Einstein kabi muvaffaqiyatga erishmoqchimisiz? Yana bir marta o’ylab ko’rish kerak.
Maqsadlaringiz katta. Sohangizni zo’r mutaxassisi bo’lmoqchisiz. Muvaffaqiyatlarga erishmoqchisiz. Xalq xizmatini qilmoqchisiz.
Bu uchun nima qilish kerak? Aslida ko’p narsa kerak emas bunga erishish uchun.
Muhimi to’g’ri yo’lni tanlash, ishonchli odamlar bilan hamkorlik va fokusni yo’qotmagan holda uzoq yillar mehnat qilish maqsadlaringizga olib boradi.
Muvaffaqiyatga erishasiz, jamiyatga kerakli insonga aylanasiz. Jamiyat vaqtingizni ko’proq talab qilishni boshlaydi. Shunga yarasha qadrlashni boshlaydi, ish haqqingizni o’rtig’i bilan berishni boshlaydi.
Vaqt o’tadi, umr o’tadi. Jamiyatga foydangiz tegib o’tasiz.
Ammo bir qopqon bor. Xalq xizmatida yurib oilaga va farzandlarga vaqt ajrata olmay qolasiz. Avval bitta farzand bo’ladi, keyin ikkita, kattasi maktabga boradi, so’ng institut tanlashni boshlaydi. Siz esa ishlaringiz sabab band bo’lasiz.
Farzandlarni sizning vaqtingizga ehtiyoji katta bo’ladi. Siz esa bandsiz. Vaqt o’tadi. Sizda boylik bo’ladi, ammo farzandlar bilan aloqa siz hohlagandek bo’lmaydi. Siz hayron bo’lasiz, «men shuncha ishlab, oilamga zo’r sharoit yaratdim, noshukurlik qilyapti bular» deysiz. Aslida muammo siz boy bo’lmasingizdan avvalroq boshlangan bo’ladi.
Einstein qanchalik mashhur bo’lmasin, oilasi bilan aloqasi yaxshi bo’lmadi. Bitta ayol bilan yashay olmadi, ishqiy munosabatlar bilan hayot kechirdi, hattoki o'zini xolavachchasiga uylandi, achinarlisi farzandlariga na'munali ota bo'la olmadi. Hattoki kenja o'g'lini o'limini tilagani haqida ma'lumotlar bor.
Boshqa misol, Elon Musk. Men qattiq hurmat qilaman va shunday inson bilan bir zamonda yashayotganimdan, u erishayotgan yutuqlarni birinchi qo’l ko’rayotganimdan hursandman.
Elon insoniyatni saqlab qolish uchun harakat qilmoqda. 10 ta farzand otasi. Bolalari uchun barcha sharoit qilgan, hattoki dunyo kam biladigan sirli, alohida maktab ham qurib bergan. Shunday bo’lsada umrini ishxonada o’tkazadi. Haftasiga 100-120 soatlab ishlaydi.
Ertaga ayrim farzandlari undan voz kechsa men hayron bo’lmayman. Sababi u shuni tushungan holda riskni qabul qilgan. Bolalari bilan qanchalik ko'p vaqt ajratishni hohlamasin o'z missiyasini insoniyatni marsga olib chiqishga bag'ishlagan.
Oila tinchligi, ota-ona roziligi, farzandlar bilan yaxshi aloqa har qanday karyeradagi muvaffaqiyatdan afzalroq.
Aslida barchasi oddiy. Ammo oddiy degani oson degani emas. Muvaffaqiyatga hech qachon osonlik bilan erishilmaydi. Karyerada muvaffaqiyatga erishish bu muvaffaqiyat. Farzandlar doim intiladigan ota yoki ona bo’lish esa undanda kattaroq muvaffaqiyat.
Shuning uchun muvaffaqiyatli insonlarni farzand tarbiyasi va oila haqidagi maslahatlarini yaxshilab o’ylab ko’rish kerak.
Bek Olimjon
07.03.2023,
Norvegiya
Maqsadlaringiz katta. Sohangizni zo’r mutaxassisi bo’lmoqchisiz. Muvaffaqiyatlarga erishmoqchisiz. Xalq xizmatini qilmoqchisiz.
Bu uchun nima qilish kerak? Aslida ko’p narsa kerak emas bunga erishish uchun.
Muhimi to’g’ri yo’lni tanlash, ishonchli odamlar bilan hamkorlik va fokusni yo’qotmagan holda uzoq yillar mehnat qilish maqsadlaringizga olib boradi.
Muvaffaqiyatga erishasiz, jamiyatga kerakli insonga aylanasiz. Jamiyat vaqtingizni ko’proq talab qilishni boshlaydi. Shunga yarasha qadrlashni boshlaydi, ish haqqingizni o’rtig’i bilan berishni boshlaydi.
Vaqt o’tadi, umr o’tadi. Jamiyatga foydangiz tegib o’tasiz.
Ammo bir qopqon bor. Xalq xizmatida yurib oilaga va farzandlarga vaqt ajrata olmay qolasiz. Avval bitta farzand bo’ladi, keyin ikkita, kattasi maktabga boradi, so’ng institut tanlashni boshlaydi. Siz esa ishlaringiz sabab band bo’lasiz.
Farzandlarni sizning vaqtingizga ehtiyoji katta bo’ladi. Siz esa bandsiz. Vaqt o’tadi. Sizda boylik bo’ladi, ammo farzandlar bilan aloqa siz hohlagandek bo’lmaydi. Siz hayron bo’lasiz, «men shuncha ishlab, oilamga zo’r sharoit yaratdim, noshukurlik qilyapti bular» deysiz. Aslida muammo siz boy bo’lmasingizdan avvalroq boshlangan bo’ladi.
Einstein qanchalik mashhur bo’lmasin, oilasi bilan aloqasi yaxshi bo’lmadi. Bitta ayol bilan yashay olmadi, ishqiy munosabatlar bilan hayot kechirdi, hattoki o'zini xolavachchasiga uylandi, achinarlisi farzandlariga na'munali ota bo'la olmadi. Hattoki kenja o'g'lini o'limini tilagani haqida ma'lumotlar bor.
Boshqa misol, Elon Musk. Men qattiq hurmat qilaman va shunday inson bilan bir zamonda yashayotganimdan, u erishayotgan yutuqlarni birinchi qo’l ko’rayotganimdan hursandman.
Elon insoniyatni saqlab qolish uchun harakat qilmoqda. 10 ta farzand otasi. Bolalari uchun barcha sharoit qilgan, hattoki dunyo kam biladigan sirli, alohida maktab ham qurib bergan. Shunday bo’lsada umrini ishxonada o’tkazadi. Haftasiga 100-120 soatlab ishlaydi.
Ertaga ayrim farzandlari undan voz kechsa men hayron bo’lmayman. Sababi u shuni tushungan holda riskni qabul qilgan. Bolalari bilan qanchalik ko'p vaqt ajratishni hohlamasin o'z missiyasini insoniyatni marsga olib chiqishga bag'ishlagan.
Oila tinchligi, ota-ona roziligi, farzandlar bilan yaxshi aloqa har qanday karyeradagi muvaffaqiyatdan afzalroq.
Aslida barchasi oddiy. Ammo oddiy degani oson degani emas. Muvaffaqiyatga hech qachon osonlik bilan erishilmaydi. Karyerada muvaffaqiyatga erishish bu muvaffaqiyat. Farzandlar doim intiladigan ota yoki ona bo’lish esa undanda kattaroq muvaffaqiyat.
Shuning uchun muvaffaqiyatli insonlarni farzand tarbiyasi va oila haqidagi maslahatlarini yaxshilab o’ylab ko’rish kerak.
Bek Olimjon
07.03.2023,
Norvegiya
Moliyaviy erkinlik haqida
Har bir odamni yashash ehtiyojlari bor. Yeyishi, kiyishi, boshpanasi bo’lishi muhim, transport yoki boshqa ehtiyojlari bor. Jamiyatimizda bu ehtiyojlarni qoplash uchun asosan puldan foydalanamiz. Bu pulni topish uchun ishlaymiz. Har kunlik soatlarimizni pulga ”sotamiz”. Soatlar to’plasak kunlar bo’ladi, kunlarni to’plasak yillar bo’ladi, yillarni to’plasak umr bo’ladi. Natijada umrni pulga almashtirgan bo’lamiz.
Moliyaviy erkinlik - ehtiyojlarimizni qoplash uchun zarur bo’lgan pulni topish uchun kunlarimizni pulga almashtirmaslik. Qo’pol qilib aytganda pul topish uchun ishlamasak ham ehtiyojlarimizni qoplash uchun yetarli pul kelib turishi. Bunda tekinxo’r bo’lmaslik muhim, jamiyatga foydali bo’lish muhim, halol bo’lish eng muhimi.
Moliyaviy erkinlikka qanday erishish mumkin? Turli usullar haqida o’qish mumkin. Menimcha jamlangan holatda tushunishga eng oson ta’rifni Naval Ravikant bergan. Unga ko’ra:
1) Ehtiyojlarni nolga tushirish. Kiyimga, ovqatga, boshpanaga ehtiyoj bo’lmasligi. Rohib bo’lish misol uchun. Qandaydir ziyoratgohga borib o’sha yerda kun kechirish. Tushgan hayriyalar hisobiga yashash.
2) Qandaydir biznesga egalik qilish. Siz tunda uxlaganingizda ham pul keltiradigan qandaydir biznesga egalik qilish. Bunga eng oddiy misol ijaraga uy berish. Yoki biror biznesga investitsiya qilish va bundan daromad olish. Ya’ni siz vaqtingizni bermasangiz ham pul topa olishingiz.
3) O’zingiz sevadigan mashg’ulot bilan band bo’lish. Sizga pul to’lashmasa ham qilishga tayyor bo’lgan ish bilan band bo’lishingiz. Shunday bo’lsinki sizda ishlayabman degan fikr bo’lmasligi.
Bulardan 1 va 3 qiyinlari hisonblanadi. Birinchi usul variant emas. Uchinchi usulga erishish uchun odam o’zi qiziqqan turli sohalarda biror natijaga erishishga ko’p martalab urinib ko’rishi kerak. O’zi sevgan narsasini topishi uchun o’nlab, kerak bo’lsa yuz martalab mag’lubiyatga uchrashga tayyor bo’lishi kerak. Oila va jamiyat ma’suliyati bo’ynida turgan odam uchun bu har doim ham to’g’ri variant bo’la olmaydi.
Shuning uchun yuqoridagilardan ikkinchi tanlov, ya’ni biznesga egalik qilish, eng ”osoni” hisoblanadi. Qiyin qismi shuki biznesga egalik qilish uchun kapitalga egalik qilish zarur. Kapital = pul deb tushuniladi. Men o’zimcha kapitalni qattiq va yumshoq turlari bor deb tushunaman. Qattiq kapital bu ushlab ko’rish mumkin bo’lgan moddiy resurs. Misol uchun pul, oltin, qandaydir bino, mashina va hok. Yumshoq kapital esa bu bilim, ko’nikma, tanish-bilish va hurmat. Yumshoq kapitalni qattiq kapitalga aylantirish oson.
Bu postni shu joygacha o’qiganlarni aksariyat qismi yumshoq kapital orttirishga intilayotganlar hisoblanadi.
Bugungi kunda erishish eng oson bo’lgan yumshoq kapital bu bilim va ko’nikmalar. Deyarli barcha turdagi bilim va ko’nikmalarni tekinga olish mumkin. Bilim va ko’nikmani jamiyat muammosiga yechim topishda ishlatilsa, jamiyat unga yarasha haq to’laydi. Ya’ni yumshoq kapital qattiq kapitalga, ya’ni pulga aylanadi. O’sha pulni qandaydir biznesga investitsiya qilish orqali moliyaviy erkinlikka erishish mumkin. Bunda ”tejash foizi” degan tushuncha markaziy omil hisoblanadi. Bu haqida keyinroq…
Bek Olimjon
11.03.23
Norvegiya
Har bir odamni yashash ehtiyojlari bor. Yeyishi, kiyishi, boshpanasi bo’lishi muhim, transport yoki boshqa ehtiyojlari bor. Jamiyatimizda bu ehtiyojlarni qoplash uchun asosan puldan foydalanamiz. Bu pulni topish uchun ishlaymiz. Har kunlik soatlarimizni pulga ”sotamiz”. Soatlar to’plasak kunlar bo’ladi, kunlarni to’plasak yillar bo’ladi, yillarni to’plasak umr bo’ladi. Natijada umrni pulga almashtirgan bo’lamiz.
