پێغەمبەر کاتێک يادگاریەکەی دایە خدیجە بیر دێتەوە فرمێسک بە چاوەکانی دێتە خوارێ
كاتيك ابي عاص ميردى زینب کچی پێغەمبەر لەجەنگی بدر بە دیل دەگیرێ ، زینب بۆ ئازاد کردنی مێردەکەی (ملوانکەکەیک ) دەنێرت لەبری ئازد کردنی ابي عاص ئەو ( ملوانکە ئێ خدیجە بووە کاتێک زینب شووی کردیە کردبوویە هدیە لۆی ) ، كاتيك پێغەمبەر (ملوانکەک) دەبینی دل پر دەبێت فرمێسک لە چاوە مبارەکەکانی دێتە خواری بێ تاقەتێکی زۆرر دەیگرێ ، دەفەرمووێتە صحابەکان ( إن رأيتم أن تطلقوا لها أسيرها وتردوا عليها الذي لها) ئەگەر بۆتان دەکرێت ئازادی بکەن و ملوانەکەش بگەرێنەوە بۆی ) ، ئازادیان کرد و ملوانەکەشیان لۆ زینب گەراندەوە
ئەوەیە وەفا و خۆشەویستی

کیف عاملهم : ١١١

ئادابی صحاب ، پیاوێک دێتە لای ابن عمر پرسیا لێ دەکات ئەویش بە ئیشارەت دەلێ پرسیار لە لە ( عبدالله كورى عەمر بكه) پریسار لێ دەکەن دووبارە دێنەوە پرسیار لە (ابن عمر ) دەکان ئەو جارە دەینێرێتە کن (عبدالله كورى عباس ) ، ئەویە ئەدب کە (طالب علم) چەن پێویستی پێ یە (عبدالله كورى عمر) یەکێکە لەعلماء و فقهاى صحابه وە نەبی نەزانی بەلکوو ئەدەب دەنوێنت بەرامبەر دوو عبدالله کەی دی…..
صحيح فقه السنة (ابو مالك) ج:٢/ ١٧٩

یەکێک لەوانەی پێغەمبەر دەفرمووێت لەدونیا لام خۆشە (بۆنە ) ، دایکە عائیشە دەفەرمووێت شووشەی بۆنی تایبەتی هەبوو چاکترین و گرانترین بۆنی بەکار دەهێنا لە ژیانی رۆژانەی دا ،لە بخاری هاتووە دەفەرمووێت ئەوەندە بۆنی لە ریشی دەدا و ئەو چەند تالە مووە سپیەی سۆر ببوو ، لەگەل ئەوەشدا بۆنی خۆی لە هەموو بۆنەکان خۆشتر بووە وەک جابری کوری سمورە دەلێ دەستی بە دەم و چاومی داهێنا کە مندال بووم ( وەکوو ئەوە وابوو دەستی لە شووشيكى بۆن هەلکێشاوە ئەوەندە خۆشبوو )
ابن حبان لە كتاب (روضة العقلاء) لەباسی کەسایەتی دەلێت یەکێک لەوشتانەی کەشەخصيتە (بۆنخۆشیە)ئەگەر ابن عباس بە ڕێگایەك بڕۆشتبایە خەڵك دەیانگۆت مسك تێپەڕی بەم ناوە یان ابن عباس ؟
لەبەر بۆن خۆشی

لەئێستایە کۆمەلە بانگخوازێک پەیدا بوونە (الله عزوجل ) زیاتر دڵیان فتح بکات لۆ سەرخستنی شەريعەت ، هەولی ئەوە دەدەن تەنها رێچکەی یەک مذهب بگیرێت کە لە ولاتی خۆمان (شافعی) مذهبن بانگشەی ئەوە دەکەن لە مذهب امام (شافعى رحمه الله) لا نەدەین ئی وایە فدێوی بە سەعات دانا لەسەر ئەوەی تەنها اتباع یەک مذهب بکەن و لێ لانەدەن ، ئایا هەر یەکێک لەو ٤ مذهب بەوە رازی بوونە ئەوها کوێرانە و مقلیدیان لۆ درووست بێت بێ ئەوەی تەماشای حالی بەلگەیان بکرێ ! ئایا ئێ وە تفرق زیاتر ناکەن کە مقلیدانێک درووست دەکەن بەهۆی بێ ئاگا بوونیان لە دلیل لە شوێنان کێشە دروست دەکەن لە بابەتێک تەنها بەلگەی خۆیان پێ هەقە !!! یان طعن لەکەسانێک دەدەن کە تەنها دوای دلیل دەکەن بەوە ناسراون ( داعی الدليل ) کە شعارەکەیان ( إن الدليل للمسلم هدى النبي لأمته) بەلگە لۆ مووسلمان رێنمای پێغەمبەرە لۆ ئەمەتەکەی ، کامەی ئەوانە کە بانگخوازی مذهب دەکەن کامەیان هاتوون دەرس بلێنەوە لەسەر دوو کتاب پاش قورئان راسترین کە (بخاری ومسلم ) ؟ کەسیان تێدایە شرح ئەو دوو کتابە بکەن !! هەر قولی خويانە سەرە مذهبەکان دەیان فەرموو ( إذا صح الحديث فهو مذهبى ) ، تەنها پێشەکی بوو پۆستێک دەکەین لەسەر بە دوور ودرێژی الله دلمان زیاتر لۆ هەق فراوان بکات جودهی ئەو برایانە لەسەر میزان قورستر بکات لە قیامەت

