آنکه به رعایت آداب اهتمام و توجه دارد». پس هردو توجیهپذیر و درستاند، اما «مُبادی آداب» مرسومتر و گوشآشناتر است.
یادآوری:
گاهی «مُبادی آداب» را /مَبادی آداب/ تلفظ میکنند. «مَبادی» جمع «مبدأ» است و تلفظ /مَبادی/ بهجای /مُبادی/ میتواند در قالب قاعدۀ همگونی واکهای (= تأثیرپذیری واکۀ یک هجا از واکۀ هجای مجاور) توجیه شود (بسنجید با واژههای عربی «رُواق» و «عُنّاب» و «مُفاد» که در فارسی بهصورت /رَواق/ و /عَنّاب/ و /مَفاد/ تلفظ میشوند). نیز ممکن است تلفظ «مُبادی» بهصورت /مَبادی/ بهدلیل قیاس آن با واژههای عربیای که بر وزن «مَفاعل»اند باشد، مانند «مقاطع»، «مکاتب»، «منابع»، و ... . با این حال، تلفظ معیار آن، طبق ضبط فرهنگ آوایی فارسی (گیتی دیهیم)، /مُبادی آداب/ است.
#واژهشناسی #زبانشناسی
۱۳۹۷/۱۲/۰۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
۱) «مُبادی» اسم فاعل از «مُبادات/ مُباداة» و به معنای «آشکارکننده» است و مَجازاً به معنای «رعایتکننده و ملاحظهکننده» بهکار میرود. بنابراین «مُبادی آداب» یعنی «آنکه آدابورسوم معاشرت را رعایت میکند» و بهاصطلاح «آدابدان و مؤدب» است.
۲) «مُبالی» اسم فاعل از «مُبالات/ مُبالاة» و به معنای «توجه یا اهتمام داشتن به چیزی یا امری» است («لااُبالی» نیز از «مبالات» است). بنابراین «مُبالی آداب»، که بهندرت شنیده میشود، یعنی «آنکه به رعایت آداب اهتمام و توجه دارد». پس هردو توجیهپذیر و درستاند، اما «مُبادی آداب» مرسومتر و گوشآشناتر است.
یادآوری:
گاهی «مُبادی آداب» را /مَبادی آداب/ تلفظ میکنند. «مَبادی» جمع «مبدأ» است و تلفظ /مَبادی/ بهجای /مُبادی/ میتواند در قالب قاعدۀ همگونی واکهای (= تأثیرپذیری واکۀ یک هجا از واکۀ هجای مجاور) توجیه شود (بسنجید با واژههای عربی «رُواق» و «عُنّاب» و «مُفاد» که در فارسی بهصورت /رَواق/ و /عَنّاب/ و /مَفاد/ تلفظ میشوند). نیز ممکن است تلفظ «مُبادی» بهصورت /مَبادی/ بهدلیل قیاس آن با واژههای عربیای که بر وزن «مَفاعل»اند باشد، مانند «مقاطع»، «مکاتب»، «منابع»، و ... . با این حال، تلفظ معیار آن، طبق ضبط فرهنگ آوایی فارسی (گیتی دیهیم)، /مُبادی آداب/ است.
#واژهشناسی #زبانشناسی
۱۳۹۷/۱۲/۰۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
کاچی بعض هیچّی!
۱) ضربالمثل «کاچی بعض هیچّی» تغییریافتۀ «کاچی بِهْ از هیچّی» است و در گفتار و متنهای غیررسمی بهکار میرود: «به قول معروف، کاچی به از هیچّی.» (میگِل دِ سِروانتِس، دُن کیشوت، ترجمۀ محمد قاضی، ج ۱، ص ۱۹۲) در ادامه، با چرایی و چگونگی این تغییر آشنا میشویم و سپس به املای آن میپردازیم.
۱-۱) واج h بهاصطلاح چاکنایی ـ سایشی است (یعنی از دهانۀ نای (کمی پایینتر از حلق) با تنگ شدن گذرگاه هوا ساخته میشود) و معمولاً تلفظ آن در فارسیِ گفتاری دشوار است. ازاینرو گاهی از پایان هجا حذف میشود، مانند «زِهوار» که بهصورت /زِوار/، و «بِهْ از» که بهصورت /be'az/ تلفظ میشود.