Moliyaviy erkinlik - ehtiyojlarimizni qoplash uchun zarur bo’lgan pulni topish uchun kunlarimizni pulga almashtirmaslik. Qo’pol qilib aytganda pul topish uchun ishlamasak ham ehtiyojlarimizni qoplash uchun yetarli pul kelib turishi. Bunda tekinxo’r bo’lmaslik muhim, jamiyatga foydali bo’lish muhim, halol bo’lish eng muhimi.
Moliyaviy erkinlikka qanday erishish mumkin? Turli usullar haqida o’qish mumkin. Menimcha jamlangan holatda tushunishga eng oson ta’rifni Naval Ravikant bergan. Unga ko’ra:
1) Ehtiyojlarni nolga tushirish. Kiyimga, ovqatga, boshpanaga ehtiyoj bo’lmasligi. Rohib bo’lish misol uchun. Qandaydir ziyoratgohga borib o’sha yerda kun kechirish. Tushgan hayriyalar hisobiga yashash.
2) Qandaydir biznesga egalik qilish. Siz tunda uxlaganingizda ham pul keltiradigan qandaydir biznesga egalik qilish. Bunga eng oddiy misol ijaraga uy berish. Yoki biror biznesga investitsiya qilish va bundan daromad olish. Ya’ni siz vaqtingizni bermasangiz ham pul topa olishingiz.
3) O’zingiz sevadigan mashg’ulot bilan band bo’lish. Sizga pul to’lashmasa ham qilishga tayyor bo’lgan ish bilan band bo’lishingiz. Shunday bo’lsinki sizda ishlayabman degan fikr bo’lmasligi.
Bulardan 1 va 3 qiyinlari hisonblanadi. Birinchi usul variant emas. Uchinchi usulga erishish uchun odam o’zi qiziqqan turli sohalarda biror natijaga erishishga ko’p martalab urinib ko’rishi kerak. O’zi sevgan narsasini topishi uchun o’nlab, kerak bo’lsa yuz martalab mag’lubiyatga uchrashga tayyor bo’lishi kerak. Oila va jamiyat ma’suliyati bo’ynida turgan odam uchun bu har doim ham to’g’ri variant bo’la olmaydi.
Shuning uchun yuqoridagilardan ikkinchi tanlov, ya’ni biznesga egalik qilish, eng ”osoni” hisoblanadi. Qiyin qismi shuki biznesga egalik qilish uchun kapitalga egalik qilish zarur. Kapital = pul deb tushuniladi. Men o’zimcha kapitalni qattiq va yumshoq turlari bor deb tushunaman. Qattiq kapital bu ushlab ko’rish mumkin bo’lgan moddiy resurs. Misol uchun pul, oltin, qandaydir bino, mashina va hok. Yumshoq kapital esa bu bilim, ko’nikma, tanish-bilish va hurmat. Yumshoq kapitalni qattiq kapitalga aylantirish oson.
Bu postni shu joygacha o’qiganlarni aksariyat qismi yumshoq kapital orttirishga intilayotganlar hisoblanadi.
Bugungi kunda erishish eng oson bo’lgan yumshoq kapital bu bilim va ko’nikmalar. Deyarli barcha turdagi bilim va ko’nikmalarni tekinga olish mumkin. Bilim va ko’nikmani jamiyat muammosiga yechim topishda ishlatilsa, jamiyat unga yarasha haq to’laydi. Ya’ni yumshoq kapital qattiq kapitalga, ya’ni pulga aylanadi. O’sha pulni qandaydir biznesga investitsiya qilish orqali moliyaviy erkinlikka erishish mumkin. Bunda ”tejash foizi” degan tushuncha markaziy omil hisoblanadi. Bu haqida keyinroq…
Bek Olimjon
11.03.23
Norvegiya
Diqqat kuchi
Bugun oilam mehmonga ketishgan edi. O’zim 5 soat davomida uyda yolg’iz qoldim. Shu vaqt davomida anchadan beri reja qilgan ishni uddasidan chiqdim. Buxgalteriyani o’rganmoqchi bo’lib yurgan edim.
Besh soatni dastlabki uch soati mobaynida buxgalteriya asoslari bo’yicha norveg tilidagi online qo’llanmalarni o’qib chiqdim.
Videolar ham bor, lekin ular ko’p vaqt oladi. Biror bilim olishda men uchun o’qish eshitishdan ham, video ko’rishdan ham tezroq. O’qish orqali tezroq o’rganaman.
Ohirgi ikki soat ichida bitta buxgalteriya dasturini o’rnatib, firmani ro’yhatdan o’tkazib, bank bilan integratsiya qilib, ohirgi 4 oylik oldi-sotdilarni kirgizib, fakturalarni to’g’rilab, balansni bugungi kunga to’g’rilab qo’ydim. Yelkadan bitta yuk tushgandek bo’ldi.
Bu ko’nikmani o’rganganim, uddasidan chiqqanimdan o’zimdan hursand bo’ldim. O’zimga bo’lgan ishonchim 2 cm ga oshdi 😁
Aslida bu ishni birorta buxgalterga berib qildirsam ham bo’lar edi, lekin men uchun buxgalteriyani yaxshiroq o’rganish juda muhim.
Norvegiya soliq tizimini yanada yaxshiroq bilishim muhim. Shuning uchun ham o’rgandim. Endi buxgalteriyani o’zim olib boraman. Natijada yiliga 1,5-2 ming dollar tejayman 😁 Eng qizig’i men bu bilim va ko’nikmani pulga sotishim ham mumkin zaruriyat bo’lsa. Ehtiyoj katta kichik bizneslar buxgalteriyasiga. Kichik biznes egalari, yakka tartibdagi tadbirkorlarga litsenziyali buxgalter yoki buxgalterlik firmalari qimmatlik qiladi. Shuning uchun buxgalteriyani tushunadigan, ammo o’z kasbi buxgalter bo’lmagan odamga qildirishi mumkin.
Shu o’rinda aytishim shart, o’quvchida besh soatda olingan bilim bilan pul topish mumkin ekan degan noto’g’ri xulosa paydo bo’lmasligi kerak. 5 soatlik bilim avval mavjud bo’lgan umumiy bilim va ko’nikmalar ustiga qurildi.
5 soat shimni qo’yib diqqat bilan o’rganish, 2 piyola kofe, tinch va hotirjamlikda bilim olish kuchini ko’pchilik tushunmaydi afsuski.
Bugun oilam mehmonga ketishgan edi. O’zim 5 soat davomida uyda yolg’iz qoldim. Shu vaqt davomida anchadan beri reja qilgan ishni uddasidan chiqdim. Buxgalteriyani o’rganmoqchi bo’lib yurgan edim.
Besh soatni dastlabki uch soati mobaynida buxgalteriya asoslari bo’yicha norveg tilidagi online qo’llanmalarni o’qib chiqdim.
Videolar ham bor, lekin ular ko’p vaqt oladi. Biror bilim olishda men uchun o’qish eshitishdan ham, video ko’rishdan ham tezroq. O’qish orqali tezroq o’rganaman.
Ohirgi ikki soat ichida bitta buxgalteriya dasturini o’rnatib, firmani ro’yhatdan o’tkazib, bank bilan integratsiya qilib, ohirgi 4 oylik oldi-sotdilarni kirgizib, fakturalarni to’g’rilab, balansni bugungi kunga to’g’rilab qo’ydim. Yelkadan bitta yuk tushgandek bo’ldi.
Bu ko’nikmani o’rganganim, uddasidan chiqqanimdan o’zimdan hursand bo’ldim. O’zimga bo’lgan ishonchim 2 cm ga oshdi 😁
Aslida bu ishni birorta buxgalterga berib qildirsam ham bo’lar edi, lekin men uchun buxgalteriyani yaxshiroq o’rganish juda muhim.
Norvegiya soliq tizimini yanada yaxshiroq bilishim muhim. Shuning uchun ham o’rgandim. Endi buxgalteriyani o’zim olib boraman. Natijada yiliga 1,5-2 ming dollar tejayman 😁 Eng qizig’i men bu bilim va ko’nikmani pulga sotishim ham mumkin zaruriyat bo’lsa. Ehtiyoj katta kichik bizneslar buxgalteriyasiga. Kichik biznes egalari, yakka tartibdagi tadbirkorlarga litsenziyali buxgalter yoki buxgalterlik firmalari qimmatlik qiladi. Shuning uchun buxgalteriyani tushunadigan, ammo o’z kasbi buxgalter bo’lmagan odamga qildirishi mumkin.
Shu o’rinda aytishim shart, o’quvchida besh soatda olingan bilim bilan pul topish mumkin ekan degan noto’g’ri xulosa paydo bo’lmasligi kerak. 5 soatlik bilim avval mavjud bo’lgan umumiy bilim va ko’nikmalar ustiga qurildi.
5 soat shimni qo’yib diqqat bilan o’rganish, 2 piyola kofe, tinch va hotirjamlikda bilim olish kuchini ko’pchilik tushunmaydi afsuski.
Tejash foizi haqida
Bir oyda topiladigan pul - bir oydagi harajat = tejalgan pul
Buni tushunish nega muhim?
Har qanday 18 yoshdan oshgan inson mustaqil fikrlovchi, o’z hayoti, oilasi va kelajagiga mas’ul shaxs sifatida buni tushunishi muhim. Aynan shu tushuncha ortida butun kelajak farovonligi yotadi. Oila va farzandlar ta’minoti, o’zining ruhiy hotirjamligi mana shu tushunchaga bog’liq.
Moliyaviy erkinlikka erishmoqchi bo’lgan har qanday inson o’zlashtirishi kerak bo’lgan eng fundamental tushuncha hisoblanadi.
Nima o’zi u va moliyaviy erkinlikka qanday aloqasi bor?
O’ta oddiy til bilan tushuntirilganda har oy oxirida qo’lga tegayotgan oylik bor. Aytaylik 100 so’m. Bir oydagi harajatlar miqdori 90 so’mni tashkil etadi. Natijada 10 so’m farq qilyapti. Ana shu 10 so’mni biror maqsadda tejash odamda 10% tejash foizi bor ekanligini ko’rsatadi.
Aytishingiz mumkin, topganimiz yetmaydi, narhlar qimmat, inflyatsiya baland va hokazo deb. Bu haqida keyin batafsilroq. Hozir maqsad nazariy jihatdan tejash foizi nima ekanligini tushunish.
Buni tushunishdan asosiy maqsad umrimizdagi soatlarni pulga sotmaslikka erishishga harakat qilish.
Yuqoridagi misoldan kelib chiqadigan bo’lsak, 10% tejash foiziga ega inson 9 oy ishlashi va shu vaqt mobaynida har oyda 10 so’mdan tejab borsa 1 oy ishlamasligi mumkin. Chunki 9 oy davomida 90 so’m pul tejay oldi. Endi ana shu tejash foizi 10% emas, 20% bo’lsachi? 4 oy ishlagandan so’ng 1 oy ishlamasligi mumkin. Endi bu ko’rsatkich 50% bo’lsachi, 1 oy ishlab, keyingi oy ishlamasligi mumkin. Yoki 6 oy ishlab, 6 oy ishlamasligi mumkin.
Agarda meni tejash foizim 75% bo’lsa, bir yil ishlab, undan keyingi uch yil davomida pul uchun ishlamaslik imkoniyatini beradi. Bunda birinchi yildagi yashash tarzimni saqlab qolgan holda 3 yil davomida pul uchun ishlashim shart bo’lmaydi.
Raqamlarda tushuntirsak, aytaylik meni oilamdagi barcha harajatlar uchun bir oyda 1000$ sarflayman. Bir oydagi oyligim 4000$ teng. Men har oyda 3000$ tejayman va 1000$ ishlataman. Yil yakunida, 12 oydan so’ng, menda 36000$ (12x3000$) naqd pul bor. Endi bunga men 36 oy davomida yashashim mumkin.
Ishlamaslik deganda umrini pulga almashtirmaslik tushuniladi. Vaqtdan hohlagan maqsadida foydalanish tushuniladi.
Aytaylik men Java dasturlashni yoki mashina tuzatishni o’rganmoqchiman. Menda tejash foizi 0% ga teng bo’lsa buni imkoni yo’q. Chunki o’rganish uchun kunlarimni sarflasam oylik kamayadi va natijada minusga kiraman. Agar Java yoki mashina tuzatishni o’rganmoqchi bo’lsam oilamni boqish uchun kimdandir qarz olishimga to’g’ri keladi. Shunda oylik olmagan holda o’rganish uchun vaqt sarflashim mumkin.