(داعي الدليل - بانگجوازی کردن لۆ بەلگە ) لەگەل ( داعي التقايد)
چەندین کێشە روویدا لە نێوان ئەو دوو بانگخوازە ، جا بزانە برینداری کردنی بە ناهەق جائیز نیە ، رد کردنەوە دەلیل حرامە ، وسط ومامەناوەند هەقە ، ( داعي التقليد : (إن الإم مع مقليد كالنبي مع أمته - ئیمام لۆ کەسی مقلید وەکوو پێغەمبەر وایە لۆ ئومەتەکەی ) ئەو قسەیە خودی دەمارگیریە بەلام ( داعي الدليل : إن الدليل للمسلم هديُ النبي لأُمَّتِه - بەلگە لۆ موسلمان ڕێنمای پێغەمبەرە لۆ ئومەتەکی ) ئەوە خودی هەقە ، ئی یەکەم چاو نوقاندنە لە ئاستی دەلیل تەنها چاوی لێکەر دەبیت ئی دووەمیش بەو مانای نایە قسە بە امامەکان بلێ لە زانست و دنیان ، لەو نێوانە مذهب حەقەکەمان لۆ دێتە دەری و قسەی راستەکە و رێگا رێکەکەمان دێتە بەردەست بریتیە لەوەی بەلگە وەر دەگرین لەگەل بەو گەورەدانانی پێشەوایان لە زانست و دنیان ، لۆمەی کەسێک ناکرێ خۆی بداتە پال مذهبيك بەمەرجێک دەمار گیری لەگەل نەبێت و شوێن کەوتی سونەت و ئەثر بيت کەس معصوم نيه گەورەی مرۆڤایەتی نەبێت ، لەهەر کوی بەلگە هەبوو بریتیە لە مذهب ئەو امامە وەکوو هەر یەکێک لەو ٤ پێشەوایە ویان فەرمووە ، ( هو تقليد في صورة ترك التقليد ) بریتە لە تقلیدێک لە وێنەی وازهێنان لەتقلید : هەرکسێک خۆی دا پال ئیمامێک بەلگە لۆی رووون بوویەوە وەری گرت پێچەوانەی دلیل ئیمامەکە بوو ئەوە بەهەق شوێنی ئەو امامە کەوتووە ، هەندێک لەو قولانە کە پرە لە دەمار گیری تا چەند لەگەل قسەی ئیمامەکیان یەک دەگرێتەوە یەکی وەکوو ( أبي الحسن الكرخي ) لە حنفیەکان دەلێ : ( كل آية تخالف ما عليه أصحابنا فهى مؤولة أو منسوخة وكل حديث كذالك فهو مؤول او منسوخ ) هەر ئایەتێک و فەرموودەیەک پێچەوانەی قسەی یارانی ئێمە بوو (مذهب حنفي) ئایەت و حدیثەکە تاویل دەکری یان منسوخە ئایا ئەوە هەقە ئایەت حدیث رد بکەیەوە فی سبل مذهبەکەت !!!
هەندێک دەربارەی مذهبيان ووتیانە ( لم أُخالفه حيا فلا أُخالفه ميتاً) بە زیندووی مخالفەم نەکردووە بە مردوویش ناکەم !! یان وتیانە نەفرەتی خوا بەئەندازەی لمی سەر زەوی هەیە لەسەر ئەو کەسەی قسەی ابوحنیفە رد دەکاتەوە !!!
فلعنة ربنا أعداد رمل …على من رد قول أبي حنيفة
يان قاض عياض رحمه الله تعالى دەلی
ومالك المرتضى لا شك أفظلهم …امام دار الهدى والوحى والسن
هەر یەک لە (محمد البنوشجى و ابي اسماعيل هروي ) یەکیان لەسەر مذهب امام شافعى ئەو دی لەسەر مذهب امام احمد رەحەمتی خوایان لێ بێت
وإنى حياتى شافعى فإن أمت …فوصيتى بعدى بان بتشفعوا
ئەوی تر دەلێ
أنا حنبلى ما حييت وإن أمت…فوصيتى للناس أن يتحنبلوا