۱-۲) سپس، طبق قاعدۀ آوایی «همگونی واکهای (= تأثیرپذیری واکۀ یک هجا از واکۀ هجای مجاور خود)»، واکۀ e (در «بِ») تحت تأثیر a (در «از») به واکۀ a تبدیل میشود، مانند «تَفرِقه» که بهصورت /تَفرَقه/، و «مِنطَقه» که بهصورت /مَنطَقه/ تلفظ میشود. بنابراین be'az نیز بهصورت /ba'z/ تلفظ میشود.
۱-۳) در ادامه، طبق قاعدۀ آوایی «کشش جبرانی»، بهدلیل حذف بست چاکنایی h، واکۀ a به :a (واکۀ کشیده) تبدیل میشود و بنابراین ba'z بهصورت /ba:z/ (= کشیده) تلفظ میشود.
۱-۴) در نتیجه، فرایند تغییر «بِهْ از» به «بعض»، در گفتار، چنین است:
beh az > be'az > *ba'az > ba'z > ba:z
۲) بر پایۀ آنچه گفته شد، از آنجا که نهایتاً تلفظ ba:z با واژۀ «بعض» یکسان بوده، در خط نیز «بِهْ از» با املای «بعض» نوشته شده و به معنای «بهتر از» بهکار رفتهاست. «بعضِ» املای گفتاری و تغییریافتۀ «بِهْ از» است و هردو نیز با بسامد کمابیش یکسان بهکار میروند. ازاینرو املای «بعضِ» در متنهای غیررسمی درست و پذیرفتنی است: «زیرلب چند بار جملۀ «کاچی بعض هیچیه» را زمزمه کرد.» (محمدعلی جمالزاده، آسمان [و] ریسمان، ص ۲۵۲)
۳) عبارت گفتاری «بعض شما نباشد» نیز، که بهعنوان نوعی تعارف در تعریف از کسی گفته میشود، درست است و در متنهای غیررسمی بهکار میرود: «یک مهریای بود، دوستم بود. بعض تو نباشه، دختر خوبی بود.» (محسن مخملباف، باغ بلور، ص ۴۶)
#واژهشناسی #زبانشناسی #گفتارینویسی
۱۳۹۸/۱۲/۰۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
۱) ضربالمثل «کاچی بعض هیچّی» تغییریافتۀ «کاچی بِهْ از هیچّی» است و در گفتار و متنهای غیررسمی بهکار میرود: «به قول معروف، کاچی به از هیچّی.» (میگِل دِ سِروانتِس، دُن کیشوت، ترجمۀ محمد قاضی، ج ۱، ص ۱۹۲) در ادامه، با چرایی و چگونگی این تغییر آشنا میشویم و سپس به املای آن میپردازیم.
۱-۱) واج h بهاصطلاح چاکنایی ـ سایشی است (یعنی از دهانۀ نای (کمی پایینتر از حلق) با تنگ شدن گذرگاه هوا ساخته میشود) و معمولاً تلفظ آن در فارسیِ گفتاری دشوار است. ازاینرو گاهی از پایان هجا حذف میشود، مانند «زِهوار» که بهصورت /زِوار/، و «بِهْ از» که بهصورت /be'az/ تلفظ میشود.
۱-۲) سپس، طبق قاعدۀ آوایی «همگونی واکهای (= تأثیرپذیری واکۀ یک هجا از واکۀ هجای مجاور خود)»، واکۀ e (در «بِ») تحت تأثیر a (در «از») به واکۀ a تبدیل میشود، مانند «تَفرِقه» که بهصورت /تَفرَقه/، و «مِنطَقه» که بهصورت /مَنطَقه/ تلفظ میشود. بنابراین be'az نیز بهصورت /ba'z/ تلفظ میشود.
۱-۳) در ادامه، طبق قاعدۀ آوایی «کشش جبرانی»، بهدلیل حذف بست چاکنایی h، واکۀ a به :a (واکۀ کشیده) تبدیل میشود و بنابراین ba'z بهصورت /ba:z/ (= کشیده) تلفظ میشود.