Yuqorida aytganimdek bu nazariy tushuncha. Bu yerda inflyatsiyani, kutilmagan harajatlarni inobatga olish muhim. Bu haqida batafsilroq to’xtalishdan avval, bu postni o’qiyotganlar ko’pchiligi o’zi pul topmasligi va qarzga yashashini aytib o’tishimiz muhim. Ko’pchilik qarzga yashaydi. Kimnidir qaramog’ida. Kim uchundir boqimanda.
Kimnidir hisobidan yashash har doim ham salbiy qabul qilinmasligi kerak, ammo buni anglab yetish muhim. Kimnidir hisobidan yashash yoki o’zimiz topgan pulga yashash jamiyatdagi foydalilik darajamizni ko’rsatadi.
Shuning uchun tejash va tejash foizi haqidagi mavzulardan 2-3 qadam oldinroqqa qaytishimiz zarur. Qarzga yashash turlari haqida gaplashishimiz kerak. Bu haqida keyingi postlarda…
Bek Olimjon
12.03.23
Norvegiya
Bir oyda topiladigan pul - bir oydagi harajat = tejalgan pul
Buni tushunish nega muhim?
Har qanday 18 yoshdan oshgan inson mustaqil fikrlovchi, o’z hayoti, oilasi va kelajagiga mas’ul shaxs sifatida buni tushunishi muhim. Aynan shu tushuncha ortida butun kelajak farovonligi yotadi. Oila va farzandlar ta’minoti, o’zining ruhiy hotirjamligi mana shu tushunchaga bog’liq.
Moliyaviy erkinlikka erishmoqchi bo’lgan har qanday inson o’zlashtirishi kerak bo’lgan eng fundamental tushuncha hisoblanadi.
Nima o’zi u va moliyaviy erkinlikka qanday aloqasi bor?
O’ta oddiy til bilan tushuntirilganda har oy oxirida qo’lga tegayotgan oylik bor. Aytaylik 100 so’m. Bir oydagi harajatlar miqdori 90 so’mni tashkil etadi. Natijada 10 so’m farq qilyapti. Ana shu 10 so’mni biror maqsadda tejash odamda 10% tejash foizi bor ekanligini ko’rsatadi.
Aytishingiz mumkin, topganimiz yetmaydi, narhlar qimmat, inflyatsiya baland va hokazo deb. Bu haqida keyin batafsilroq. Hozir maqsad nazariy jihatdan tejash foizi nima ekanligini tushunish.
Buni tushunishdan asosiy maqsad umrimizdagi soatlarni pulga sotmaslikka erishishga harakat qilish.
Yuqoridagi misoldan kelib chiqadigan bo’lsak, 10% tejash foiziga ega inson 9 oy ishlashi va shu vaqt mobaynida har oyda 10 so’mdan tejab borsa 1 oy ishlamasligi mumkin. Chunki 9 oy davomida 90 so’m pul tejay oldi. Endi ana shu tejash foizi 10% emas, 20% bo’lsachi? 4 oy ishlagandan so’ng 1 oy ishlamasligi mumkin. Endi bu ko’rsatkich 50% bo’lsachi, 1 oy ishlab, keyingi oy ishlamasligi mumkin. Yoki 6 oy ishlab, 6 oy ishlamasligi mumkin.
Agarda meni tejash foizim 75% bo’lsa, bir yil ishlab, undan keyingi uch yil davomida pul uchun ishlamaslik imkoniyatini beradi. Bunda birinchi yildagi yashash tarzimni saqlab qolgan holda 3 yil davomida pul uchun ishlashim shart bo’lmaydi.
Raqamlarda tushuntirsak, aytaylik meni oilamdagi barcha harajatlar uchun bir oyda 1000$ sarflayman. Bir oydagi oyligim 4000$ teng. Men har oyda 3000$ tejayman va 1000$ ishlataman. Yil yakunida, 12 oydan so’ng, menda 36000$ (12x3000$) naqd pul bor. Endi bunga men 36 oy davomida yashashim mumkin.
Ishlamaslik deganda umrini pulga almashtirmaslik tushuniladi. Vaqtdan hohlagan maqsadida foydalanish tushuniladi.
Aytaylik men Java dasturlashni yoki mashina tuzatishni o’rganmoqchiman. Menda tejash foizi 0% ga teng bo’lsa buni imkoni yo’q. Chunki o’rganish uchun kunlarimni sarflasam oylik kamayadi va natijada minusga kiraman. Agar Java yoki mashina tuzatishni o’rganmoqchi bo’lsam oilamni boqish uchun kimdandir qarz olishimga to’g’ri keladi. Shunda oylik olmagan holda o’rganish uchun vaqt sarflashim mumkin.
Yuqorida aytganimdek bu nazariy tushuncha. Bu yerda inflyatsiyani, kutilmagan harajatlarni inobatga olish muhim. Bu haqida batafsilroq to’xtalishdan avval, bu postni o’qiyotganlar ko’pchiligi o’zi pul topmasligi va qarzga yashashini aytib o’tishimiz muhim. Ko’pchilik qarzga yashaydi. Kimnidir qaramog’ida. Kim uchundir boqimanda.
Kimnidir hisobidan yashash har doim ham salbiy qabul qilinmasligi kerak, ammo buni anglab yetish muhim. Kimnidir hisobidan yashash yoki o’zimiz topgan pulga yashash jamiyatdagi foydalilik darajamizni ko’rsatadi.
Shuning uchun tejash va tejash foizi haqidagi mavzulardan 2-3 qadam oldinroqqa qaytishimiz zarur. Qarzga yashash turlari haqida gaplashishimiz kerak. Bu haqida keyingi postlarda…
Bek Olimjon
12.03.23
Norvegiya
Harajatlar haqida
Avvalgi postga ko’ra bu post qarzga yashash haqida bo’lishi kerak edi. Qarzga yashash turlarini tushunish uchun avval harajatlar haqida yozish kerak ekanligini tushundim.
Har bir inson yashashi kerak. Yashashi uchun pul sarflashi kerak. Boshpana, ovqat, transport, kiyim, shaxsiy harajatlar, o’yin-kulgi va hok.
Mana shu narsalar uchun qancha sarflayotganimizni aniqlab olishimiz moliyaviy erkinlik tomon qo’yilgan eng birinchi qadam hisoblanadi. Aksariyat insonlar o’tgan oy nimaga qancha sarflaganini bilishmaydi. Sarf-harajatlarimiz ustidan nazoratimiz yo’q. Nazorat o’rnatish intizomni rivojlanishiga sabab bo’ladi. Intizom hayotda ko’o’o’p foydali.
Nimaga qancha sarflayotganimizni bilmasligimiz ortiqcha stresga, ko’ngil xiralashuviga, kimdandir qarz so’rashimizga yoki yanada ko’proq ishlashimizga sabab bo’ladi.
Harajatlarni eng katta kategoriyalarga bo’lishimiz mumkin: boshpana, ovqat, transport va shaxsiy harajatlar. Shaxsiy harajatlarga sartarosh, dori-darmon, choyxona va hokazolarni kiritish mumkin.
Har oyda qancha harajat qilishimizni bilishimiz muhim. Shunda har bir qilingan harajat so’m miqdori aniq bo’ladi. So’m miqdorini esa umr miqdoriga aylantirish mumkin. Ana shunda ayrim tanlovlarimiz qanchalik mantiqsiz ekanligini tushunib yetamiz. Bunda kundalik hayot uchun kerakli bo’lgan asosiy ehtiyojlardan (basic needs) tashqaridagi ehtiyojlar tushuniladi.
Menga sarflayotgan umrimni ahamiyati yo’q deydiganlar ham topiladi oramizda. Albatta achinarli holat. Bunday insonlar o’zgarishini butun dunyo hohlasa ham, o’zlari hohlamagunicha o’zgarisha olmaydi afsus.
Mantiqsiz tanlovga (harajatga) misol. O’zim boshimdan o’tkazgandan misol. Dars qilmoqchimiz. Dars qilish uchun negadir qandaydir kafeni tanlaymiz. Aytaylik qandaydir kitob kafeni. Boramiz, orqa fonda musiqa, odamlar g’ovir-g’uvuri, sekin internet, qimmat kofe va hok. Dars qilish samaradorligini oshirmaydigan omillarga to’la muhit. Biror do’stimiz bilan borsak, dars qilish qolib laqillashga tushib ketamiz. Natijada oldimizga qo’yilgan maqsadga erisha olmaymiz.
Agar men bir oyda topadigan oylik maoshim 500$ga teng bo’lsa, haftasiga 6 kun 8 soatdan ishlasam, bir oyda 4 hafta bor desak, bir oyda 192 soat ishlayman. 500$ topish uchun 192 soat umrimni sarflayapman. Bir soat umrimni 2,6$ ga almashyapman. Xulosa qilsak bir soat umrimga 2,6 piyola (finjon) kofe berar ekan. Shunchaki hisob-kitob xolos. Hammani o’z raqamlari bor.
Aytish mumkin, agar shu sal kam uch finjon qahva bir soatlik umrimni sarflashimga arziydi, shu narsa meni hayot sifatimni baholaydi desak va haqiqatdan ham shunday bo’lsa, unda muammo yo’q. Muhimi o’zimizni aldamaslik.
Muhimi nimaga qancha harajat qilayotganimizni aniqlab olishimiz. Shuning uchun bir oy davomidagi harajatlarni turli kategoriyalarga bo’lgan holda yozib borish muhim. (Men bir necha yillardan beri buni qilib boraman)
Harajatlarni yozib borishni o’rgangandan keyin tejash va investitsiya haqida gapirish mumkin.
Bu postlarni o’qiyotgan ko’pchilikda pul yo’q, bor puli ham yetmaydi. Ammo ularda undanda muhimroq va qimmatroq resurs bor. Bu vaqt. Vaqtni pulga aylantirish mumkin. Bu haqida ko’p yozishgan. Men ham yozaman.
Bek Olimjon
14.03.2023
Norvegiya
Avvalgi postga ko’ra bu post qarzga yashash haqida bo’lishi kerak edi. Qarzga yashash turlarini tushunish uchun avval harajatlar haqida yozish kerak ekanligini tushundim.
Har bir inson yashashi kerak. Yashashi uchun pul sarflashi kerak. Boshpana, ovqat, transport, kiyim, shaxsiy harajatlar, o’yin-kulgi va hok.
Mana shu narsalar uchun qancha sarflayotganimizni aniqlab olishimiz moliyaviy erkinlik tomon qo’yilgan eng birinchi qadam hisoblanadi. Aksariyat insonlar o’tgan oy nimaga qancha sarflaganini bilishmaydi. Sarf-harajatlarimiz ustidan nazoratimiz yo’q. Nazorat o’rnatish intizomni rivojlanishiga sabab bo’ladi. Intizom hayotda ko’o’o’p foydali.
Nimaga qancha sarflayotganimizni bilmasligimiz ortiqcha stresga, ko’ngil xiralashuviga, kimdandir qarz so’rashimizga yoki yanada ko’proq ishlashimizga sabab bo’ladi.
Harajatlarni eng katta kategoriyalarga bo’lishimiz mumkin: boshpana, ovqat, transport va shaxsiy harajatlar. Shaxsiy harajatlarga sartarosh, dori-darmon, choyxona va hokazolarni kiritish mumkin.
Har oyda qancha harajat qilishimizni bilishimiz muhim. Shunda har bir qilingan harajat so’m miqdori aniq bo’ladi. So’m miqdorini esa umr miqdoriga aylantirish mumkin. Ana shunda ayrim tanlovlarimiz qanchalik mantiqsiz ekanligini tushunib yetamiz. Bunda kundalik hayot uchun kerakli bo’lgan asosiy ehtiyojlardan (basic needs) tashqaridagi ehtiyojlar tushuniladi.
Menga sarflayotgan umrimni ahamiyati yo’q deydiganlar ham topiladi oramizda. Albatta achinarli holat. Bunday insonlar o’zgarishini butun dunyo hohlasa ham, o’zlari hohlamagunicha o’zgarisha olmaydi afsus.
Mantiqsiz tanlovga (harajatga) misol. O’zim boshimdan o’tkazgandan misol. Dars qilmoqchimiz. Dars qilish uchun negadir qandaydir kafeni tanlaymiz. Aytaylik qandaydir kitob kafeni. Boramiz, orqa fonda musiqa, odamlar g’ovir-g’uvuri, sekin internet, qimmat kofe va hok. Dars qilish samaradorligini oshirmaydigan omillarga to’la muhit. Biror do’stimiz bilan borsak, dars qilish qolib laqillashga tushib ketamiz. Natijada oldimizga qo’yilgan maqsadga erisha olmaymiz.