لۆ وەسیەت بە خەلک ناکەن پابەندی قورئان و سونەت بیت لۆ پابەندیان دەمارگیریان دەکەن لەسەر مذهب !!بەراستی کەسێک منصف پابەندی قسەکەی ئیمام مالک دەبێت دەلێت ( ما منا الا من رَدُّ او رُدَّ عليه الا صحاب هذا القبر ) کەس نیە ئێمە رەد دەداتەوە ردەیش دەدرێتەوە قسەی جگە لە خاوەن ئەو قەبرە نەبێت ) ئاماژەی لۆ قبری رسول الله كرد
لەهەر ٤ ئیمام بەلفظ جياواز و معنا بانگەشەی ئەوەیان کردیە کە مذهبيك مذهبى ئێمە کە ( إذ صح الحديث فهو مذهبي ) ابن السبكى رسالة کی هەیە لەسەر ئەوەی ( معنى قول المطلبي (شافعی) :اذا صح الحديث فهو مذهبى ) ، أهل وسطية شوێنی هەموو مذهبيك بەلگە دەکەوێت ئەگەر وسطية بووين اشكالية نامێنی لە دەمە دەم کردن و دیفاع لە مذهبى یەکتر ، ئاژاوە لە نێوان طالب علم دروست دةبيت بەهۆی ئەو دەمارگیریەوە لۆ مذهبەکان چەندین جار روویداوە لە شوێنان و لە دەعوەت و سەفران ….
یاقوتی حموی دەلێت : جارێکیان تێ پەریم بەلای شارێک ئاوەدان و قەرەبالغ و بازار پر لەخەلک ، دوای چەن سال گەرامەوە لۆ ئەو شارە بین کاول بوو کەمێک نەبیت لەخەلک تێدا ناژین ! لە پیاوێک عاقل پرسیارم کرد ئەوە چی روویدایە لۆ ئەو شارە وای لێهاتیە ؟ ووتی : خەلک ئەو شارە دوو بەرە بوون یەکینا سوونە ئەوی دی شیە لە سونەکانیش دوو بەرە بوون حنفی و شافعی لە نیوان سونە و شیعەکان دەبیەتە کێشە لە نیوانیان شەر دەکەن سوونەکان زۆرتر بوون و بەهیزتر بوون دانە دانەیان لێ کوشتن تاکەسان لێ نەما پاشان دەبێتە خاپور کردنی نیوەی شارەکە پاشان لە نیوان ( معصيبة مذهب ) شافيعەیەکان و حنفیەکان شەر روودەدا لە نێوانیان یەکتریان لە ناو برد چەند مالێک کەم نەبی لە شافعیەکان کە ئیستا ماینەوە ، کەواتە حالی ئومەت وای لێ بەسەر دێت وەکوو وای لێ هاتیە بەهۆی دەمارگیر بوونمان

وەلام دانەوە پرسیار شرعی ئاسانترین شتێکە لە ئیستایا لەکن خەلکی ! هۆکارەکەش ئەوەیە خۆی دەباتە پێشەوە بێ ئەوەی ترس لەسەر بێت کە ئەو وەلامەی ئەو لە قیامەت دەبتە مال لەسەری لۆ ئەو مسؤلیەتە قورسە هەل دەگری لەکاتێکدا تۆ سەرەتا علم تە ؟ امام شافعى جوانی فەرموو : إذا تَصدَّر الحَدث (صغير السنّ) فاته علم كثير!
ئەگەر گەنج خۆ بردنە پێشەوەی کرد علم زۆر لەدەست دەدات ، زۆر جار هۆکاری ئەو کەسانە تەنها ئەوەیە تا بلێن شت دەزانی ، جا ئی وایە جوابی پرسیار هەموو شتێک دەداتەوە زۆر جار بێ ئەوەی ئاگای لە قیامەتی خۆی بێت بێ یەک و دوو وەلام دەداتەوە وەکوو مەسەلەی (مفتی خنفشار) ەکەی لێ هاتییە ، لە کۆنە کەسێک هەبوو هەرچ پرسیارێکت لێ بکردیا جوابی دەداوە رۆژێک تاقیان کردووە لەخۆیانەوە ووشیکیان (دارشتوو بەناو خنفشار) بەکابرایان گۆت خنفشار چیە ؟ ووتی دارێک بۆنی خۆشە لە دەرووبەری ولاتی یەمەن دەروێت ئەگەر ووشتر بخوا شیرە کەی ووشک دەکات شاعیرێکی یمنی ووتیەتی
لقد عَقَدَت محبتُكم فؤادي .... كما عقد الحليبَ الخنفشار
خۆشەویستی ئێوە لە سەر دڵم گرێداوە هەروەکوو چۆن (خنفشار) شیری ووشتر ووشک دەکات
لەوسەردەمە (مفتی خنفشارەکان ) زۆررن

