‍ 🟨 آرامگاه صائب تبریزی واقع در استان اصفهان در محله لَنبان شهر اصفهان، در محلی که در زمان حیات او معروف به تکیه میرزا صائب بود واقع شده است. مقبرهٔ صائب در باغچه‌ای در اصفهان در خیابانی که به نام او نامگذاری شده‌است قرار گرفته است . آرامگاه وی در باغ شخصی او که باغ تکیه نامیده می‌شود در کنار نهر نیاصرم در خیابان صائب اصفهان واقع شده و معماری آن با توجه به زمان حیاتش، از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است. آرامگاه صائب در سال هزار و سیصد و چهل و شش به شکل کنونی درآمده است . سنگ مزار یک قطعه سنگ مرمر یکپارچه یزدی می‌باشد که سنگ مزار قدیمی را در وسط آنجا داده‌اند. سنگ اصلی مزار به دو قسمت تقسیم شده و دارای کتیبه‌ای شامل یک مطلع و یک غزل از صائب به خط " محمد صالح اصفهانی " خوشنویس مشهور دوران صفوی می‌باشد . تاریخ سنگ قبر بدین شکل است : تحریراً فی شهر جمادی الاول سنه ۱۰۸۷ فقیر محمد صالح
https://www.tg-me.com/eshtadan

‍ سیزدهم تیرماه سالروز درگذشت محمّد معین

نقایص فرهنگ‌ها

فرهنگ‌های فارسی که از قرن پنجم تا این اواخر تألیف شده‌اند به‌طور کلی دارای نقایصی هستند که مهم‌ترین آنها از این قرار است:
۱. بیشتر توجه مؤلفان به لغات مشکل دور از ذهن مخصوصاً لغاتی که در شعر به کار می‌رود، معطوف بوده و در نتیجه بسیاری از لغات معمول و متداول عصر خود و عصرهای پیشین را یاد نکرده‌اند.
۲. کمتر به تعریف لغات پرداخته‌اند و در عوض آنها را با یک یا چند مترادف شناسانده‌اند و چون به آن مترادف یا مترادفات مراجعه کنید، می‌بینید که آن هم به لغت اوّلی ارجاع شده و بدین ترتیب دور پدید می‌آید.
۳. بسیاری از لغات را مصحف و محرف ثبت کرده‌اند و این امر غالباً به‌سبب خط عربی فارسی پیش آمده که در آن امتیاز حروف از یکدیگر وابسته به نقطه‌هاست و همین نقطه‌گذاری خود موجب تصحیف و تحریف بسیار شده.
۴. تلفّظ کلمه را به دو صورت یاد کرده‌اند:
الف. ذکر حرکات و سکنات که هم مایۀ اطناب و تفصیل و فهم آن برای بسیاری از مراجعان مشکل و هم فاقد دقت از لحاظ تلفّظ کلمات است.
ب. ذکر هم‌وزن در بسیاری از موارد که خواننده تلفّظ هم‌وزن را نمی‌داند و دچار اشکال می‌شود.
۵. وجه اشتقاق و ریشۀ لغات را نشان نداده‌اند و در مواردی هم که اظهار نظر کرده‌اند، فقه‌اللغۀ عامیانه را به کار برده‌اند.
۶. هویت دستوری (گرامری) لغات را نشان نداده‌اند.
۷. لغات متشابه که از زبان‌های مختلف (مثلاً زبان‌های سامی و زبان‌های هند و اروپایی) یا از زبان‌های ایرانی ناشی شده‌اند ولی از ریشه‌های مختلف هستند همه را ذیل یک ماده آورده با هم خلط کرده‌اند.
۸. مواد را به ترتیب منطقی الفبایی ضبط نکرده‌اند.
۹. بعضی از فرهنگ‌ها تقریباً کلیۀ لغات عربی را که بسیاری از آنها در فارسی به هیچ وجه مورد استعمال ندارد در فرهنگ خود آورده‌اند.
این نقایص موجب گردید که در عهد حاضر فاضلان ایرانی کمر همت بربندند و به رفع آنها بکوشند. فرهنگستان ایران هم پس از تأسیس، اولین وظایف خود را «ترتیب فرهنگ به قصد رد و قبول لغات و اصطلاحات در زبان فارسی و اختیار الفاظ و اصطلاحات در هر رشته از رشته‌های زندگانی با سعی در اینکه حتی‌الامکان فارسی باشد ... جمع‌آوری لغات و اصطلاحات از کتب قدیم، جمع‌آوری لغات و اصطلاحات ... ولایتی» قرار داده.
بعضی فرهنگ‌ها توسط مؤلفان به طور انفرادی و برخی به‌طور دسته‌جمعی و همچنین برخی مؤسسات دولتی وابسته به دولت به تألیف فرهنگ‌های مختلف مشغول‌اند و تاکنون پیشرفت‌هایی در رفع معایب و نواقص مذکور به عمل آمده و امیدواری حاصل است که در ظرف چند سال فرهنگ مستدل و مستند فارسی تألیف و منتشر شود.