Agar men bir oyda topadigan oylik maoshim 500$ga teng bo’lsa, haftasiga 6 kun 8 soatdan ishlasam, bir oyda 4 hafta bor desak, bir oyda 192 soat ishlayman. 500$ topish uchun 192 soat umrimni sarflayapman. Bir soat umrimni 2,6$ ga almashyapman. Xulosa qilsak bir soat umrimga 2,6 piyola (finjon) kofe berar ekan. Shunchaki hisob-kitob xolos. Hammani o’z raqamlari bor.
Aytish mumkin, agar shu sal kam uch finjon qahva bir soatlik umrimni sarflashimga arziydi, shu narsa meni hayot sifatimni baholaydi desak va haqiqatdan ham shunday bo’lsa, unda muammo yo’q. Muhimi o’zimizni aldamaslik.
Muhimi nimaga qancha harajat qilayotganimizni aniqlab olishimiz. Shuning uchun bir oy davomidagi harajatlarni turli kategoriyalarga bo’lgan holda yozib borish muhim. (Men bir necha yillardan beri buni qilib boraman)
Harajatlarni yozib borishni o’rgangandan keyin tejash va investitsiya haqida gapirish mumkin.
Bu postlarni o’qiyotgan ko’pchilikda pul yo’q, bor puli ham yetmaydi. Ammo ularda undanda muhimroq va qimmatroq resurs bor. Bu vaqt. Vaqtni pulga aylantirish mumkin. Bu haqida ko’p yozishgan. Men ham yozaman.
Bek Olimjon
14.03.2023
Norvegiya
Ingliz tilini endi boshlaganimda bir do’stim ”Sen Londonga borarmiding, ingliz tili o’rganyapsan?” deb hazillashgan edi.
Biz har bir kunimizni hayotimizdagi muammolarga yechim topish harakatida o’tkazamiz.
Tirikchilik muammosini yechish uchun pulga ishlaymiz. Kelajakdagi moliyaviy muammolarni oldini olish uchun institutga o’qishga kiramiz.
Ohirat muammolarini oldini olish uchun tavba qilamiz (agar ulgurib qolsak).
Boshliqqa yomon ko’rinib qolish muammosidan qochib ishga ertaroq boramiz, ishdan esa boshliq uyiga ketgandan keyin ketamiz.
Men bir narsaga qattiq ishonaman. Hayotimizdagi barcha muammolarimizga bilim orqali yechim topa olamiz. Bizga kerakli bilim tekinga yoki juda arzon narhga bor.
7 millyard odam ichidan chiqib, butun umrini bir sohaga sarflagan mutaxassis bilimlar to’planmasini (kitobini) 2 lagan oshga sarflaydigan pulga sotib olish mumkin.
Hozir bir kitob o’qiyapman. 700 sahifa atrofida. Muallif 15 yillik mehnat faoliyati xulosalarini 6 yil davomida umumlashtirgan xolda kitob qilgan. Narhi 109 ming so’m. Nechta tandir somsa beradi?
Ko’pchiligimizdagi katta muammo bunday tekin va arzon bilimlarni o’zbek tilida mavjud emasligida. Eng achinarlisi bunday bilimlar 99,9999% qismi o’zbek tiliga hech qachon tarjima qilinmaydi.
Bizda bilim olishga hohish bor. Savollarimiz ko’p. Muammoimiz esa savollarni o’zbek tilida berishimiz.
Biz bilgan bir nechta shaxslar bor. Biz ularni ”savollarimizga javob bera oladiganlar” deb hisoblaymiz. Ulardan savollar so’rayveramiz, so’rayveramiz. Ularda esa savollarga to’liq javob berishga yo vaqti yo’q, yo yetarlicha bilimi yo’q.
Kimlardir muammolarimizga tez yechim topa olishimizga yordam beraman deydi. 2 kun seminarimga qatnashsang pul topishni o’rgataman deydi. Bilmaymizki bizni maxsulot sifatida ishlatishayotganini. Eng mashhur investorlardan biri Warren Buffet bilimlari tekinga bor. Hohlagan odam saytidan o’rganishi mumkin.
Bilim olishdagi eng katta muammo yechimi - bu ingliz tilini o’rganish.
O’zbek tiliga hech qachon o’girilmaydigan manbalardan bilim olmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Tanqidiy fikrlashni yaxshi o’rganmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Yaxshi qarorlar qabul qilishni o’rganmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
O’z sohangizda taniqli bo’lmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Olti oy davomida ingliz tilidagi kitobni o’qib bemalol tushunadigan bo’lasiz, suhbatda fikringizni hotirjam tushuntira oladigan bo’lasiz. Iloji yo’q demang. Buni isbotlaganlarni avvalgi postlarimda bir necha marta eslatib o’tganman. Ular ham oramizdagi odamlar. Guruhdoshimiz, tengdoshimiz.
Talabalik vaqtimizda har yili 2 oydan ko’p vaqtni paxtada o’tkazar edik.
Magistraturada o’qiganimda bir kursdoshim bor edi. Bir yil davomida 90 kunini Minecraft o’ynab o’tkazgan edi.
Sizning bir yilingiz necha kuni nima bilan o’tyapti? 6 oy vaqt ajratib til o’rganish muhim. Bilim olish muhim. Shunda butun hayotingiz o’zgaradi, kelajak o’zgaradi. Avlodlaringiz kelajagi o’zgaradi.
Do’stim aytganidek siz Londonga borarmidingiz. Aslida chetga chiqish muhim emas. Bilim olish muhim. Tilni bilim olish uchun o’rganing. Londonga ham borasiz, Nyu-Yorkga ham borasiz. Men misol.
Bek Olimjon
16.03.23
Norvegiya
Biz har bir kunimizni hayotimizdagi muammolarga yechim topish harakatida o’tkazamiz.
Tirikchilik muammosini yechish uchun pulga ishlaymiz. Kelajakdagi moliyaviy muammolarni oldini olish uchun institutga o’qishga kiramiz.
Ohirat muammolarini oldini olish uchun tavba qilamiz (agar ulgurib qolsak).
Boshliqqa yomon ko’rinib qolish muammosidan qochib ishga ertaroq boramiz, ishdan esa boshliq uyiga ketgandan keyin ketamiz.
Men bir narsaga qattiq ishonaman. Hayotimizdagi barcha muammolarimizga bilim orqali yechim topa olamiz. Bizga kerakli bilim tekinga yoki juda arzon narhga bor.
7 millyard odam ichidan chiqib, butun umrini bir sohaga sarflagan mutaxassis bilimlar to’planmasini (kitobini) 2 lagan oshga sarflaydigan pulga sotib olish mumkin.
Hozir bir kitob o’qiyapman. 700 sahifa atrofida. Muallif 15 yillik mehnat faoliyati xulosalarini 6 yil davomida umumlashtirgan xolda kitob qilgan. Narhi 109 ming so’m. Nechta tandir somsa beradi?
Ko’pchiligimizdagi katta muammo bunday tekin va arzon bilimlarni o’zbek tilida mavjud emasligida. Eng achinarlisi bunday bilimlar 99,9999% qismi o’zbek tiliga hech qachon tarjima qilinmaydi.
Bizda bilim olishga hohish bor. Savollarimiz ko’p. Muammoimiz esa savollarni o’zbek tilida berishimiz.
Biz bilgan bir nechta shaxslar bor. Biz ularni ”savollarimizga javob bera oladiganlar” deb hisoblaymiz. Ulardan savollar so’rayveramiz, so’rayveramiz. Ularda esa savollarga to’liq javob berishga yo vaqti yo’q, yo yetarlicha bilimi yo’q.
Kimlardir muammolarimizga tez yechim topa olishimizga yordam beraman deydi. 2 kun seminarimga qatnashsang pul topishni o’rgataman deydi. Bilmaymizki bizni maxsulot sifatida ishlatishayotganini. Eng mashhur investorlardan biri Warren Buffet bilimlari tekinga bor. Hohlagan odam saytidan o’rganishi mumkin.
Bilim olishdagi eng katta muammo yechimi - bu ingliz tilini o’rganish.
O’zbek tiliga hech qachon o’girilmaydigan manbalardan bilim olmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Tanqidiy fikrlashni yaxshi o’rganmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Yaxshi qarorlar qabul qilishni o’rganmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
O’z sohangizda taniqli bo’lmoqchimisiz - ingliz tili o’rganing.
Olti oy davomida ingliz tilidagi kitobni o’qib bemalol tushunadigan bo’lasiz, suhbatda fikringizni hotirjam tushuntira oladigan bo’lasiz. Iloji yo’q demang. Buni isbotlaganlarni avvalgi postlarimda bir necha marta eslatib o’tganman. Ular ham oramizdagi odamlar. Guruhdoshimiz, tengdoshimiz.
Talabalik vaqtimizda har yili 2 oydan ko’p vaqtni paxtada o’tkazar edik.
Magistraturada o’qiganimda bir kursdoshim bor edi. Bir yil davomida 90 kunini Minecraft o’ynab o’tkazgan edi.
Sizning bir yilingiz necha kuni nima bilan o’tyapti? 6 oy vaqt ajratib til o’rganish muhim. Bilim olish muhim. Shunda butun hayotingiz o’zgaradi, kelajak o’zgaradi. Avlodlaringiz kelajagi o’zgaradi.
Do’stim aytganidek siz Londonga borarmidingiz. Aslida chetga chiqish muhim emas. Bilim olish muhim. Tilni bilim olish uchun o’rganing. Londonga ham borasiz, Nyu-Yorkga ham borasiz. Men misol.
Bek Olimjon
16.03.23
Norvegiya
Ko'pchilik yigitlar ovqat qilishni bilmayman deydi. Oilali erkaklar esa ovqat qilmasligidan maqtanib ham qo'yishadi.
Fikrimcha erkak kishi oilada ovqat qilishi kerak. Bolalari bilan rishtalarni bog'laydigan eng muhim ishlardan biri hisoblanadi. Bolalar katta bo’lganda dadamni oshini sog’indim deyishlari juda-juda muhim. Undan tashqari ovqat qilish oila ayolini hursand bo'lishiga sabab bo'ladigan muhim omillardan biri.
Erkak kishi ayolidan ko'ra shirinroq ovqat qilishi muhim. Har kuni emas, haftasiga bir marta, imkon topish qiyin bo’lsa ikki haftada bir marta. Ammo hamma kutadigan va maza qilib yeydigan qilib tayyorlashni bilishi kerak.
Bunga qanday qilib erishiladi?
Bruce Lee gapi bor ekan: "Men 10 000 xil tepish usulini mashq qilgan odamdan emas, bitta tepish usulini 10 000 marta mashq qilgan odamdan qo'rqaman".
O'zingiz va oilangiz yaxshi ko'radigan ovqatdan bittasini tanlaysiz. Aytaylik oshni hamma yaxshi ko'radi, mazza qilib yeydi.
Shuni zo'r qilinishi reseptini topasiz. Zo'r oshpazdan so'raysizmi, onadan so'raysizmi, internetdan topasizmi farqi yo'q. Muhimi topish. Shuni har hafta bir marta qaytaraverasiz. Har safar o’zingizni tanqid qilasiz, oiladan so’raysiz, bolalardan so’raysiz. Eng xolis fikr va sof tanqid bolalardan chiqadi.
Shirin ovqat qilish uchun qimmat massaliqlar bo'lishi shart emas.
Erkak kishi uchun rohat beradigan, o'ziga bo'lgan ishonchini oshiradigan holatlardan biri bu uni biror ishni ustasi bo'la olishi. O’sha ishni ustasi ekanligini boshqalardan eshitishi. Bu professional sohada ham, oiladagi munosabatlarda ham muhim. Bolalar ”ayam emas, dadam osh qilib bersin, dadam shirinroq qiladi” deyishi o’zi 1:0 😁
Bir dona ovqatni hammadan zo'r qilib tayyorlay olishga erishish oiladagi munosabatlarga anchagina ijobiy ta'siri bo'ladi.
Kuchli inson bu boshqalar qo’liga qarab qolmagan inson. Bu erkinlik degani. Erkak kishi erkin bo’lishga intilishi zarur.
Bek Olimjon
18.03.2023
Norvegiya
Fikrimcha erkak kishi oilada ovqat qilishi kerak. Bolalari bilan rishtalarni bog'laydigan eng muhim ishlardan biri hisoblanadi. Bolalar katta bo’lganda dadamni oshini sog’indim deyishlari juda-juda muhim. Undan tashqari ovqat qilish oila ayolini hursand bo'lishiga sabab bo'ladigan muhim omillardan biri.