شێخ الإسلام چ جوهدێک و چ تاقەتێک هەبووە لە علم کاتێک لەهەر علومێک قسەی تێدا کردبێت وا گومان دەبەی کە تەنها خۆی لۆ ئەو علمە یەکلای کردیتەوە ، ئەگەر تەماشا بکەی لە تفسیر الله عزوجل تاقەتێکی پێ بەخشی خۆی دەلێ جاری وایە لۆ تێگەیشتنی (یەک ئایەت) (١٠٠) تفسیرم خیندیتەوە سەرەرای ئەو هەموو تفسیر کە خوێندیتەوە هەر دوای لە الله عزوجل كردية فهمی پێ ببەخشێ گۆتیتی ئەی فێرکەری ئادەم و ئیبراهیم فێرم بکە

(ربما طالعت على الآية الواحدة نحو مائة تفسير، ثم أسأل الله الفهم، وأقول: يا معلم آدم وإبراهيم علمني).

ثبات ئەوەیە کە دڵت جێگیر بیت لەسەر دین ، خاوەن دڵێکی ثابت ئەگەر یەک کەسیش بێت بەهێزترە لە جەماعەتێک کە دلیان بەش بەش ولاواز بێت ، سەرکەوتنی پێغەمبەران لەسەر ئومەتەکانیان بەهۆی ثيات بووە نەک زۆریان ……

کەسی ئیماندار دوور نزیکمان وە کافری نزیک دوورمانه ، نزیک بریتیە لەوەی کەنزیکە لە الله نەک نزیک بێت لە نەسەب ، دەربارەی کورەکەی
نوح فەرمووی ( ربِّ إنَّ ابنِي من أهلِي )
الله فەرمووی (یا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ)

مَا كُلُّ نَفْسٍ نَسْتَطِيعُ فِرَاقُهَا
فَفِراقُ بَعْضُ النَّاسِ مَمَات

ھەموو نەفسێک ھی ئەوە نیە بتوانین جێان بھێلین
چونکە جیابوونەوە لە ھەندیک کەس مردنە...

ئەوەی پیویستە کە (طالب العلم ) کە دڵ دەروونیان پاک بکاتەوە لەرق و کینە وحەسودی خۆبەگەورە زانین و ئەو شتە ناشرین وخراپانەی کەتووشی نفس دەبن لۆ ئەوەی ئامادە بیت لۆ وەرگرتنی علم ،
شاعیر جوانی فەرموو
يَطِيب ُ القلبُ لِلعلم…كما تطِبُ الآرضُر لِلزراعة
دڵەکان پاک دەکرێنەوە خۆش دەکرێن لۆ وەرگرتنی زانست ، وەکو چۆن زەوی پاک و ئامادە دەکرێی لۆ چاندن
ئەوکەسی ( طلب علم) دەکات نابێ خۆی بەگەورە بزانی لەئاست خەلک و مامۆستاکانی دەبێ بەئەدەب و ویقار بێت
وەکوو شاعیر دەلێت
العِلمُ حَربٌ لِلفَتى المُتَعَالِي…كالسيل حربٌ لِلمكانِ العالِي
بەدەست هێنانی زانست وەکو جەنگێکی سەخت وایە لۆ کەسی لووتبەرز هەروەکوو چۆن لافاو دەجەنگی تا بگاتە بەشوێنی زۆر بەرز بەلام پێ ناگا

فاليَومَ أَبكي عَلى ما فاتَني أَسَفًا
وَهَل يُفيدُ بُكائي حينَ أَبكيهِ

واحَسرَتاهُ لِعُمرٍ ضاعَ أَكثَرُهُ
وَالوَيلُ إِن كانَ باقيهِ كَماضيهِ

ئەمرۆ لۆ ئەوەی لەدەستم چووە دەگریم ، ئایا هیچ سوودی هەیە ئەگەر بگریم ؟
بەداخەوە لۆ تەمەنێکی زۆرم لەدەست دابوو ئاخ ئەگەر باقیەکەی وەک جاران بمێنێتەوە….