«فرهنگ‌های فارسی»، محمّد معین

[ای زبان پارسی...، به کوشش دکتر میلاد عظیمی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم ۱۴۰۲، ج ۳، ۱۲۰۸-۱۲۰۹]

بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی

@AfsharFoundation

🔸 https://www.tg-me.com/eshtadan

.

مالیات گزاف و ستم بر خلق


۱۲ تیر ۱۴۰۳
#محمود_فاضلی_بیرجندی


متوکل، خلیفه عباسی، در شکارگاهی می‌گشت. به کشتزاری رسید که هنوز نارس و سبز بود و زمان درو نشده بود.
بپرسید که پس چرا از من اجازه گرفته و مالیات و خراج از مردم گرفته‌اید؟ با آن که هنوز غلات نارس است! مردم از کجا بیاورند که به ما خراج بپردازند؟
بدو پاسخ دادند که چنین شده و این رفتارها زیان فراوان به مردم رسانده. رعایا دسترنج خود را پیش‌فروش می‌کنند تا از پس پرداخت خراج برآیند. برخی هم چون از عهده پرداخت مالیات برنمی‌آیند وطن خود را رها و کوچ می‌کنند و از این رفتارها بسیار شاکی هستند.

- ابوریحان بیرونی.
آثارالباقیه. ص ۵۱.

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000
.

.
پندنامه محمدعلی فروغی

هو

فرزند جان
سخن فراوان است و پند بسیار می‌توان گفت. اما من پرگفتن خوش ندارم. حاصل علم و تجربه شصت ساله خود را برای تو و خواهر و برادرانت می‌نگارم.
بدان که هیچ پیشامدی هر اندازه بد به نظر آید بلیه و مصیبت حقیقی نیست و از آن آشفته نباید شد. مگر اینکه کاری بکنی که شرافت ذاتی تو را لکه دار کند و پیش نفس خود خجل گردی و خدا از آن راضی نباشد.
پس راست بگو. درست رفتار کن. حرص و طمع را کنار بگذار. کینه‌جویی و رشک و حسد به خود راه مده. بدخواه مردم مشو و هر قدر بتوانی به بندگان خدا دلسوز و مهربان باش. با دوستان مروت و با دشمنان مدارا کن. از مردمان بد بپرهیز. به اقبال روزگار غره مشو. در سوانح و حوادث صبر پیشه کن و همیشه به فضل خداوند امیدوار باش.
سعادت و شرافت در این احوال است، نه در جاه و مال. این سخنان را جدی بدان و یقین کن که اگر به این صفات متصف شدی خیر دنیا و آخرت با توست.


میرزا محمدعلی خان فروغی - ذکاالملک دوم.
۱۳ تیر ۱۲۵۴ - ۵ آذر ۱۳۲۱.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000
.