Erkak kishi ayolidan ko'ra shirinroq ovqat qilishi muhim. Har kuni emas, haftasiga bir marta, imkon topish qiyin bo’lsa ikki haftada bir marta. Ammo hamma kutadigan va maza qilib yeydigan qilib tayyorlashni bilishi kerak.
Bunga qanday qilib erishiladi?
Bruce Lee gapi bor ekan: "Men 10 000 xil tepish usulini mashq qilgan odamdan emas, bitta tepish usulini 10 000 marta mashq qilgan odamdan qo'rqaman".
O'zingiz va oilangiz yaxshi ko'radigan ovqatdan bittasini tanlaysiz. Aytaylik oshni hamma yaxshi ko'radi, mazza qilib yeydi.
Shuni zo'r qilinishi reseptini topasiz. Zo'r oshpazdan so'raysizmi, onadan so'raysizmi, internetdan topasizmi farqi yo'q. Muhimi topish. Shuni har hafta bir marta qaytaraverasiz. Har safar o’zingizni tanqid qilasiz, oiladan so’raysiz, bolalardan so’raysiz. Eng xolis fikr va sof tanqid bolalardan chiqadi.
Shirin ovqat qilish uchun qimmat massaliqlar bo'lishi shart emas.
Erkak kishi uchun rohat beradigan, o'ziga bo'lgan ishonchini oshiradigan holatlardan biri bu uni biror ishni ustasi bo'la olishi. O’sha ishni ustasi ekanligini boshqalardan eshitishi. Bu professional sohada ham, oiladagi munosabatlarda ham muhim. Bolalar ”ayam emas, dadam osh qilib bersin, dadam shirinroq qiladi” deyishi o’zi 1:0 😁
Bir dona ovqatni hammadan zo'r qilib tayyorlay olishga erishish oiladagi munosabatlarga anchagina ijobiy ta'siri bo'ladi.
Kuchli inson bu boshqalar qo’liga qarab qolmagan inson. Bu erkinlik degani. Erkak kishi erkin bo’lishga intilishi zarur.
Bek Olimjon
18.03.2023
Norvegiya
Ertaman ishga ketayotib bir do’stim bilan telefonda suhbatlashdim. U suhbat davomida omonatni aytib qo’yishi kerakligini aytdi.
Uni bir jiyani bor, tibbiyot Institutida o’qigan qiz. O’z kursdoshiga turmushga chiqqan. Ikkisi shifokorlik diplomini olganiga 1 yil bo’ldi shekilli.
Bundan tahminan 1 yilcha avval tog’asi orqali haligi qiz men bilan bog’langan edi. Turmush o’rtog’i bilan ingliz tili o’rganishayotgani haqida, lekin kelajak bir oz mavhum ekanligi haqida aytgan edi. Nima qilsak bo’ladi deb so’ragan edi. Keyin turmush o’rtog’i bilan ham telegramda yozishdim. Atigi bir marta. Qisqa. Ko’p savollar ham bermadi.
Unga ayni vaqtda eng optimal yo’l tutish bu nemis tilini o’rganishi va Germaniyada litsenziya olishga harakat qilishi mumkinligini aytgan edim. Rahmat aytdi, qayta bog’lanmadi. Meni yodimdan chiqdi.
Bugun tog’asi haligi er-xotin Germaniyaga ishga kirgani, viza olishgani va Ramazon ikkinchi haftasida Germaniyadagi R bilan boshlanadigan qaysidir shaharga ketishayotganini aytdi.
Endi bu yigit va qizni kelajagi tubdan o’zgaradi, avlodlari esa ular oilasiyu qarindoshlarida hech qachon bo’lmagan sharoitlarga ega bo’ladi.
Diqqat qilgan, intizom bilan harakat qiladigan maqsadli insonlar ko’paysin.
Bek Olimjon
Uni bir jiyani bor, tibbiyot Institutida o’qigan qiz. O’z kursdoshiga turmushga chiqqan. Ikkisi shifokorlik diplomini olganiga 1 yil bo’ldi shekilli.
Bundan tahminan 1 yilcha avval tog’asi orqali haligi qiz men bilan bog’langan edi. Turmush o’rtog’i bilan ingliz tili o’rganishayotgani haqida, lekin kelajak bir oz mavhum ekanligi haqida aytgan edi. Nima qilsak bo’ladi deb so’ragan edi. Keyin turmush o’rtog’i bilan ham telegramda yozishdim. Atigi bir marta. Qisqa. Ko’p savollar ham bermadi.
Unga ayni vaqtda eng optimal yo’l tutish bu nemis tilini o’rganishi va Germaniyada litsenziya olishga harakat qilishi mumkinligini aytgan edim. Rahmat aytdi, qayta bog’lanmadi. Meni yodimdan chiqdi.
Bugun tog’asi haligi er-xotin Germaniyaga ishga kirgani, viza olishgani va Ramazon ikkinchi haftasida Germaniyadagi R bilan boshlanadigan qaysidir shaharga ketishayotganini aytdi.
Endi bu yigit va qizni kelajagi tubdan o’zgaradi, avlodlari esa ular oilasiyu qarindoshlarida hech qachon bo’lmagan sharoitlarga ega bo’ladi.
Diqqat qilgan, intizom bilan harakat qiladigan maqsadli insonlar ko’paysin.
Bek Olimjon
Tanqid qilish kerak, lekin qanday qilib…
Tanqidning qanday afzalliklari bor?
Boshqalarni bizni tanqid qilishlari sabab biz rivojlanamiz. Tanqid fikrlarimizni biz ko’rmagan, inobatga olmagan tomonlarini ko’rishimizga yordam beradi. Tanqid beruvchini ham, oluvchini ham fikrlashga majburlaydi. Tanqid sabab biz harakatni boshlaymiz.
Ammo tanqid nozik masala. Ayniqsa madaniyatimizda insonlar ko’nglini og’ritib qo’ymaslikka katta e’tibor beramiz. Shuning uchun ham haqiqatni aytishdan ko’ra inson ko’nglini og’ritmaslikni afzal ko’ramiz. Madaniyatimizda bizdan yuqori avtoritetni har qanday holatda ham hurmat qilish o’rgatilgani uchun, biz ularni hech qachon tanqid qilmaymiz. Natijada uni o’rganmaymiz.
Tanqid qilayotganda nimalarga e’tibor berish muhim. Ko’p jihatlari bor, hozir esimga kelganlari quyidagilar:
0. Tanqid qilishdan avval birinchi inson o’ziga beradigan savoli ”maqsad nima o’zi bu yerda?”, ”tanqid qilishimdan maqsad nima?” Tanqiddan ko’zlangan maqsad kimnidir mot qilish, kimnidir ustidan g’alaba qozonish orqali o’zini statusini oshirish bo’lmasligi muhim. Tanqid oluvchini va beruvchini rivojlanishiga sabab bo’lsagina qilish lozim. ”Meni fikrim to’g’ri bo’lmaslik ehtimoli bor” degan nuqtai nazardan kelib chiqqan holda fikr yuritish muhim.
1. Tanqid har doim fikrga yoki vaziyatga nisbatan bo’lishi lozim. Shaxsga qaratilgan bo’lmasligi kerak. Agar shaxsga qaratilgan bo’lsa, unda oluvchi tomonda himoya mexanizmini birdaniga shakllanishiga sabab bo’ladi va orada nizo kelib chiqadi.
2. Tanqid qilishdan avval, fikr yoki vaziyatni ijobiy tomonlarini aytib o’tish zarur. Agar ijobiy tomoni bo’lmasa yaxshi gumonda bo’lgan holda ”balki siz mana bunday deb o’ylagandirsiz, boshqa tomondan mana bu jihatlari haqida nima deysiz?” kabi ohangda.
3. Tanqid beruvchi inson, tanqid oluvchi insonni xato ekanligini aytmasligi muhim. Kimdir biror fikrda yoki vaziyatda sizningcha ochiqchasiga xato bo’lsada, u insonga ”sen xato fikrlayapsan yoki noto’g’risan” deyish maqsadga olib bormaydi. Aksincha nizoga sabab bo’ladi. Undan ko’ra u inson fikrini ijobiy tomonini eslatib o’tgan holda, siz to’g’ri deb o’ylagan jihatni tavsiya etish mumkin.
4. Tanqid buyruq ohangida emas, taklif ogangida bo’lishi lozim.
5. Agar tanqid qilishda yetarlicha fikrlaringiz bo’lmasa, savol so’rash mumkin. Siz o’ylayotgan fikrlarni savol ko’rinishida berish mumkin. Misol uchun ”fikrlaringizni (ijobiy tomonlarini ko’rsatgan holda) mana qismlarini tushundim, lekin men tushunishga qiynalayotgan jihatlari mana bular. Shularga qanday fikrdasiz?
Tanqid komplementdan ko’ra afzalroq. Kompliment (iltifot) insonga qanchalik yoqmasin uni kuchsizlanishiga sabab bo’ladi. To’g’ri qilingan tanqid esa insonni yanada kuchliroq qiladi.
Tanqid eng yaxshisi o’z-o’zini tanqid qilish. Bunda ham yuqorida aytib o’tilgan 6 ta jihatlarni qo’llash juda muhim.
Ancha nazariy va mavhum fikrlar bo’ldi 😊 Qanday qilib yaxshilash mumkin, tanqid sizdan.
Bek Olimjon
25.03.23
Stockholm
Tanqidning qanday afzalliklari bor?
Boshqalarni bizni tanqid qilishlari sabab biz rivojlanamiz. Tanqid fikrlarimizni biz ko’rmagan, inobatga olmagan tomonlarini ko’rishimizga yordam beradi. Tanqid beruvchini ham, oluvchini ham fikrlashga majburlaydi. Tanqid sabab biz harakatni boshlaymiz.
Ammo tanqid nozik masala. Ayniqsa madaniyatimizda insonlar ko’nglini og’ritib qo’ymaslikka katta e’tibor beramiz. Shuning uchun ham haqiqatni aytishdan ko’ra inson ko’nglini og’ritmaslikni afzal ko’ramiz. Madaniyatimizda bizdan yuqori avtoritetni har qanday holatda ham hurmat qilish o’rgatilgani uchun, biz ularni hech qachon tanqid qilmaymiz. Natijada uni o’rganmaymiz.
Tanqid qilayotganda nimalarga e’tibor berish muhim. Ko’p jihatlari bor, hozir esimga kelganlari quyidagilar:
0. Tanqid qilishdan avval birinchi inson o’ziga beradigan savoli ”maqsad nima o’zi bu yerda?”, ”tanqid qilishimdan maqsad nima?” Tanqiddan ko’zlangan maqsad kimnidir mot qilish, kimnidir ustidan g’alaba qozonish orqali o’zini statusini oshirish bo’lmasligi muhim. Tanqid oluvchini va beruvchini rivojlanishiga sabab bo’lsagina qilish lozim. ”Meni fikrim to’g’ri bo’lmaslik ehtimoli bor” degan nuqtai nazardan kelib chiqqan holda fikr yuritish muhim.
1. Tanqid har doim fikrga yoki vaziyatga nisbatan bo’lishi lozim. Shaxsga qaratilgan bo’lmasligi kerak. Agar shaxsga qaratilgan bo’lsa, unda oluvchi tomonda himoya mexanizmini birdaniga shakllanishiga sabab bo’ladi va orada nizo kelib chiqadi.
2. Tanqid qilishdan avval, fikr yoki vaziyatni ijobiy tomonlarini aytib o’tish zarur. Agar ijobiy tomoni bo’lmasa yaxshi gumonda bo’lgan holda ”balki siz mana bunday deb o’ylagandirsiz, boshqa tomondan mana bu jihatlari haqida nima deysiz?” kabi ohangda.
3. Tanqid beruvchi inson, tanqid oluvchi insonni xato ekanligini aytmasligi muhim. Kimdir biror fikrda yoki vaziyatda sizningcha ochiqchasiga xato bo’lsada, u insonga ”sen xato fikrlayapsan yoki noto’g’risan” deyish maqsadga olib bormaydi. Aksincha nizoga sabab bo’ladi. Undan ko’ra u inson fikrini ijobiy tomonini eslatib o’tgan holda, siz to’g’ri deb o’ylagan jihatni tavsiya etish mumkin.
4. Tanqid buyruq ohangida emas, taklif ogangida bo’lishi lozim.
5. Agar tanqid qilishda yetarlicha fikrlaringiz bo’lmasa, savol so’rash mumkin. Siz o’ylayotgan fikrlarni savol ko’rinishida berish mumkin. Misol uchun ”fikrlaringizni (ijobiy tomonlarini ko’rsatgan holda) mana qismlarini tushundim, lekin men tushunishga qiynalayotgan jihatlari mana bular. Shularga qanday fikrdasiz?