کاتێک قورئان دەخوێێنیەوە یان حفظ دەکەی بەماناوە چێژێکی زۆر خۆشت پێ دەبەخشێ لەرووی نفسیەوە زۆر مورتاحت دەکات نەک قورئان بخوێنیەوە بێ ئەوەی حالی بیت باوەرکە لەزەتیکی وای لێ نابینی تەنها ئەجری (حرف ) زیاد دەکەی بێ ئەوەی حالی بیت لەوەی (قورئان) چی تێدایە وچی داوای لێکردووی کەلە پیاوانی ئەو ئومەت کاتێک مانا و استنباط لە ئایەت دەکەن هەستیان بە دڵ خۆشی دەکرد تەماشا دل خۆشی امام شافعی بکە کاتێک مانای ئایەتی لۆ روون دەبێتەوە دەلێت (استنبطت البارحة آيتين فما أشتهي باستنباطهما الدنيا وما فيها) دووێنى دوو ئایەت مانام زانی یان حکم لێ هەلینجا لام خۆشەویسترە لەدونیا و لەوەشی تێدایە

ئیستا وای لێهاتیە لە مجلسان کەسێک جلە کوردیەکی لەبەر بێت و لەگەل ریش هەبیت زیاتر بەجاو (أهل علم) تەماشا دەکری بەلام ئەگەر کەسێک پانتۆرێک لەبەر بکات لەگەل قمیصيك با ریش هەبێ بەو چاوە تەماشاناکرێ کە شتێک لەو دینە دەزانی هەمیشە ئەو قولەی فقهى مالكيان ابن رشد حفيد بەبیر دێتەوە کە دەیفەرموو( كان العلم في صدور واليوم صار في ثياب ) پێشتر زانست لە دل بوو بەلام ئەمرۆ زانست لە جل و بەرگە….

هەرگیز هیچ ئامۆژگارییەک بە کەم مەزانە لەوانەیە ئەو قسەی تۆ بە دووبارەی دەزانیت بۆ کەسێکی تر زۆر نوێ بێت..
لە ئەدهەم نابلسي پرسرا: چی وایکرد تۆبەبکەیت لەگۆرانی وتن؟
وتی: جارێک لەتویتەر کۆمێنتێک نوسرا کە ئایا ئەدهەم نابلوسی چی دەڵێت؟
دانەیەک هاتە کۆمێنت نوسیبووی: ﴿یَقُولُ یَـٰلَیۡتَنِی قَدَّمۡتُ لِحَیَاتِی﴾.
ئەو ئایەتە زۆر کاریلێکردم تا ئەوەی بڕیارمدا تۆبەبکەم..
بۆیە هیچ قسەیەکی خێر بەکەم مەزانە..

سووتاندنی کتاب لەکن ژنەکانیان
خێزانی سیبویە کتابەکانی سیبوی سوتاند لەبەر ئەوەی مشغول کتاب نوووسین دەبوو ، سیبویە لەترسی دووبارە سووتاندنی کتابەکانی (طلاق) دا

ليث كورى مظفر :مشغول حفظ کردنی كتاب ( العين فرهيدى) بوو ژنەکەی کتابەکەی لێ سووتاند

ابراهيم العياش : بيست سال خەریکی نووسین ( حجرات النساء) بوو لەبەر ئەوەی زۆر مشغول بوو لێ سوتاندوو پیاوەکی تووشی ئیفلیجی کرد

محمد کوری شهاب زوهری: دەلێت رۆژێک ژنەکەم پێ گۆتم ئەو کتابانەت قورسترە لەسەرم لە (٣) هەوێ

بەرزترین پلەی (إخلاص) ئەوەیە سوور بیت لەسەر شاردنەوەی (عبادەتەکانت) وەکوو چۆن سووری لەسەر شاردنەوەی (تاوانەکانت)…..

(حق) پێویستە زۆر دووبارە بکرێتەوە بێ ئەوەی تووشی (مەلەل وبێزارری) بیت ، لە قورئان (معنی ئایەتەکان ) زۆر دووبارە بوویتەوە ؛ چونکە (دڵ) وەکوو (دار) وایە ووشك دەبێت و دەمرێت ئەگەر خاوەنەکەی بەلێنی ئاودان نەدا …..

لە قورئان دووجار (ثقيلاً) هاتية

١/ (يوماً ثقيلاً) مەبەستی رۆژی قیامەتە
٢/ (قولاً ثقيلاً) مەبەستی پێ قورئانە

هەر کەسێک دەیەوێت لە رۆژە سەخت وگرانەکە رزگاری بێت بادەست بگری بە بە قول ثقيل کە قورئانە