.
آن‌که میهن دارد
آن‌که میهن ندارد


۱۴ تیر ۱۴۰۳
#محمود_فاضلی_بیرجندی


دکتر باستانی پاریزی می‌نویسد:
وقتی استخراج معدن مس سرچشمه را آغاز کردند دهات اطراف را خریدند، یا تصاحب کردند و ساکنان آنها را راندند.
پیرزنی در یکی از آن دهات، کلبه‌ای چوبی داشت که رویش را با خار و خاشاک پوشانده بود. مس سرچشمه کلبه او را هم خرید.
پیرزن چند گوسفند و چهار درخت جوز پانصدساله هم داشت. پول آن را هم دادند و کرایه رفتن از آن ده تا رفسنجان را هم به پیرزن دادند.
در آخر کار مدیر معدن در حضور حسابدار و هموارانش از پیرزن پرسید:
مادرجان، از ما راضی هستی؟ به سلامت برو.
پیرزن سری جنباند و گفت: بله، پسرم راضی هستم. ولی نمی‌توانم بروم.
سرش را به طرف تپه‌ای برگرداند و گفت: از این‌ها  که نمی‌شود دل بکنم.
مدیر معدن نگاه کرد. تپه‌ای دیده می‌شد، سنگلاخی و بدقواره.
پیرزن گفت: اینجا خاک پدرم، مادرم، شوهرم، و خویشان من است. از اینجا به کجا بروم؟ این خاک نه فروختنی است، نه خریدنی. مگر این‌ها را می‌شود بردارم و با خودم ببرم؟

- از سیر تا پیاز.
ص ۱۵۲.


شنیده شده که کسانی از مدعیان صدرنشینی در این روزها به هماوردان خود سخن از خوارداشت میهن گفته‌اند.
جا دارد گفته شود آن‌کس که میهن ندارد، اگر هم دکترش بخوانند، دنیایش در قیاس، کوچک‌تر است از دنیای چنین پیرزنی روستایی.
و یاد آور شود که امام محمد غزالی، از بلندای دانش دینی خود گفته بود آرزو دارم بر دانایی و بر دین پیرزنان بمیرم.


https://www.tg-me.com/dejnepesht4000
.

قسم به قَلَم

این همسفران پشت به مقصود روانند
شاید که بمانم، قدمی پیشتر اُفتم

#کلیم‌همدانی

مجموعهٔ خیال؛ برگزيده غزلیاتِ چهل‌وشش شاعر، از بابافغانی شیرازی تا صفاء‌الحق همدانی؛ گزینش و ویرایشِ علیرضا ذکاوتی قراگزلو؛ نشرِ نو؛ ۱۳۹۷: ۳۳۹.

https://www.tg-me.com/tarikhfarhanghonariranzamin

#دکتر_اسلامی_ندوشن:

ما اگر عادت کنیم که در هر موردی یاسای «با ما، یا بر ما» و تعصّب قبیله‌ای را به کار اندازیم و در حقّ يک نفر، دو نفر و یا چند نفر، داوری‌های عاطفیِ دور از واقع جاری گردانیم؛ و غلوّ را مانند نقل و نبات به کار بریم، مردمی شناخته خواهیم شد که در سایر شئون نیز احترام به منطق را فراموش کرده‌اند و در این صورت، این کشورِ پر از مشکل، بر چه متکّی باشد و به که امیدوار؟
ما چه خوش داشته باشیم و چه نداشته باشیم، زمانه در قضاوت بی‌رحم است. قدری بنیادها را در نظر آوریم، رفتگان رفتند. بسیاری از کسانی که در همین عصر ما، در صحنه‌ی فرهنگ ایران درخششی داشتند، دیگر در میانِ ما نیستند، و ما نیز همگی به قول بیهقی «بر کاروان‌گاهیم».
آنچه می‌ماند و باید بماند، این سرزمین و مردمِ آن است، و از این سرزمین و مردم نیز گرامی‌تر «حقیقت» است، که سرنوشتِ بشریّت به باقی ماندنِ کور سوئی از آن وابسته می‌باشد.

#آواها_و_ایماها

💎کانال دکتر محمّد‌علی اسلامی‌ نُدوشن

🆔 @sarv_e_sokhangoo
https://www.tg-me.com/eshtadan

#میر_جلال‌_الدین_کزازی :
حماسه بزرگ فردوسی، شبیه کوه دماوند است.