۱-۴) در نتیجه، فرایند تغییر «بِهْ از» به «بعض»، در گفتار، چنین است:
beh az > be'az > *ba'az > ba'z > ba:z
۲) بر پایۀ آنچه گفته شد، از آنجا که نهایتاً تلفظ ba:z با واژۀ «بعض» یکسان بوده، در خط نیز «بِهْ از» با املای «بعض» نوشته شده و به معنای «بهتر از» بهکار رفتهاست. «بعضِ» املای گفتاری و تغییریافتۀ «بِهْ از» است و هردو نیز با بسامد کمابیش یکسان بهکار میروند. ازاینرو املای «بعضِ» در متنهای غیررسمی درست و پذیرفتنی است: «زیرلب چند بار جملۀ «کاچی بعض هیچیه» را زمزمه کرد.» (محمدعلی جمالزاده، آسمان [و] ریسمان، ص ۲۵۲)
۳) عبارت گفتاری «بعض شما نباشد» نیز، که بهعنوان نوعی تعارف در تعریف از کسی گفته میشود، درست است و در متنهای غیررسمی بهکار میرود: «یک مهریای بود، دوستم بود. بعض تو نباشه، دختر خوبی بود.» (محسن مخملباف، باغ بلور، ص ۴۶)
#واژهشناسی #زبانشناسی #گفتارینویسی
۱۳۹۸/۱۲/۰۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
عقل زن بیشتر است یا مرد؟
بهمناسبت ۸ مارس، روز جهانی زنان
این روز را به بانوان ایران تبریک میگویم و برای ایشان آرزوی تندرستی، شادکامی، آزادی، و برابری دارم. 🌹
#منهای_ویرایش
۱۳۹۹/۱۲/۱۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
بهمناسبت ۸ مارس، روز جهانی زنان
این روز را به بانوان ایران تبریک میگویم و برای ایشان آرزوی تندرستی، شادکامی، آزادی، و برابری دارم. 🌹
#منهای_ویرایش
۱۳۹۹/۱۲/۱۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
فرهنگنامهٔ زنان ایران و جهان
گروه نویسندگان (سرویراستار: محمدرضا سهرابی) (چاپ اول: تهران، ارتباط نوین، ۲ ج، ۱۳۹۴)
در این فرهنگنامه، زندگینامهٔ ۲۰۰۰ زن ایرانی و غیرایرانی از گذشته تا به امروز و در حوزههای گوناگون به ترتیب حروف الفبا گردآوری و نگاشته شدهاست. تحصیلات، فعالیتها، و آثار هریک از زنان در مقالهای جداگانه همراه با ذکر منابع آن آمدهاست و برخی از آنان نیز برای اولین بار است که در این اثر معرفی میشوند. نگارش این فرهنگنامه حدود پنج سال زمان بردهاست و میتواند برای پژوهشگران حوزهٔ زنان مفید باشد.
#کتاب_خوب_بخوانیم
۱۴۰۱/۱۲/۱۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
گروه نویسندگان (سرویراستار: محمدرضا سهرابی) (چاپ اول: تهران، ارتباط نوین، ۲ ج، ۱۳۹۴)
در این فرهنگنامه، زندگینامهٔ ۲۰۰۰ زن ایرانی و غیرایرانی از گذشته تا به امروز و در حوزههای گوناگون به ترتیب حروف الفبا گردآوری و نگاشته شدهاست. تحصیلات، فعالیتها، و آثار هریک از زنان در مقالهای جداگانه همراه با ذکر منابع آن آمدهاست و برخی از آنان نیز برای اولین بار است که در این اثر معرفی میشوند. نگارش این فرهنگنامه حدود پنج سال زمان بردهاست و میتواند برای پژوهشگران حوزهٔ زنان مفید باشد.
#کتاب_خوب_بخوانیم
۱۴۰۱/۱۲/۱۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
از وفور ویرگول بیزارم!