Tanqid komplementdan ko’ra afzalroq. Kompliment (iltifot) insonga qanchalik yoqmasin uni kuchsizlanishiga sabab bo’ladi. To’g’ri qilingan tanqid esa insonni yanada kuchliroq qiladi.
Tanqid eng yaxshisi o’z-o’zini tanqid qilish. Bunda ham yuqorida aytib o’tilgan 6 ta jihatlarni qo’llash juda muhim.
Ancha nazariy va mavhum fikrlar bo’ldi 😊 Qanday qilib yaxshilash mumkin, tanqid sizdan.
Bek Olimjon
25.03.23
Stockholm
Haftasiga 5 kun ishlar edim, endi 4 kun ishlamoqchiman
Yevropada oftalmolog bo’lib ishlashni boshlaganimdan beri haftasiga 5 kun ishlab 2 kun (shanba-yakshanba) dam oldim. 5 kun ish deyarli bir xil o’tadi. Ertalab soat 8 dan kechki 4 largacha bemor ko’riladi, odatda orada tanaffussiz. Har 15 yoki 20 minutda bitta bemor. Ishdan keyin uy, oila va bolalar uxlagandan keyin ilmiy izlanishdagi ishlar yoki o’z sohamdan tashqari bo’lgan ishlar, start-up yoki boshqa shaxsiy loyihalar bilan band bo’laman.
Eng kamida oxirgi 2 yilda shu yo’sinda ishlab kelyappan. Kunlar o’tishida bir xillik mavjud. Aslida bu juda salbiy emas, ammo o’z soham bo’yicha o’tirib 3-4 soatlab kitob, yangi maqolalar o’qish, soham bo’yicha rivojlanish kamayib bormoqda. Kundalik ishda duch keladigan deyarli barcha kasalliklarga diagnoz qo’yish va davolashda muammoga duch kelmasamda, bilimlarim eskirib qolayotganidan havotirga tushishni boshladim. Yangi bilimlarni olmay qo’yish bu rivojlanishdan to’xtash degani. Bu yaxshi emas.
Shuning uchun men endi haftasiga 5 kun emas 4 kun ishlashga qaror qildim va iyun oyidan boshlab shuni amalda qo’llab ko’rmoqchiman (aprel va may uchun bemorlar yozilib bo’lgan).
Bu nima beradi?
O’ylashga, kitob o’qishga, o’rganishga, rivojlanishga, oila bilan ko’proq vaqt ajratishga, sport bilan shug’ullanishga, sohamdan tashqari ishlar bilan shug’ullanishga, yozishimga, ijtimoiy aloqalarimni mustahkamlashga va boshqa har qanday o’zim hohlagan ishlarni qilishga imkoniyat yaratadi.
Haftasiga ishlashni 100% (40 soat ish) dan 80% (32 soat) tushirish moliyaviy jihatdan qanday ta’sir qiladi, daromad kamayishiga sabab bo’ladiku deyish mumkin. Ha, qisqa muddatda shunday bo’ladi, lekin uzoq muddatli investitsiya sifatida unday bo’lmaydi. Uzoq muddatda 32 soatlik ishim qadrini 40 soatlik ishimdan ko’ra yuqoriroq baholanishiga sabab bo’ladi. Oxir-oqibat haftasiga 4 kun ishlab 5 kun ishlagandan ko’ra ko’proq pul topa olaman.
Eng yaxshi marketing bu boshqalar tutmayotgan yo’lni tutish. Sohamda boshqalar tutayotgan yo’l haftasiga 5 kun ishlash. Bunda professional rivojlanish uchun vaqt qoldirmaslik ehtimolini oshiradi. O’qishga, o’rganishga vaqt qolmaydi. Boshqalar shunday qilayotgan vaqtda men haftasiga 4 kun ishlab, to’liq bir kunni rivojlanish uchun sarflayman. Natijada ko’proq manfaat taklif eta olaman. Bir mashhur faylasuf investor aytgan edi: ”Agar kuniga 1 soat vaqtingni ilmiy izlanish, matematika va falsafa bo’yicha kitob o’qishga sarflasang va buni hayotda qo’llay olsang, sen 7 yil davomida muvaffaqiyatlilar yuqori qatlamidan joy olishing tabiiy” deb.
Haftasiga 5 kun emas 4 kun ishlash moliyaviy erkinlik yo’lidagi muhim qadamlardan biri.
Inson karyerasini hayot mazmuniga aylanib qolishidan ehtiyot bo’lishi kerak.
Bek Olimjon
26.03.23
Norvegiya
Yevropada oftalmolog bo’lib ishlashni boshlaganimdan beri haftasiga 5 kun ishlab 2 kun (shanba-yakshanba) dam oldim. 5 kun ish deyarli bir xil o’tadi. Ertalab soat 8 dan kechki 4 largacha bemor ko’riladi, odatda orada tanaffussiz. Har 15 yoki 20 minutda bitta bemor. Ishdan keyin uy, oila va bolalar uxlagandan keyin ilmiy izlanishdagi ishlar yoki o’z sohamdan tashqari bo’lgan ishlar, start-up yoki boshqa shaxsiy loyihalar bilan band bo’laman.
Eng kamida oxirgi 2 yilda shu yo’sinda ishlab kelyappan. Kunlar o’tishida bir xillik mavjud. Aslida bu juda salbiy emas, ammo o’z soham bo’yicha o’tirib 3-4 soatlab kitob, yangi maqolalar o’qish, soham bo’yicha rivojlanish kamayib bormoqda. Kundalik ishda duch keladigan deyarli barcha kasalliklarga diagnoz qo’yish va davolashda muammoga duch kelmasamda, bilimlarim eskirib qolayotganidan havotirga tushishni boshladim. Yangi bilimlarni olmay qo’yish bu rivojlanishdan to’xtash degani. Bu yaxshi emas.
Shuning uchun men endi haftasiga 5 kun emas 4 kun ishlashga qaror qildim va iyun oyidan boshlab shuni amalda qo’llab ko’rmoqchiman (aprel va may uchun bemorlar yozilib bo’lgan).
Bu nima beradi?
O’ylashga, kitob o’qishga, o’rganishga, rivojlanishga, oila bilan ko’proq vaqt ajratishga, sport bilan shug’ullanishga, sohamdan tashqari ishlar bilan shug’ullanishga, yozishimga, ijtimoiy aloqalarimni mustahkamlashga va boshqa har qanday o’zim hohlagan ishlarni qilishga imkoniyat yaratadi.
Haftasiga ishlashni 100% (40 soat ish) dan 80% (32 soat) tushirish moliyaviy jihatdan qanday ta’sir qiladi, daromad kamayishiga sabab bo’ladiku deyish mumkin. Ha, qisqa muddatda shunday bo’ladi, lekin uzoq muddatli investitsiya sifatida unday bo’lmaydi. Uzoq muddatda 32 soatlik ishim qadrini 40 soatlik ishimdan ko’ra yuqoriroq baholanishiga sabab bo’ladi. Oxir-oqibat haftasiga 4 kun ishlab 5 kun ishlagandan ko’ra ko’proq pul topa olaman.
Eng yaxshi marketing bu boshqalar tutmayotgan yo’lni tutish. Sohamda boshqalar tutayotgan yo’l haftasiga 5 kun ishlash. Bunda professional rivojlanish uchun vaqt qoldirmaslik ehtimolini oshiradi. O’qishga, o’rganishga vaqt qolmaydi. Boshqalar shunday qilayotgan vaqtda men haftasiga 4 kun ishlab, to’liq bir kunni rivojlanish uchun sarflayman. Natijada ko’proq manfaat taklif eta olaman. Bir mashhur faylasuf investor aytgan edi: ”Agar kuniga 1 soat vaqtingni ilmiy izlanish, matematika va falsafa bo’yicha kitob o’qishga sarflasang va buni hayotda qo’llay olsang, sen 7 yil davomida muvaffaqiyatlilar yuqori qatlamidan joy olishing tabiiy” deb.
Haftasiga 5 kun emas 4 kun ishlash moliyaviy erkinlik yo’lidagi muhim qadamlardan biri.
Inson karyerasini hayot mazmuniga aylanib qolishidan ehtiyot bo’lishi kerak.
Bek Olimjon
26.03.23
Norvegiya
Ustozlarni tanqid qilish kerak
Ustoz deb tanilgan odamlar o’z ishi bilan ko’proq band bo’ladi. Faoliyati bir xil tusga aylanib qoladi. Komfort zonada, boshqalar e’zozida, monoton hayot kechirishni boshlaydi.
Bu holat ayniqsa tibbiyotda ko’p uchraydi. Bir shifokor o’z sohasini o’sha paytdagi yaxshi mutaxassisi bo’ladi. Mijozlari ko’payadi. Atrofiga bilim chanqog’i yuqorilar to’planishni boshlaydi. Uni ustoz deya e’zozlashni boshlashadi.
U shifokor komfort zonaga o’zi bilmagan holda moslashib qoladi. Avvalgidek bilimga chanqoq emas u endi. Har kuni ko’p uchraydigan kasalliklar bilangina ishlaydi. Kam uchraydigan kasallik turlari yodidan chiqadi. Yangicha davolashdan ko’ra o’zi o’rgangan davo usullarini qo’llashni afzal ko’ra boshlaydi. Bemor ko’rishni kitob o’qishdan ustun qo’yadi. Chunki har bir bemor moliyaviy stimul beradi.
Oradan yillar o’tadi. Bilimlar eskiradi. Atrofdagilar esa uni ustoz deya e’zozlashda davom etishadi.
Ustozlarni tanqid qilish kerak. Ular qarorlariga tanqidiy yondashish zarur. Tanqid bu hurmatsizlik emas. Agar tanqid qilish uchun fikr yetarli bo’lmasa, savol berish kerak.
Shogirdni eng katta xatosi o’z ustozini hamma narsani biladi deb hisoblashi. Ustozim qilganini qilaman deya tanqidiy yondashuvni chetga surib qo’yishi. Ustoz deya tan oladigan aksar insonlarimiz bilimlari eskirgan. Buni yodda tutish muhim.
Ustozlarni tanqid qilish ularni komfort zonadan chiqishiga turtki bo’lishi mumkin. Shu bilan birga sizga ketga tepki bo’lishi ehtimoli yo’q emas 😁 Shunday bo’lsada harakat qilib ko’rishga arziydigan risk. Indamay turishdan ko’ra biror foydali narsani o’rganishga imkon beradi.
Professional va havaskor orasidagi farqlarni o’qiganimda quyidagi fikrlar bor edi.
Professional o’zini bilmasligini tushunib yetgan inson. Havaskor esa o’zini bilimli hisoblaydi.
Professional komfort zona havfini tushunib yetgan, havaskor esa uni himoya qiladi.
Professional o’zidagi bor bilimni berishga intiladi, havaskor esa uni qizg’anadi.
Professional doim tanqid qidiradi, havaskor tanqidni yomon ko’radi.
Agar sizning ustozingiz tanqidingizni yomon ko’rsa, siz professional ustoz topishingiz kerak.
Bek Olimjon
28.03.23
Norvegiya
Ustoz deb tanilgan odamlar o’z ishi bilan ko’proq band bo’ladi. Faoliyati bir xil tusga aylanib qoladi. Komfort zonada, boshqalar e’zozida, monoton hayot kechirishni boshlaydi.
Bu holat ayniqsa tibbiyotda ko’p uchraydi. Bir shifokor o’z sohasini o’sha paytdagi yaxshi mutaxassisi bo’ladi. Mijozlari ko’payadi. Atrofiga bilim chanqog’i yuqorilar to’planishni boshlaydi. Uni ustoz deya e’zozlashni boshlashadi.
U shifokor komfort zonaga o’zi bilmagan holda moslashib qoladi. Avvalgidek bilimga chanqoq emas u endi. Har kuni ko’p uchraydigan kasalliklar bilangina ishlaydi. Kam uchraydigan kasallik turlari yodidan chiqadi. Yangicha davolashdan ko’ra o’zi o’rgangan davo usullarini qo’llashni afzal ko’ra boshlaydi. Bemor ko’rishni kitob o’qishdan ustun qo’yadi. Chunki har bir bemor moliyaviy stimul beradi.
Oradan yillar o’tadi. Bilimlar eskiradi. Atrofdagilar esa uni ustoz deya e’zozlashda davom etishadi.