اگر بخواهید داوری کنید که چه کسی از میان ایرانیان، ‌ایرانی‌تر است، باید سنجید که تا چه پایه با فردوسی و شاهنامه آشنایی دارد. اگر فردوسی، شاهنامه‌ را نمی‌سرود، هیچ‌یک از شاعران بزرگ ایران به آن پایه که رسیده‌اند، نمی‌رسیدند و فراتر از آن، اگر اکنون ما به زبان شیوای فارسی با یکدیگر سخن می‌گوییم، مدیون فردوسی و شاهنامه هستیم. حماسه بزرگ فردوسی، شبیه کوه دماوند است. هر دو نمادی از ایران هستند؛ همان‌گونه که شاهنامه در میان دیوان‌های شعر فارسی پایگاهی بلند دارد، دماوند هم در میان کوه‌های ایران، ارجمند است.


@shahnamehpajohan

🔸https://www.tg-me.com/eshtadan

می‌شود از تیره‌روزی غفلتِ مردم زیاد
داروی بیهوشیِ شب خواب را سنگین کند

#شفیعای‌شیرازی #اثر

مجموعهٔ خیال؛ برگزيده غزلیاتِ چهل‌وشش شاعر، از بابافغانی شیرازی تا صفاء‌الحق همدانی؛ گزینش و ویرایشِ علیرضا ذکاوتی قراگزلو؛ نشرِ نو؛ ۱۳۹۷: ۶۳۷.
https://www.tg-me.com/tarikhfarhanghonariranzamin

💰 به‌ مناسبت روز مالیات

واژهٔ عربی‌تبار «مالیه» در حدود یکصد سال پیش در زبان فارسی، هم به‌صورت صفت به‌معنی مالی و مربوط به مال به‌کار می‌رفت و هم به‌صورت اسم، به‌معنای دارایی و ثروت. هنگامی که فرهنگستان اول (تأسیس ۱۳۱۴) نام وزارت‌خانه‌ها را تغییر داد، نام «وزارت مالیه» نیز به «وزارت دارایی» تغییر یافت. این وزارتخانه اکنون «وزارت امور اقتصادی و دارایی» خوانده می‌شود. اما «مالیات»، که صورت جمع «مالیه» است، از زبان فارسی محو نشد و برای نشان دادن مفهومی حقوقی و اقتصادی باقی ماند که فارسی‌زبانان به‌خوبی با آن آشنا هستند. در زبان عربی برای بیان این مفهوم از اصطلاح «ضَریبَة» استفاده می‌شود.

#واژه‌_شناسی
https://www.tg-me.com/cheshmocheragh

.
مهربان

۱۸ تیر ۱۴۰۳
#محمود_فاضلی_بیرجندی

"مهربان" واژه‌ای است بس دیرینه که هزاره‌هایی را درنوردیده و تا روزگار کنونی بمانده است.
امروز این واژه با رای مفتوح، به ریخت "مهرَبان" بر زبان رانده می‌شود و مراد از آن دوست، همدل، با آزرم و دل‌سپید است.
اگر به ریخت "مهرَبانی" گفته شود هم مراد از آن دوستی ورزیدن و دل‌سپیدی است.

اما این واژه دو پاره است:
مهر، که آیینی کهن ایرانی بود و از هند تا روم و افریقا را درنوردید، و هم نام ایزدی بود.
بان، به ماناک آن کس که می‌پاید و نگهبانی می‌کند.
این واژه بر روی هم به نگاهبان نیایشگاه مهر گفته می‌شد.
چون آیین ایرانی زرتشت بیامد زبانزدهایی از فرهنگ و آیین‌های پیشین را به کار بست.
پس "مهربان" به نگاهبان آتشگاه یا آتشکده هم گفته شد.


کاربرد "مهربان" با گذشت روزگاران دیگر شد. آدمیان از نگاهبانان آتشکده‌ها خوشخویی دیده بودند و چنین شد که این واژه از آتشکده بیرون آمد و به هر آن‌کس گفته شد که دوستی و نیکی می‌ورزد.