بهمناسبت ۱۸ اسفند، سالروز درگذشت ایرج افشار
سال ۱۳۷۸ هنگامی که تازه کارم را بهعنوان ویراستار در مجلۀ نامۀ بهارستان شروع کرده بودم، مقالۀ استاد ایرج افشار را هم مطابق اصول مرسومْ ویرایش، و به عادت معمول نقطهگذاری کردم. چند روز بعد، سردبیر محترم نشریه، آقای نادر مطلبی کاشانی، یادداشت استاد را نشانم دادند که در آن خواسته بودند مقالاتشان به هیچ وجه ویرایش نشود و یادآور شده بودند: «از وفور ویرگول بیزارم.» به این ترتیب، مقالات ایشان را هیچگاه بهطور معمول ویرایش نکردیم. البته همگی زبان فاخر و نثر زیبا و استوار استاد فقید را میشناسیم، اما استاد از کاربرد «توسطِ»، که ویراستارها آن را خوش ندارند، برای بیان فاعل جمله پرهیز نداشت و این در نوشتههای اخیرشان دیده میشود. یک روز هنگامی که برای ارزیابی چند نسخۀ خطی به کتابخانۀ مرکزی آمده بودند، دلاورانه و از سر کنجکاوی پرسیدم: «چرا در جملاتتان «توسطِ» بهکار میبرید؟» فرمودند: «قزوینی بهکار میبرده، من هم بهکار میبرم.» طبعاً خاموش شدم و پاسخی نداشتم. استاد برایم بیهمتا بود و صلابت کلامش چنان، که نفس را در سینه حبس میکرد. (پریسا کرمرضایی، «از وفور ویرگول بیزارم»، گزارش میراث، س ۵، ش ۴۴، ۱۳۹۰، ص ۱۴۲-۱۴۴)
#منهای_ویرایش
۱۴۰۱/۱۲/۱۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
بهمناسبت ۱۸ اسفند، سالروز درگذشت ایرج افشار
سال ۱۳۷۸ هنگامی که تازه کارم را بهعنوان ویراستار در مجلۀ نامۀ بهارستان شروع کرده بودم، مقالۀ استاد ایرج افشار را هم مطابق اصول مرسومْ ویرایش، و به عادت معمول نقطهگذاری کردم. چند روز بعد، سردبیر محترم نشریه، آقای نادر مطلبی کاشانی، یادداشت استاد را نشانم دادند که در آن خواسته بودند مقالاتشان به هیچ وجه ویرایش نشود و یادآور شده بودند: «از وفور ویرگول بیزارم.» به این ترتیب، مقالات ایشان را هیچگاه بهطور معمول ویرایش نکردیم. البته همگی زبان فاخر و نثر زیبا و استوار استاد فقید را میشناسیم، اما استاد از کاربرد «توسطِ»، که ویراستارها آن را خوش ندارند، برای بیان فاعل جمله پرهیز نداشت و این در نوشتههای اخیرشان دیده میشود. یک روز هنگامی که برای ارزیابی چند نسخۀ خطی به کتابخانۀ مرکزی آمده بودند، دلاورانه و از سر کنجکاوی پرسیدم: «چرا در جملاتتان «توسطِ» بهکار میبرید؟» فرمودند: «قزوینی بهکار میبرده، من هم بهکار میبرم.» طبعاً خاموش شدم و پاسخی نداشتم. استاد برایم بیهمتا بود و صلابت کلامش چنان، که نفس را در سینه حبس میکرد. (پریسا کرمرضایی، «از وفور ویرگول بیزارم»، گزارش میراث، س ۵، ش ۴۴، ۱۳۹۰، ص ۱۴۲-۱۴۴)
#منهای_ویرایش
۱۴۰۱/۱۲/۱۸
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
سه نکته
دربارهٔ فاصلهگذاری و املای منابع
۱) رسمالخط و املا و نشانهگذاری و حرکتگذاریِ نام کتابها و مقالهها به همان صورت چاپیشان میآیند و ویرایش نمیشوند:
- بزرگ علوی، چشمهایش (نه چشمهایش)؛
- مجتبی مینُوی، «الاهه (إلٰهة) هم اصیل است و هم درستست» (نه «درست است»).
یادآوری:
نامهای دواملایی را باید مطابق با چاپی که از آن نقل میکنیم بنویسیم، هرچند نادرست باشند: *ناتور دشت/ ناطور دشت (اثر جِی. دی. سالینجر، از ناشران و مترجمان گوناگون).
۲) نامهای عربیِ دوتایی را با نیمفاصله یا بیفاصله مینویسیم: نهجالبلاغه، نصیحةالملوک، بحارالأنوار، مرصادالعباد.
۳) نامهای عربیِ سهتایی و بیشتر را بافاصله مینویسیم: المعجم فی معاییر أشعار العجم، من لا یحضره الفقیه.