Ustozlarni tanqid qilish kerak. Ular qarorlariga tanqidiy yondashish zarur. Tanqid bu hurmatsizlik emas. Agar tanqid qilish uchun fikr yetarli bo’lmasa, savol berish kerak.
Shogirdni eng katta xatosi o’z ustozini hamma narsani biladi deb hisoblashi. Ustozim qilganini qilaman deya tanqidiy yondashuvni chetga surib qo’yishi. Ustoz deya tan oladigan aksar insonlarimiz bilimlari eskirgan. Buni yodda tutish muhim.
Ustozlarni tanqid qilish ularni komfort zonadan chiqishiga turtki bo’lishi mumkin. Shu bilan birga sizga ketga tepki bo’lishi ehtimoli yo’q emas 😁 Shunday bo’lsada harakat qilib ko’rishga arziydigan risk. Indamay turishdan ko’ra biror foydali narsani o’rganishga imkon beradi.
Professional va havaskor orasidagi farqlarni o’qiganimda quyidagi fikrlar bor edi.
Professional o’zini bilmasligini tushunib yetgan inson. Havaskor esa o’zini bilimli hisoblaydi.
Professional komfort zona havfini tushunib yetgan, havaskor esa uni himoya qiladi.
Professional o’zidagi bor bilimni berishga intiladi, havaskor esa uni qizg’anadi.
Professional doim tanqid qidiradi, havaskor tanqidni yomon ko’radi.
Agar sizning ustozingiz tanqidingizni yomon ko’rsa, siz professional ustoz topishingiz kerak.
Bek Olimjon
28.03.23
Norvegiya
Norvegiyada ro’mol
Men e’tiqod borasidagi fikrlarimni odatda yozmaslikka harakat qilaman. Shuning uchun o’quvchidan bu postni e’tiqod nuqtai nazaridan emas, imkoniyatlar nuqtai nazaridan o’qishlarini iltimos qilaman.
Yevropaga bilim olishga kelmoqchi bo’lgan uka-singillarimizni havotirga soladigan jihatlari asosan e’tiqod masalalarida bo’ladi. Havotirga tushishlariga sabab bor. Chunki bizning jamiyatimizda tarixan g’arbga nisbatan negativ fikrlar mavjud bo’lgan. Bunday munosabat bugungi kungacha saqlanib qolgan, hattoki yanada kuchaygandek. Men bularni aksar qismini propaganda deb qarayman. Kreml propagandasi bizning jamiyatga ham ta’siri anchagina kuchlidek ko’rinadi men uchun. Shuning uchun men bu masalalarda fikr va ma’lumotlarni influencerlardan emas, balki g’arbda musulmon sifatida yashayotgan odamlardan olish tarafdoriman.
Menku mayli, g’arbparastdek tuyularman. Mendan boshqa bir inson fikrlarini bo’lishmoqchiman siz bilan.
Hozir 17 yoshli jiyanim bilan norveg jamiyatida ro’molli qiz va ayollarga bo’lgan munosabat haqida gaplashib qoldik. Jiyanimga ko’ra norveg jamiyatida ro’mollilarga nisbatan hurmatsizlik yoki kamsitish yo’qdek. Diskriminatsiya yo’q ekan bu yerda deydi. Ro’mol o’raganlarni jamiyatning barcha qatlamida ko’rish mumkin deydi. Kuzatuviga ko’ra ro’mol o’raganlar hamma joyda; do’kon ishchilari, shifokorlar, avtobus, metro yoki poyezd haydovchilari, hamshiralar va hokazolar orasida bor. Imkoniyatlar keng ekan deydi.
Yaqinda Norvegiyadagi siyosiy partiyalar yillik yig’ilishi bo’ldi. Unda har bir partiya kelayotgan yil uchun reja tuzadi, boshqaruv uchun a’zolariga ovoz beradi. Ko’pchilik uchun kutilmagan bir qiziq voqea bo’ldi. Men bu voqeani oldini olib bo’lmaydigan darajadagi hodisa deb bilar edim.
Norvegiyani parlament boshqaradi. Parlament bir nechta siyosiy partiyalardan iborat va unda jami 169 ta o’rin bor. Har bir partiyadan o’tgan saylov natijalariga qarab belgilangan sonda o’rinlar ajratiladi. Shu partiyalar ichida ”Sotsialistik so’l partiya” degani ham bor. Ular bugungi kun hukumatini 8% qismini tashkil etadi. Eng yirik partiya hukumatni 28% qismini tashkil etadi. 8% bu juda yaxshi ko’rsatkich va siyosiy kuchga ega. Ular Norvegiya jamiyati buguni va kelajagi uchun muhim qarorlar qabul qiladi.
Sotsialistik so’l partiya yillik yig’ilishida partiya rahbari va rahbar o’rinbosariga a’zolari orasida saylov o’tqazdi. Rahbar sifatida 41 yoshli Kirsti ismli norveg ayol kishini tanlashdi. Rahbar birinchi o’rinbosari sifatida asosan ikkita nomzod orasida kurash bo’ldi. Unda 52 yoshli Lars ismli norveg erkak kishi ustidan 36 yoshli Marian ismli ayol g’alaba qozondi. U partiya rahbari birinchi o’rinbosari bo’ldi.
Marian Hussein muslima ayol. U ro’molda. Unga rahbar o’rinbosari bo’lishi uchun musulmon bo’lmagan partiya a’zolari ham ovoz berdi. Uni yoshi kattaroq, tajribasi ko’proq, etnik norveg bo’lgan nomzoddan afzal ko’rishdi.
Marian endi Norvegiya parlamenti tarkibida. Endi Marian Hussein Norveg jamiyati uchun muhim bo’lgan masalalarga ta’sir ko’rsatish kuchiga ega. Marian Abdi Hussein biror sohada davlat vaziri bo’lishiga esa 2 qadam bor xolos. Agar keyingi saylovda bu partiya yanada ko’proq ovoz olsa Marianda sog’liqni saqlash vaziri bo’lish imkoniyati anchagina yuqori.
Har bir jamiyatning o’z yutuqlari va kamchiliklari bor. Kundalik hayotimizda e’tiborimizni nimaga qaratishimizga qarab fikrlarimiz va dunyoqarashimiz shakllanadi. Hayotdagi vaziyatlarga munosabatimizga qarab bilim olish imkoniyatlarimiz yoki oshib boradi yoki kamayadi. Shunga qarab oilamiz va uning kelajagi belgilanadi. Munosabatlarimiz saviya oshishi yoki pasayishini belgilaydi.
Sizga boshqa jamiyatlar haqida fikr bildirishganda, ayniqsa u jamiyat borasida tajribasi yo’q odamlar fikr bildirganida, ularga nisbatan tanqidiy munosabatda bo’ling degan bo’lar edim.
Men kelajakka nisbatan optimizm bilan qarashni afzal ko’raman. Dunyoda pessimizm yetarli darajada.
Marian Abdi Hussein Somaliadan Norvegiyaga kelganida 10 yoshlik qizcha edi. U savodsiz edi.
Bek Olimjon
31.03.2023
Norvegiya
Men e’tiqod borasidagi fikrlarimni odatda yozmaslikka harakat qilaman. Shuning uchun o’quvchidan bu postni e’tiqod nuqtai nazaridan emas, imkoniyatlar nuqtai nazaridan o’qishlarini iltimos qilaman.
Yevropaga bilim olishga kelmoqchi bo’lgan uka-singillarimizni havotirga soladigan jihatlari asosan e’tiqod masalalarida bo’ladi. Havotirga tushishlariga sabab bor. Chunki bizning jamiyatimizda tarixan g’arbga nisbatan negativ fikrlar mavjud bo’lgan. Bunday munosabat bugungi kungacha saqlanib qolgan, hattoki yanada kuchaygandek. Men bularni aksar qismini propaganda deb qarayman. Kreml propagandasi bizning jamiyatga ham ta’siri anchagina kuchlidek ko’rinadi men uchun. Shuning uchun men bu masalalarda fikr va ma’lumotlarni influencerlardan emas, balki g’arbda musulmon sifatida yashayotgan odamlardan olish tarafdoriman.
Menku mayli, g’arbparastdek tuyularman. Mendan boshqa bir inson fikrlarini bo’lishmoqchiman siz bilan.
Hozir 17 yoshli jiyanim bilan norveg jamiyatida ro’molli qiz va ayollarga bo’lgan munosabat haqida gaplashib qoldik. Jiyanimga ko’ra norveg jamiyatida ro’mollilarga nisbatan hurmatsizlik yoki kamsitish yo’qdek. Diskriminatsiya yo’q ekan bu yerda deydi. Ro’mol o’raganlarni jamiyatning barcha qatlamida ko’rish mumkin deydi. Kuzatuviga ko’ra ro’mol o’raganlar hamma joyda; do’kon ishchilari, shifokorlar, avtobus, metro yoki poyezd haydovchilari, hamshiralar va hokazolar orasida bor. Imkoniyatlar keng ekan deydi.
Yaqinda Norvegiyadagi siyosiy partiyalar yillik yig’ilishi bo’ldi. Unda har bir partiya kelayotgan yil uchun reja tuzadi, boshqaruv uchun a’zolariga ovoz beradi. Ko’pchilik uchun kutilmagan bir qiziq voqea bo’ldi. Men bu voqeani oldini olib bo’lmaydigan darajadagi hodisa deb bilar edim.
Norvegiyani parlament boshqaradi. Parlament bir nechta siyosiy partiyalardan iborat va unda jami 169 ta o’rin bor. Har bir partiyadan o’tgan saylov natijalariga qarab belgilangan sonda o’rinlar ajratiladi. Shu partiyalar ichida ”Sotsialistik so’l partiya” degani ham bor. Ular bugungi kun hukumatini 8% qismini tashkil etadi. Eng yirik partiya hukumatni 28% qismini tashkil etadi. 8% bu juda yaxshi ko’rsatkich va siyosiy kuchga ega. Ular Norvegiya jamiyati buguni va kelajagi uchun muhim qarorlar qabul qiladi.
Sotsialistik so’l partiya yillik yig’ilishida partiya rahbari va rahbar o’rinbosariga a’zolari orasida saylov o’tqazdi. Rahbar sifatida 41 yoshli Kirsti ismli norveg ayol kishini tanlashdi. Rahbar birinchi o’rinbosari sifatida asosan ikkita nomzod orasida kurash bo’ldi. Unda 52 yoshli Lars ismli norveg erkak kishi ustidan 36 yoshli Marian ismli ayol g’alaba qozondi. U partiya rahbari birinchi o’rinbosari bo’ldi.
Marian Hussein muslima ayol. U ro’molda. Unga rahbar o’rinbosari bo’lishi uchun musulmon bo’lmagan partiya a’zolari ham ovoz berdi. Uni yoshi kattaroq, tajribasi ko’proq, etnik norveg bo’lgan nomzoddan afzal ko’rishdi.
Marian endi Norvegiya parlamenti tarkibida. Endi Marian Hussein Norveg jamiyati uchun muhim bo’lgan masalalarga ta’sir ko’rsatish kuchiga ega. Marian Abdi Hussein biror sohada davlat vaziri bo’lishiga esa 2 qadam bor xolos. Agar keyingi saylovda bu partiya yanada ko’proq ovoz olsa Marianda sog’liqni saqlash vaziri bo’lish imkoniyati anchagina yuqori.
Har bir jamiyatning o’z yutuqlari va kamchiliklari bor. Kundalik hayotimizda e’tiborimizni nimaga qaratishimizga qarab fikrlarimiz va dunyoqarashimiz shakllanadi. Hayotdagi vaziyatlarga munosabatimizga qarab bilim olish imkoniyatlarimiz yoki oshib boradi yoki kamayadi. Shunga qarab oilamiz va uning kelajagi belgilanadi. Munosabatlarimiz saviya oshishi yoki pasayishini belgilaydi.
Sizga boshqa jamiyatlar haqida fikr bildirishganda, ayniqsa u jamiyat borasida tajribasi yo’q odamlar fikr bildirganida, ularga nisbatan tanqidiy munosabatda bo’ling degan bo’lar edim.
Men kelajakka nisbatan optimizm bilan qarashni afzal ko’raman. Dunyoda pessimizm yetarli darajada.
Marian Abdi Hussein Somaliadan Norvegiyaga kelganida 10 yoshlik qizcha edi. U savodsiz edi.
Bek Olimjon
31.03.2023
Norvegiya
Shogird tayyor bo’lganda ustoz topiladi
O’tgan kuni ishga ketayotganimda bir podcastda eshitib qoldim.