"مهربان" واژه‌ای است دیرینه، و یاد از نیاکان خوشخوی و خوش‌نهاد ما دارد که در آتشکده‌ها کمربسته آیین ایرانی و پیروان آن بوده‌اند.

گرامی است این واژگان دیرنده که شکوه ایران کهن را از پارینه تا به امروز نگه داشته و با خود آورده است.

https://www.tg-me.com/dejnepesht4000
.

‌‌💠 فرهنگ و هنر

💠 یک ایرانی که دستور زبان عربی را نوشت

💠 درباره سیبویه نوشته‌اند: نخستین کسی بود که قواعد زبان عربی را گرد آورد و دستور زبان عربی را پایه‌گذاری کرد.

در مطلبی که در الجزیره منتشر شده و یدالله گودرزی آن را ترجمه کرده، در ادامه آمده است: «نام سیبویه  از بوی سیب گرفته شده، درباره وی و عظمت کارش یکی از پژوهشگران عرب گفته است «… و ما ادراک ما سیبویه؟! » او بزرگترین دانشمند و نابغه‌ای است که توانسته زبان عربی را از پراکندگی و تشتت نجات دهد و دستور و قاعده‌های این زبان را تدوین و در شش مجلد برای آیندگان به ارمغان بگذارد. مردمان عرب خود را مدیون این کوشش و تلاش نبوغ‌آمیز می‌دانند. او در جوانی در شیراز درگذشت اما باز به قول زبانشناسان عرب: «مات و ترک لنا کتابا لایموت» او مُرد اما برای ما کتابی به جا نهاد که هرگز نمی‌میرد.

در بخش مستند «پرتره»(چهره)، شبکه الجزیره به معرفی این دانشمند ایرانی پرداخته است.

در این مستند بیش از ده تن از استادان و زبانشناسان عرب درباره سیبویه و کار یگانه‌اش سخن می‌گویند. استادانی همچون دکتر محمدحماسه عبدالطیف از دانشگاه قاهره، دکتر محمدحسن عبدالعزیز استاد علوم زبانشناسی دانشگاه قاهره، دکترعبدالحمید مدکور عضو فرهنگستان زبان عربی، دکتر عماد ابوغازی استاد تاریخ، دکترفوزی عیسی استاد ادبیات عرب دانشگاه اسکندریه، دکتر محمودحمزه استاد ادبیات عرب دانشگاه اسکندریه، استاد شریف شوباشی نویسنده و استاد زبان فرانسه، دکترحسن طلب استاد زیبایی شناسی دانشگاه حلوان، دکترمحمود فهمی حجازی، زبانشناس دانشگاه قاهره.

گزیده‌ای از سخنانشان را به ترجمه یدالله گودرزی بخوانید:

سیبویه پارسی مردی که قوانین زبان عربی را گردآورد. تعجبی ندارد که عرب‌ها طرفدار زبان خود باشند اما اینکه پایه‌های دستور و زبان عربی را فردی بیگانه بنیاد نهد از شگفتی‌ها و پارادوکس‌هاست. به ذهن کسی خطور نمی‌کرد که پسرکی با گونه‌های سرخ و سیبگونش بنیانگذار دستور زبان عربی و آفریننده دانش و قواعد آن باشد. او پیشوای نحو…