#فاصلهگذاری #املا_رسمالخط
۱۳۹۹/۰۳/۱۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
دربارهٔ فاصلهگذاری و املای منابع
۱) رسمالخط و املا و نشانهگذاری و حرکتگذاریِ نام کتابها و مقالهها به همان صورت چاپیشان میآیند و ویرایش نمیشوند:
- بزرگ علوی، چشمهایش (نه چشمهایش)؛
- مجتبی مینُوی، «الاهه (إلٰهة) هم اصیل است و هم درستست» (نه «درست است»).
یادآوری:
نامهای دواملایی را باید مطابق با چاپی که از آن نقل میکنیم بنویسیم، هرچند نادرست باشند: *ناتور دشت/ ناطور دشت (اثر جِی. دی. سالینجر، از ناشران و مترجمان گوناگون).
۲) نامهای عربیِ دوتایی را با نیمفاصله یا بیفاصله مینویسیم: نهجالبلاغه، نصیحةالملوک، بحارالأنوار، مرصادالعباد.
۳) نامهای عربیِ سهتایی و بیشتر را بافاصله مینویسیم: المعجم فی معاییر أشعار العجم، من لا یحضره الفقیه.
#فاصلهگذاری #املا_رسمالخط
۱۳۹۹/۰۳/۱۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
بخشی از کارگاه آنلاین ویرایش متنوک
تفاوت املا با رسمالخط چیست؟
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
تفاوت املا با رسمالخط چیست؟
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
گفتارینویسی «به» + ضمیر
در گفتارینویسی، حرف اضافۀ «به» را در پیوند با ضمیرهای شخصی به دو صورت میتوان نوشت:
۱) صورتِ مؤکدی که e در «به» را h تلفظ میکنیم و بنابراین «ه» را سرهم مینویسیم: بِهِم، بِهِت، بِهِش، بِهِمون، بِهِتون، بِهِشون.
مثال برای behemun:
- «لطفاً خودتان را معرفی کنید. ما جناح راست هستیم. منتهیٰ توی خونه بِهِمون میگن اصولگرا، چپها بِهِمون میگن محافظهکار.» (ابراهیم نبوی، یک فنجان چای داغ، ص ۱۲۴)
۲) صورتِ نامؤکدی که e در «به» را همان e تلفظ میکنیم و بنابراین «ه» را با نیمفاصله مینویسیم: بهم، بهت، بهش، بهمون، بهتون، بهشون.
مثال برای beš:
- «ننهحبیب انگشتر عقیق را دور انگشتش گردانید: "سیدخانوم، نِشاسّه براش خوبه. [...] امشب هم وخت خواب، به خورندِ یه خشخاش، تریاک بهش بده."» (صادق هدایت، علویه خانم و ولنگاری، ص ۲۹)
این را هم ببینید: شیوهٔ نگارش ضمیرهای شخصی پیوسته (۲).
#گفتارینویسی
۱۳۹۹/۱۰/۰۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
در گفتارینویسی، حرف اضافۀ «به» را در پیوند با ضمیرهای شخصی به دو صورت میتوان نوشت:
۱) صورتِ مؤکدی که e در «به» را h تلفظ میکنیم و بنابراین «ه» را سرهم مینویسیم: بِهِم، بِهِت، بِهِش، بِهِمون، بِهِتون، بِهِشون.
مثال برای behemun:
- «لطفاً خودتان را معرفی کنید. ما جناح راست هستیم. منتهیٰ توی خونه بِهِمون میگن اصولگرا، چپها بِهِمون میگن محافظهکار.» (ابراهیم نبوی، یک فنجان چای داغ، ص ۱۲۴)
۲) صورتِ نامؤکدی که e در «به» را همان e تلفظ میکنیم و بنابراین «ه» را با نیمفاصله مینویسیم: بهم، بهت، بهش، بهمون، بهتون، بهشون.
مثال برای beš:
- «ننهحبیب انگشتر عقیق را دور انگشتش گردانید: "سیدخانوم، نِشاسّه براش خوبه. [...] امشب هم وخت خواب، به خورندِ یه خشخاش، تریاک بهش بده."» (صادق هدایت، علویه خانم و ولنگاری، ص ۲۹)
این را هم ببینید: شیوهٔ نگارش ضمیرهای شخصی پیوسته (۲).