”Biz o’zimizdan sal bilimi ko’proq odamlardan o’rgana olamiz xolos. Bizdan bilimi ancha ko’p bo’lgan odamlardan o’rgana olmaymiz” dedi podcastdagi mehmon. O’ylantirdi.
Rostdan ham shundaymi? O’zimcha quyidagicha fikrladim.
Agar biror sohadagi bilim darajalarini 1 dan 10 gacha bo’lgan shkalada olsak, 1 bu eng pastki darajadagi bilim va 10 bu eng yuqori darajadagi bilim bo’lsa, 1-darajada turib 10-darajadagi insondan bilim olishimiz juda qiyin ekan. Bilim olishimiz eng oson bo’lgan inson bu bizdan bilimi sal ko’proq odamdan olishimiz ekan, misol uchun 1,5-daraja, yoki ana bo’lsin 2-darajadagi insondan.
Unda bilimi zo’r ustozlar, bilimi past bo’lganlarga ham o’rgatadiku?
Biror sohadagi haqiqiy pedagog inson esa o’zi yuqori darajada bo’lsa ham shogird darajasigacha tushib, keyin undan bir ozgina yuqoriroq darajaga ko’tarilgan holda dars bera oladigan inson ekan. Ana shunday pedagoglarni zo’r tushuntira oladigan pedagoglar deymiz ekan.
Bunga yaqqol misol sifatida oddiy ingliz tilini o’rganishni olsak. Biz til o’rganishda o’zimizdan sal ko’proq biladigan guruhdoshimiz bilan gaplashganda maza qilamiz va ko’p narsa o’rgangandek bo’lamiz. Agar ingliz tilini C1 darajadagi o’qituvchi sharillatib gapirsayu bizning darajamiz B1 bo’lsa qiynalamiz.
Bunga boshqa misollar keldi keyin. Deyarli barcha sohada shunday ekan o’ylab ko’rsam
Misol biznes sohasida, dunyoga mashhur investorlar Warren Buffet, Ray Dalio, Peter Lynch yoki mashhur tadbirkorlar Peter Thiel, Paul Graham, Elon Musk kabi insonlar bilimi internetda 100% tekinga turganda, tor nimcha kiyib sochini gellagan mahalliy ”biznes treningchini” ”master klassiga” og’ir mehnat qilib topgan dollarlarimizni beramiz.
Yoki YouTube marketingni rivojlantirishda Mr Beast bilimlari tekinga turganda, YouTubeni o’rganish uchun bir qancha pulga kurs sotib olamiz.
Internetda kurs tayyorlab sotishda mana bunday qoida bor. ”Sen internetda kurs sotishing uchun ko’p narsa bilishing shart emas, auditoriyangdan 10% ko’p narsa bilsang bas, shu orqali pul qila olasan” deyiladi. Yana o’sha gap, birinchi va bir yariminchi daraja.
Keyin fikrlar yana davom etdi. Unda nega yangi va yangi ustozlar qidirishda davom etaveramiz?
Qayerda o’qiganim esimda yo’q, lekin taxminiy javobi mana bunday bo’ldi: ”Shogird tayyor bo’lganda ustoz o’zi paydo bo’ladi, shogird rosmana tayyor bo’lganda esa ustoz g’oyib bo’ladi”.
Ko’pchiligimizdagi muammo birdaniga 1-darajadan 10-darajaga chiqishga harakat qilishimiz ekan. Investorlikni o’rganaman deb Lynch kitobini o’qishga kirishamiz, 10 varaqdan keyin yaxshi tushunmaganimiz uchun zerikarli ekan deb tashlab qo’yamiz. Eng zo’ri Robert Kiyosaki, hammasiga dam beradi shu kitob deymiz.
YouTubeda intervyularni ko’rishga kirishamiz ”minchaa ko’p gapiradi bu odam?” deb keyingi videoga sakrab o’tamiz.
Blog o’qishga kirishamiz ”ja uzun yozipti, SMM ni o’qimaganda, post yozishni bilmaydi ekan” deymizda bosh barmoqchi tepaga bitta harakatlantiramiz, izohlar qismiga o’tamiz va undagi izohlarga javob berishga tushamiz.
Internet kashf qilinishi eng chekka qishloqlarda bo’lgan biz kabi insonlarga dunyoning mashhur 10-darajali ustozlar bilimini tekinga olish imkoniyatini berdi. Biz esa…
Shu payt mashina ”rulni mahkamroq ushla” deb ogohlantirish signalini berdi va fikrlar zanjiri uzilib qoldi. Podcastni orqaga 45 sekundga qaytardim va eshitishda davom etdim. Shogird tayyor bo’lishi haqidagi fikrlarni yozib qo’yishim kerak dedim.
Bek Olimjon
01.04.2023
Norvegiya
O’tgan kuni ishga ketayotganimda bir podcastda eshitib qoldim.
”Biz o’zimizdan sal bilimi ko’proq odamlardan o’rgana olamiz xolos. Bizdan bilimi ancha ko’p bo’lgan odamlardan o’rgana olmaymiz” dedi podcastdagi mehmon. O’ylantirdi.
Rostdan ham shundaymi? O’zimcha quyidagicha fikrladim.
Agar biror sohadagi bilim darajalarini 1 dan 10 gacha bo’lgan shkalada olsak, 1 bu eng pastki darajadagi bilim va 10 bu eng yuqori darajadagi bilim bo’lsa, 1-darajada turib 10-darajadagi insondan bilim olishimiz juda qiyin ekan. Bilim olishimiz eng oson bo’lgan inson bu bizdan bilimi sal ko’proq odamdan olishimiz ekan, misol uchun 1,5-daraja, yoki ana bo’lsin 2-darajadagi insondan.
Unda bilimi zo’r ustozlar, bilimi past bo’lganlarga ham o’rgatadiku?
Biror sohadagi haqiqiy pedagog inson esa o’zi yuqori darajada bo’lsa ham shogird darajasigacha tushib, keyin undan bir ozgina yuqoriroq darajaga ko’tarilgan holda dars bera oladigan inson ekan. Ana shunday pedagoglarni zo’r tushuntira oladigan pedagoglar deymiz ekan.
Bunga yaqqol misol sifatida oddiy ingliz tilini o’rganishni olsak. Biz til o’rganishda o’zimizdan sal ko’proq biladigan guruhdoshimiz bilan gaplashganda maza qilamiz va ko’p narsa o’rgangandek bo’lamiz. Agar ingliz tilini C1 darajadagi o’qituvchi sharillatib gapirsayu bizning darajamiz B1 bo’lsa qiynalamiz.
Bunga boshqa misollar keldi keyin. Deyarli barcha sohada shunday ekan o’ylab ko’rsam
Misol biznes sohasida, dunyoga mashhur investorlar Warren Buffet, Ray Dalio, Peter Lynch yoki mashhur tadbirkorlar Peter Thiel, Paul Graham, Elon Musk kabi insonlar bilimi internetda 100% tekinga turganda, tor nimcha kiyib sochini gellagan mahalliy ”biznes treningchini” ”master klassiga” og’ir mehnat qilib topgan dollarlarimizni beramiz.
Yoki YouTube marketingni rivojlantirishda Mr Beast bilimlari tekinga turganda, YouTubeni o’rganish uchun bir qancha pulga kurs sotib olamiz.
Internetda kurs tayyorlab sotishda mana bunday qoida bor. ”Sen internetda kurs sotishing uchun ko’p narsa bilishing shart emas, auditoriyangdan 10% ko’p narsa bilsang bas, shu orqali pul qila olasan” deyiladi. Yana o’sha gap, birinchi va bir yariminchi daraja.
Keyin fikrlar yana davom etdi. Unda nega yangi va yangi ustozlar qidirishda davom etaveramiz?
Qayerda o’qiganim esimda yo’q, lekin taxminiy javobi mana bunday bo’ldi: ”Shogird tayyor bo’lganda ustoz o’zi paydo bo’ladi, shogird rosmana tayyor bo’lganda esa ustoz g’oyib bo’ladi”.
Ko’pchiligimizdagi muammo birdaniga 1-darajadan 10-darajaga chiqishga harakat qilishimiz ekan. Investorlikni o’rganaman deb Lynch kitobini o’qishga kirishamiz, 10 varaqdan keyin yaxshi tushunmaganimiz uchun zerikarli ekan deb tashlab qo’yamiz. Eng zo’ri Robert Kiyosaki, hammasiga dam beradi shu kitob deymiz.
YouTubeda intervyularni ko’rishga kirishamiz ”minchaa ko’p gapiradi bu odam?” deb keyingi videoga sakrab o’tamiz.
Blog o’qishga kirishamiz ”ja uzun yozipti, SMM ni o’qimaganda, post yozishni bilmaydi ekan” deymizda bosh barmoqchi tepaga bitta harakatlantiramiz, izohlar qismiga o’tamiz va undagi izohlarga javob berishga tushamiz.
Internet kashf qilinishi eng chekka qishloqlarda bo’lgan biz kabi insonlarga dunyoning mashhur 10-darajali ustozlar bilimini tekinga olish imkoniyatini berdi. Biz esa…
Shu payt mashina ”rulni mahkamroq ushla” deb ogohlantirish signalini berdi va fikrlar zanjiri uzilib qoldi. Podcastni orqaga 45 sekundga qaytardim va eshitishda davom etdim. Shogird tayyor bo’lishi haqidagi fikrlarni yozib qo’yishim kerak dedim.
Bek Olimjon
01.04.2023
Norvegiya
Telegramda blog yuritish tekin, ammo ular xizmatiga qarammiz
Agar biror hodisa sabab Telegram ishlamay qolsa yoki sizni bloklab qo'yishsa, hozirgacha qo'ygan postlaringiz o'chib ketadi.
Obunachilarku mayli, lekin unda yozilgan postlar o'chib ketishi achinarli xolat.
Men o'zim yozgan postlarga o'zim egalik qilish maqsadida 2-3 yil oldin shaxsiy sayt ochib bloglarni qo'yishni boshlagan edim. Men uchun erkinlik muhim. Qaram bo'lish yaxshi emas.
Saytda barcha postlar jamlangan. Undan tashqari men tavsiya qiladigan kitoblar, podcastlar, filmlar va hok ro'yxati bor (to'liq bo'lmasa ham).
Oddiy blogni Telegramdagi kanaldan ko'ra qulay jihati shuki unda postlarni tartibli, ketma-ket yoki turli toifalarga bo'lgan holda o'qish mumkin. Avval yozilgan postlarni ham o'qish osonroq.
Sayt juda oddiy, maksimum 3-4 soat vaqt sarflab yasalgan, ishlov berilmagan holda. Muhimi mazmun. Albatta chiroyliroq qilish mumkin edi, lekin unga sarflangan vaqtni boshqa narsaga sarflash muhimroq deb o'ylagandim 😊
Xullas sayt manzili bekolimjon.com
Mabodo telegramdagi kanal o'chib ketsa, postlar jamlanmasini o'sha yerdan topish mumkin.
Agar sizga ham shunday blog kerak bo'lsa tanishlar bor, kelishtirib qilib berishadi 😁
Agar biror hodisa sabab Telegram ishlamay qolsa yoki sizni bloklab qo'yishsa, hozirgacha qo'ygan postlaringiz o'chib ketadi.
Obunachilarku mayli, lekin unda yozilgan postlar o'chib ketishi achinarli xolat.
Men o'zim yozgan postlarga o'zim egalik qilish maqsadida 2-3 yil oldin shaxsiy sayt ochib bloglarni qo'yishni boshlagan edim. Men uchun erkinlik muhim. Qaram bo'lish yaxshi emas.
Saytda barcha postlar jamlangan. Undan tashqari men tavsiya qiladigan kitoblar, podcastlar, filmlar va hok ro'yxati bor (to'liq bo'lmasa ham).
Oddiy blogni Telegramdagi kanaldan ko'ra qulay jihati shuki unda postlarni tartibli, ketma-ket yoki turli toifalarga bo'lgan holda o'qish mumkin. Avval yozilgan postlarni ham o'qish osonroq.
Sayt juda oddiy, maksimum 3-4 soat vaqt sarflab yasalgan, ishlov berilmagan holda. Muhimi mazmun. Albatta chiroyliroq qilish mumkin edi, lekin unga sarflangan vaqtni boshqa narsaga sarflash muhimroq deb o'ylagandim 😊
Xullas sayt manzili bekolimjon.com
Mabodo telegramdagi kanal o'chib ketsa, postlar jamlanmasini o'sha yerdan topish mumkin.
Agar sizga ham shunday blog kerak bo'lsa tanishlar bor, kelishtirib qilib berishadi 😁