‍ ‍     🗓 برگی از تقویم تاریخ 🗓

۲۰ تیر زادروز تورج دریایی

(زاده ۲۰ تیر ۱۳۴۶ تهران) استاد تاریخ

او استاد «تاریخ ایران و جوامع پارسی‌زبان» و رئیس مرکز مطالعات ایرانی دکتر سموئل جردن در دانشگاه کالیفرنیا، ارواین است. از او تاکنون چندین کتاب و ده‌ها مقاله به‌ چاپ رسیده‌ و بخشی از آثار انگلیسی او به‌ فارسی نیز ترجمه شده‌است. مدیریت پروژه «ساسانیکا» ویراستاری نشریه «نامه ایران باستان» و انتشار مقالات در گاهنامه‌های مهم ایران‌شناسی از دیگر فعالیت‌های اوست.
وی دوران دبستان و دبیرستان را در ایران و یونان گذراند و در سال ۱۹۹۹ از دانشگاه کالیفرنیا در لُس‌آنجلس دکترای تاریخ گرفت. او در صفحه شخصی‌ در مورد پیشینه خانواده‌اش نیز توضیح داده و آن‌گونه که از این اطلاعات برمی‌آید، او از نوادگان ناخدا ابراهیم دریایی، ناخدای کشتی پرسپولیس است که در بوشهر فعالیت داشت. کشتی پرسپولیس نخستین ناو جنگی مدرن بود که دولت ایران در زمان ناصرالدین‌شاه وارد خلیج پارس کرد.
وی در گفتگو با روزنامه توقیف‌شده اعتمادملی، انگیزه‌اش از پژوهش تاریخ ساسانیان را، وقف زندگی علمی‌اش به‌ تاریخ ساسانیان می‌داند و درباره علت آن گفته‌است: «برای این‌که فراموش شده‌اند؛ در ایران به‌ نوعی و در خارج کاملاً. به هرحال باید یک ناجی داشته باشند.»
در سال ۲۰۱۰ «انجمن بریتانیایی مطالعات خاورمیانه» (BRISMES) کتاب «ایران ساسانی» (Sasanian Persia) نوشته تورج دریایی را به‌عنوان یکی از سه برنده جایزه امسال «انجمن دوستی بریتانیایی-کویتی» در زمینه پژوهش‌های خاورمیانه معرفی کرد.
«انجمن بریتانیایی مطالعات خاورمیانه» این کتاب را «یک شاهکار» و «کتابی واقعاً عالی» توصیف کرد.
به‌گفته داوران اهدای جوایز این انجمن، کتاب ایران ساسانی، «در روزگاری که اروپامحوری، باعث شده تا مطالعات دوران باستان با تحریف روبه‌رو شود، وزنه‌ای به‌ موقع در برابر این تحریف‌ها قرار داده‌است.»
جوایز این انجمن هرساله به‌ بهترین آثار دانشوران تعلق می‌گیرد که به‌ زبان انگلیسی در موضوع خاورمیانه نوشته‌ شده باشد و نخستین بار در بریتانیا به‌ چاپ رسیده‌ باشد.
او در کتاب «ایران ساسانی» تلاش کرده‌است تا به آن بخش از تاریخ که معمولاً مورد غفلت قرار گرفته، یعنی تاریخ اجتماعی بپردازد و با استفاده از منابعی تازه، روند شکل‌گیری نهادهای اداری ایران را از زمان اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی تا دوران یزدگرد سوم، آخرین شاه این دودمان پیگیری کند. بررسی فراز و نشیب کوشش‌های نوادگان یزدگرد سوم برای برپایی حکومتی ایرانی، در حدود یک قرن پس از شکست ساسانیان از اعراب، بخشی دیگر از اثر تحقیقی وی را تشکیل می‌دهد.
شایان ذکر است که کتاب «ایران ساسانی» (Sasanian Persia) با نام «شاهنشاهی ساسانی» و البته با نام اشتباه انگلیسی The Sasanian Empire توسط انتشارات ققنوس و به ترجمه مرتضی ثاقب‌فر به‌زبان فارسی چاپ شده است.
علاوه بر تاریخ دوران ساسانی، او در حوزه پژوهش در زبان و ادبیات فارسی میانه، دین زرتشت و سکه‌شناسی ایرانی نیز از دانشگاهیان فعال است و ویراستار کتابی درباره احمد تفضلی زبان‌شناس ایرانی "نوشته محمود امیدسالار" است.
از جمله کتاب‌های وی که به‌ فارسی چاپ شده‌اند، «شاهنشاهی ساسانی»، «شهرستان‌های ایرانشهر» و «غروب یک امپراطوری» است

🔥
🏆
🆔 @payammehrzartosht🌼