#گفتارینویسی
۱۳۹۹/۱۰/۰۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
شاخص چیست؟
در دستورزبان فارسی، عنوانها و لقبهایی که همراه با اسم میآیند «شاخص» نام دارند. شاخص یا برای احترام میآید یا سِمت و منصب افراد را نشان میدهد یا نشانۀ نَسَب و رتبۀ علمی است و یا مواردی از این دست. مثال:
آخوند علی زنوزی، آقا سید کاظم رشتی، استاد مینُوی، امام رضا، بانو فرحِ پهلوی، پاپ فرانسیس، پدر ژپتو، پروفسور حسابی، پهلوان پوریا، حاج منصور ارضی، حکیم فردوسی، خواجه نظامالملک، دکتر خانلری، سپهبد خلبان نادر جهانبانی، سرهنگ قذافی، سید محمد بصام، شهید حججی، شیخ عباس قمی، علامه دهخدا، قاضی سعید قمی، کلنل محمدتقیخان پسیان، ملکالشعرا بهار، موسیو پوآرو، مهندس بازرگان، و ... .
یادآوری:
شاخصها همیشه بافاصله نوشته میشوند، مگر آنها که همیشه در کنار اسم خود بهکار میروند و جزئی از آن شدهاند. مثال:
امیربانو، بیبیشطیطه، حاجیفیروز، حسندله، عباسمیرزا، رضاخان، رضاشاه، رضاقلیخان، شاهعباس، فتحعلیشاه، کَلعباس، مشمریم، ملاصدرا، ملانصرالدین، میرزاکوچکخان، ناصرالدینشاه، ننهبلقیس، و ... .
#دستورزبان #فاصلهگذاری
۱۴۰۰/۰۱/۱۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
در دستورزبان فارسی، عنوانها و لقبهایی که همراه با اسم میآیند «شاخص» نام دارند. شاخص یا برای احترام میآید یا سِمت و منصب افراد را نشان میدهد یا نشانۀ نَسَب و رتبۀ علمی است و یا مواردی از این دست. مثال:
آخوند علی زنوزی، آقا سید کاظم رشتی، استاد مینُوی، امام رضا، بانو فرحِ پهلوی، پاپ فرانسیس، پدر ژپتو، پروفسور حسابی، پهلوان پوریا، حاج منصور ارضی، حکیم فردوسی، خواجه نظامالملک، دکتر خانلری، سپهبد خلبان نادر جهانبانی، سرهنگ قذافی، سید محمد بصام، شهید حججی، شیخ عباس قمی، علامه دهخدا، قاضی سعید قمی، کلنل محمدتقیخان پسیان، ملکالشعرا بهار، موسیو پوآرو، مهندس بازرگان، و ... .
یادآوری:
شاخصها همیشه بافاصله نوشته میشوند، مگر آنها که همیشه در کنار اسم خود بهکار میروند و جزئی از آن شدهاند. مثال:
امیربانو، بیبیشطیطه، حاجیفیروز، حسندله، عباسمیرزا، رضاخان، رضاشاه، رضاقلیخان، شاهعباس، فتحعلیشاه، کَلعباس، مشمریم، ملاصدرا، ملانصرالدین، میرزاکوچکخان، ناصرالدینشاه، ننهبلقیس، و ... .
#دستورزبان #فاصلهگذاری
۱۴۰۰/۰۱/۱۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
سید فرید حسینی (از ویراستارانِ مؤسسه و شرکتکنندگان در کارگاههای متنوک)، برگزیدهٔ جایزهٔ بهترین ویرایش، در بیستمین دورهٔ انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس
رمان مِینار، با ویرایش ایشان، از انتشارات کتابستان معرفت، اثر تقدیری گروه ویرایش شد. 👇
https://b2n.ir/j06846
با آرزوی موفقیتهای روزافزون برای ایشان!
#منهای_ویرایش
۱۴۰۱/۱۲/۲۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
رمان مِینار، با ویرایش ایشان، از انتشارات کتابستان معرفت، اثر تقدیری گروه ویرایش شد. 👇
https://b2n.ir/j06846
با آرزوی موفقیتهای روزافزون برای ایشان!
#منهای_ویرایش
۱۴۰۱/۱۲/۲۵
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
Forwarded from Matnook | ﻣﺘﻨﻮک
سه نکتۀ فاصلهگذاری
عبارت «هر چند وقت یک بار» از دو گروه اسمی تشکیل شدهاست:
۱) «هر چند وقت» (صفت + صفت + اسم)؛
۲) «یک بار» (عدد/ صفت + معدود/ موصوف).
این دو گروه همیشه در نقش قید بهکار میروند و کاملاً بافاصله نوشته میشوند.
یادآوری:
۱) «هرچند» اگر حرف ربط و به معنای «اگرچه» باشد، بیفاصله نوشته میشود:
هرچند پیر و خستهدل و ناتوان شدم
هرگه که یاد روی تو کردم جوان شدم (حافظ)
۲) «یک بار» عدد و معدودِ غیرواژگانی است (= واژه نیست) و بنابراین بافاصله نوشته میشود.
#فاصلهگذاری
۱۴۰۰/۰۱/۱۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
عبارت «هر چند وقت یک بار» از دو گروه اسمی تشکیل شدهاست:
۱) «هر چند وقت» (صفت + صفت + اسم)؛
۲) «یک بار» (عدد/ صفت + معدود/ موصوف).
این دو گروه همیشه در نقش قید بهکار میروند و کاملاً بافاصله نوشته میشوند.
یادآوری:
۱) «هرچند» اگر حرف ربط و به معنای «اگرچه» باشد، بیفاصله نوشته میشود:
هرچند پیر و خستهدل و ناتوان شدم
هرگه که یاد روی تو کردم جوان شدم (حافظ)
۲) «یک بار» عدد و معدودِ غیرواژگانی است (= واژه نیست) و بنابراین بافاصله نوشته میشود.
#فاصلهگذاری
۱۴۰۰/۰۱/۱۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
نانبهنرخروزخور: آنکه به اقتضای وضع روز تغییر عقیده میدهد؛ فرصتطلب (فرهنگ بزرگ سخن)
یک نکتهات بگویم!
پس از «سبیلازبناگوشدررفته» و «بادمجاندورقابچین»، واژهٔ «نانبهنرخروزخور» طولانیترین واژه در فارسی است.
۱) سبیلازبناگوشدررفته: ۲۲ واج؛ ۱۸ حرف
۲) بادمجاندورقابچین: ۱۸ واج؛ ۱۶ حرف
۳) نانبهنرخروزخور: ۱۶ واج؛ ۱۴ حرف
در انگلیسی نیز طولانیترین واژه نام یک بیماری ریوی با ۴۵ حرف است:
pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis
و در قرآن (سورهٔ حِجر، آیهٔ ۲۲)، عبارت «فَأسقَیناکُموه» با ۱۱ حرف.
#واژهشناسی
۱۴۰۲/۰۱/۰۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
یک نکتهات بگویم!
پس از «سبیلازبناگوشدررفته» و «بادمجاندورقابچین»، واژهٔ «نانبهنرخروزخور» طولانیترین واژه در فارسی است.
۱) سبیلازبناگوشدررفته: ۲۲ واج؛ ۱۸ حرف
۲) بادمجاندورقابچین: ۱۸ واج؛ ۱۶ حرف
۳) نانبهنرخروزخور: ۱۶ واج؛ ۱۴ حرف
در انگلیسی نیز طولانیترین واژه نام یک بیماری ریوی با ۴۵ حرف است:
pneumonoultramicroscopicsilicovolcanoconiosis
و در قرآن (سورهٔ حِجر، آیهٔ ۲۲)، عبارت «فَأسقَیناکُموه» با ۱۱ حرف.
#واژهشناسی
۱۴۰۲/۰۱/۰۴
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
به زبان آدمیزاد و در عین حال کاملاً رسمی و معیار میتوانیم بنویسیم «اگر حاضر نباشید، نوبت شما لغو میشود».
شما چگونه ویرایش میکنید یا مینویسید؟
#ویرایش_زبانی
۱۴۰۲/۰۱/۰۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com
شما چگونه ویرایش میکنید یا مینویسید؟
#ویرایش_زبانی
۱۴۰۲/۰۱/۰۷
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com